هم میهن/متن پیش رو در هم میهن منتشر شده و بازنشرش در آخرین خبر به معنای تاییدش نیست

محسن صالحی‌خواه| رئیس‌جمهور نخستین نطق خود از تریبون سازمان ملل را به پایان رساند و نکاتی جدید را مطرح و مسائلی ریشه‌دار و قدیمی را بازخوانی کرد. رئیس‌جمهور تلاش کرد که موضع مشخص و شفافی درباره مسئله اسرائیل و فلسطین و جنایتی که در حق مردم غزه می‌شود، اتخاذ کند. رویکرد خود درباره تحولات منطقه را نشان بدهد، بر اشتراکات بیش از اختلافات پافشاری و ظلمی که با تحریم ایران بر مردم می‌رود را تشریح کند. پزشکیان از تمایل و رویکردش برای تعامل با کشورهای منطقه و ابرقدرت‌ها در تمام دنیا گفت؛ آنچه کارشناسان توازن در سیاست خارجی می‌نامند.

رئیس‌جمهور نخستین نطق خود از تریبون سازمان ملل را به پایان رساند و نکاتی جدید را مطرح و مسائلی ریشه‌دار و قدیمی را بازخوانی کرد. کارشناسان مختلف طی روزهای گذشته زمانی که با این پرسش روبه‌رو می‌شدند که پزشکیان باید در سازمان ملل چه بگوید و چه نگوید، بر این نکته تاکید می‌کردند که او باید از موعظه جهانیان خودداری کند و سعی داشته باشد که نکات جدیدی مطرح کند. تشخیص و تحلیل اینکه آیا پزشکیان توانست ایده جدید را مطرح کند یا نه، بر عهده تحلیلگران و کارشناسان خبره است. رئیس‌جمهور تلاش کرد که موضع مشخص و شفافی درباره مسئله اسرائیل و فلسطین و جنایتی که در حق مردم غزه می‌شود، اتخاذ کند. رویکرد خود درباره تحولات منطقه را نشان بدهد، بر اشتراکات بیش از اختلافات پافشاری و ظلمی که با تحریم ایران بر مردم می‌رود را تشریح کند. پزشکیان از تمایل و رویکردش برای تعامل با کشورهای منطقه و ابرقدرت‌ها در تمام دنیا گفت؛ آنچه کارشناسان توازن در سیاست خارجی می‌نامند. رئیس‌جمهور روز سه‌شنبه و طی برنامه‌های روز دوم حضور خود در نیویورک، با وزیر خارجه چین، رؤسای‌جمهور صربستان، تاجیکستان و فرانسه نیز دیدار کرد.

نطق رئیس‌جمهور  
مسعود پزشکیان در سخنرانی خود «بی‌عدالتی»، «ظلم»، «زیاده‌خواهی» و «فقر» را علت تداوم جنگ و خونریزی در جهان خواند. «آمادگی ایران برای تعامل با اعضای برجام»، «بازگرداندن حق تعیین سرنوشت مردم فلسطین» و «نقض حقوق انسان از طریق برقراری تحریم» نیز از جمله محورهایی بودند که رئیس‌جمهور درباره آنها سخن گفت.

پزشکیان سخنرانی خود را اینگونه آغاز کرد: «آقای رئیس، عالیجنابان، آغاز به کار هفتادونهمین اجلاس مجمع عمومی ملل متحد و انتخاب شایسته جنابعالی را تبریک می‌گویم و امیدوارم که موضوع مهم این اجلاس، یعنی صلح، توسعه پایدار و کرامت انسانی افقی روشن در برابر نسل‌های کنونی و آینده بگشاید. سال گذشته، رئیس‌جمهور خدمتگذار کشورم، ابراهیم رئیسی، از همین سخن‌گاه با شما سخن گفت. او در راه خدمت به مردم ایران شهید شد. روحش شاد باد. من اینک برای اولین بار از جایگاه ریاست‌جمهوری اسلامی ایران با شما سخن می‌گویم. مردم ما در انتخاب من به شعار محوری «وفاق ملی» رأی دادند. این شعار منطبق بر دستور خدای تبارک و تعالی در قرآن کریم است. مطابق آموزه‌های قرآن: در آفرینش، انسان‌ها همگی از یک ریشه‌ هستند. پیامبران آمده‌اند که اختلافات را بر مبنای کتاب حل و فصل کنند. انسان‌ها اختلاف نمی‌کنند مگر آن‌که زیاده‌طلبی و تمامیت‌خواهی آنان را از راه حق دور کند.»

