خراسان/نمایندگان مجلس در جلسه دیروز، ایرادات شورای نگهبان به طرح مالیات عایدی سرمایه را رفع کردند. چه افرادی مشمول این مالیات می شوند و چگونه باید مالیات بپردازند؟

نمایندگان مجلس در جلسه دیروز، ایرادات شورای نگهبان به یک طرح مالیاتی مهم را رفع کردند تا سرانجام پس از حدود 12 سال از مطرح شدن آن، به فرجام نهایی خود نزدیک شود. این مصوبه در صورت تصویب نهایی، فعالیت های سوداگرانه در بازارهای طلا، ارز، خودرو و ملک را زیر تیغ نظام مالیاتی خواهد برد. با این حال، بر خلاف آن چه برخی رسانه ها در این مدت القا کرده اند، این مصوبه کاری به معاملات معمول شاید 99 درصد مردم نخواهد داشت. با این اوصاف گزارش امروز، جزئیات مهم این طرح را بررسی کرده است. ذکر این نکته ضروری است نسخه نهایی این مصوبه تا لحظه تنظیم این گزارش منتشر نشده و اطلاعاتی که در این گزارش استفاده شده، بر مبنای اطلاعات دریافتی از منابع آگاه است.
 
 نقصان طرح های مقابله با سوداگران در سال های گذشته
به گزارش خراسان، در شرایطی که سال ها، برخی بانک ها اقدام به خلق پول بی ضابطه کرده و غیر از سال های اخیر، هیچ چیزی جلودار آن ها نبوده است، این نقدینگی سر از بازار دارایی هایی همچون زمین و مسکن، ارز، طلا و خودرو در آورده و کار را به جایی رسانده که بر خلاف مناسبات معمول اقتصادهای دنیا خرید برخی از این اقلام هم اینک به آرزویی برای برخی ها تبدیل شده است. علاج این پدیده اگر چه از یک سو ناظر به اصلاح نظام بانکی است اما در سوی دیگر به تکمیل نظام هایی از جمله نظام مالیاتی نیز باز می گردد. «مالیات بر عایدی سرمایه» در این باره، یک پایه مالیاتی مهم در دنیا برای جلوگیری از چرخه های سوداگرانه در اقتصاد است. به گزارش خبرگزاری صدا و سیما این پایه مالیاتی برای اولین بار در سال 91 در فضای سیاست گذاری کشور به طور جدی مطرح شد اما به نظر می رسد به دلیل ماهیت آن که جلوی منافع بادآورده برخی ها را می گیرد، تا مجلس فعلی به ثمر ننشست. تا این که سرانجام دیروز مجلس، پس از یک مرتبه رفت و برگشت این طرح بین مجلس و شورای نگهبان، ایرادات این شورا را رفع کرد و امید می رود در صورت تایید نهایی شورای نگهبان، عصر جدیدی در حوزه مقابله با فعالیت های سوداگرانه در اقتصاد ایران آغاز شود.
نکته قابل توجه در این زمینه، تاکیدی است که رئیس مجلس بر خلاف ادعای برخی رسانه ها در روزهای اخیر نسبت به تاثیر این پایه مالیاتی بر زندگی و معیشت عادی مردم داشته است. خبرگزاری خانه ملت به نقل از قالیباف گفت: قانون مالیات بر سوداگری فقط حداکثر یک درصد از افراد جامعه را شامل می شود و آن ها هم کسانی هستند که به قصد دلالی و سوداگری اقدام به خرید و احتکار حجم وسیعی از طلا، ارز، سکه، منزل مسکونی یا خودرو می کنند و خود عامل وارد آوردن فشار به زندگی عموم مردم هستند.
 
4 گروه کالایی موضوع مالیات عایدی سرمایه
 وارد بررسی این پایه مالیاتی بر اساس آخرین اطلاعات از مصوبات مجلس که به دست خراسان رسیده است، می شویم. در کل این پایه مالیاتی شامل 4 گروه کالایی به شرح زیر می شود: 1-املاک با انواع کاربری و حق واگذاری محل؛ 2-انواع خودروی سواری دارای شماره انتظامی(پلاک) شخصی؛ 3- انواع طلا، نقره، پلاتین و مسکوکات آن ها و جواهرات؛ 4- انواع ارز(ارز، رمز پول، رمز دارایی)
 
9 شرط مهم در معافیت معاملات املاک
همان طور که گفته شد، برآوردها نشان می دهد اکثریت مردم شامل این مالیات نمی شوند. برای همین قبل از تشریح چگونگی محاسبه این مالیات به تشریح شرایط معافیت از آن می پردازیم. در اولین مورد، باید به مهم ترین شروط معافیت املاک به شرح زیر اشاره کرد:
1-فروش ملک مسکونی با دوره مالکیت بیشتر از دو سال (اگر فرد ملک دیگری نداشته باشد)؛ 2-سرپرست خانوار می تواند شرط دوره مالکیت 2 ساله را هر 5 سال یک بار نقض کند؛ 3-سرپرست خانوار می تواند یک ملک مازاد را به شرط مالکیت بیشتر از دو سال بفروشد؛ 4- «تعویض» ملک مسکونی در کمتر از یک سال، 5- تخفیف به موجران غیر تجاری به این صورت که اگر در دوره مالکیت، خانه اجاره داده شود، تا 50 درصد عایدی سرمایه همان دارایی (با در نظر گرفتن تورم که تعدیل تورمی در ادامه شرح داده خواهد شد) قابلیت تخفیف مالیات خواهد داشت. 6-ارث (در صورتی که دوره تملک کمتر از یک سال باشد) ؛ 7- اولین فروش هر ملک تا سه سال بعد از شروع روند اخذ مالیات (در کشور)؛ 8- انتقال به صورت هدیه و وقف به شرط شفافیت؛ 9- فروش ملک به طور خلاصه توسط بساز و بفروش ها.
 
5 شرط معافیت معاملات خودروها
در خصوص معافیت معاملات خودروها می توان به 5 شرط اشاره کرد: 1- فروش خودروی سواری با مالکیت بیشتر از یک سال، به شرط نداشتن حتی بخشی از خودروی دیگری؛ 2- سرپرست خانوار می تواند هر پنج سال یک بار شرط مالکیت یک ساله را نقض کند. 3- سرپرست خانوار می تواند یک خودروی مازاد را بفروشد به شرط مالکیت بیشتر از یک سال؛ 4- «تعویض» تنها خودروی فرد در کمتر از ۶ ماه. 5-خودروی به ارث رسیده (در صورتی که دوره تملک کمتر از یک سال باشد)
 
تنها شرط معافیت معاملات ارز و طلا
معاملات ارز و طلا تنها در صورتی معاف از مالیات عایدی سرمایه می شود که در هر پنج سال، سود حاصل از فروش آن ها کمتر از 5 برابر معافیت سالانه مشاغل باشد. (به عنوان مثال رئیس سازمان امور مالیاتی 7 بهمن سال گذشته اعلام کرد که سقف معافیت درآمد مالیاتی اصناف در 1403 سالانه به ۱۴۴ میلیون تومان افزایش یافته است)
نحوه محاسبه  مالیات بر عایدی سرمایه
در صورتی که معاملات افراد، شامل معافیت های فوق نشود، مشمول مالیات عایدی سرمایه می شوند. بر این اساس به مابه التفاوت قیمت فروش با قیمت خرید (که در برخی موارد تورم نیز در آن لحاظ شده است) و با در نظرگرفتن یک قاعده، مالیات تعلق می گیرد. نرخ این مالیات برای دارایی هایی که کمتر از یک سال نگهداری شده اند (به میزان 10 درصد بیش از سقف نرخ ماده 131 قانون مالیات های مستقیم یعنی) 35 درصد است. برای مدت نگهداری بیش از یک سال نیز همان نرخ های ماده 131 قانون لحاظ خواهد شد.
 
مسئله تورم
موضوع مهمی که گاهی در رسانه ها به طور اشتباه به آن پرداخته شده، این است که ادعا شده با توجه به افزایش قیمت دارایی ها در اقتصاد ایران در نتیجه تورم، مالیات بر عایدی سرمایه، موجب اجحاف بر مردم می شود. این در حالی است که در قانون، برای دارایی های موضوع مالیات عایدی سرمایه، کاهش سهم تورم طبق یک فرمول دیده شده است.
بر این اساس، از سود فروش ملک، خودرو، طلا و ارز:
1- و با دوره تملک کمتر از 2 سال: همه سود این معاملات با نرخ ذکر شده در بالا مشمول مالیات می شود.
2-برای فروش با دوره تملک بین 2 تا 5 سال، ابتدا از سود کسب شده،50 درصد سود حاصل از تورم (یعنی قیمت خرید تعدیل شده با تورم) کسر می شود و بقیه سود تحت مالیات قرار خواهد گرفت.
3-برای فروش با دوره تملک بیشتر از 5 سال، ابتدا کل سهم تورم از سود کسب شده کم می شود و سپس دارایی که معامله آن سفته بازانه تشخیص داده شده، با نرخ مذکور، مشمول مالیات خواهد بود.
 
یک مثال فرضی برای محاسبه اثر تورم
فرض کنیم یک ملک که مشمول مالیات عایدی سرمایه هست، قیمت خرید آن 100 میلیون تومان بوده و پس از 5 سال 150 میلیون تومان به فروش می رسد. در این مدت نیز کل تورم 40 درصد بوده است. از آن جایی که می بایست برای محاسبه مالیات عایدی سرمایه، قیمت خرید با تورم تعدیل شود، باید گفت که قیمت خرید تعدیل شده، 140 میلیون تومان خواهد بود. در نتیجه مابه التفاوت قیمت فروش یعنی 150 میلیون تومان با قیمت خرید تعدیل شده 140 میلیون تومان، یعنی 10 میلیون تومان مشمول ضرایب مالیاتی خواهد شد.