رئیس‌جمهور خاطرنشان کرد: «من با برنامه‌ای مبتنی بر «اصلاحات»، «وفاق ملی»، «تعامل سازنده با جهان» و «توسعه اقتصادی»، وارد کارزار انتخابات شدم و موفق شدم اعتماد هموطنانم را در پای صندوق‌های رأی جلب نمایم. من قصد دارم بنیان‌هایی استوار برای ورود کشورم به عصر جدید و نقش‌آفرینی سازنده و مؤثر در نظام در حال ظهور جهانی پایه‌گذاری کنم، موانع و چالش‌ها را برطرف کنم و مناسبات کشورم را براساس ملزومات و واقعیت‌های دنیای امروز سازمان‌دهی نمایم.» پزشکیان درباره جنگ غزه گفت: «مردم جهان در یک سال گذشته، ماهیت رژیم اسرائیل را دیده‌اند؛ دیده‌اند سردمداران این رژیم چگونه جنایت می‌کنند و در یازده ماه بیش از ۴۱ هزار مردم بی‌گناه را در غزه به خاک و خون کشیده‌اند که بیشتر زنان و کودکان بی‌گناه بوده‌اند؛ولی به نسل‌کشی، کودک‌کشی، جنایت جنگی و تروریسم دولتی می‌گویند «دفاع مشروع»! به بیمارستان و مهدکودک و مدرسه می‌گویند «هدف مشروع نظامی»! به مردم آزادیخواه و شجاعی که در غرب و شرق جهان به نسل‌کشی آن‌ها اعتراض می‌کنند می‌گویند «یهودستیز»!

پزشکیان ادامه داد: «سیاست فشار حداکثری زمانی علیه ملت ایران به کار گرفته شد که ایران به گواهی آژانس بین‌المللی انرژی هسته‌ای، به تمامی تعهداتش در برجام پایبند بود.ما آماده تعامل با اعضای برجام هستیم. اگر تعهدات برجامی به‌طور کامل و با حسن نیت اجرا شود، می‌توان در مورد دیگر مسائل هم وارد گفت‌وگو شد.

رئیس‌جمهور خاطرنشان کرد: «ایران آمادگی دارد برای ساختن دنیایی بهتر با قدرت‌های جهان و همسایگانش، مراودات اقتصادی، اجتماعی، سیاسی و امنیتی مؤثر و از جایگاه برابر داشته باشد. پاسخ مناسب به چنین پیامی که از ایران صادر می‌شود، اعمال تحریم‌های بیشتر نیست، بلکه اجرای تعهدات قبلی در رفع تحریم‌ها برای بهبود واقعی شرایط اقتصادی مردم ایران است و زمینه‌سازی برای توافق‌های بیشتر‌. من امیدوارم این صدا از ایران امروز به خوبی شنیده شود. متشکرم آقای رئیس.»

نطق پزشکیان باب مذاکره را باز می‌کند
فریدون مجلسی، دیپلمات پیشین ایران در آمریکا به هم‌میهن گفت:‌ «به نظر من با اینکه محتوای نهایی این سخنرانی تفاوت چندانی با نظرات مطرح‌شده از سوی رؤسای‌جمهور پیشین نداشت، اما به نظرم در بخش‌هایی متفاوت بود. آقای پزشکیان در مورد مسئله اسرائیل همان مواضعی را تکرار کرد که طی سال‌های گذشته گفته می‌شد. مثل تعیین‌تکلیف موضوع اسرائیل با یک رفراندوم که من معتقدم عملی نیست و نمی‌شود سرنوشت چنین مسئله بنیادینی را به یک رفراندوم نسبت داد. این نشان‌دهنده پایداری بر همان دیدگاهی است که طی ۴۵ سال گذشته برای ایران مشکلاتی را به وجود آورده است. به‌خصوص اینکه مسئله مذکور ارتباط مستقیمی با ایران ندارد و در چارچوب منافع سیاسی و اقتصادی ایران نمی‌گنجد. اما چون نمی‌خواهم صرفاً به مسائل بی‌اثر بپردازم، توجه شما را به نکات مثبت این سخنرانی جلب می‌کنم.»

او ادامه داد: «اولین جنبه، درک زبان دیپلماتیک در یک مجمع بین‌المللی است. آقای پزشکیان به زبان تهاجمی و خشونت‌آمیز پیشین که در دوره مرحوم رئیسی و حتی تا حدی زمان روحانی و البته دوران وامصیبتای احمدی‌نژاد وجود داشت، متوسل نشد؛ آن زبان‌هایی که امکان هیچ‌گونه مصالحه‌ای را باقی نمی‌گذاشت و موجب بی‌حرمتی به کل کشور و ملت ایران می‌شد. نکته دیگر این است که در متن سخنرانی دقت کردند که از جملاتی استفاده شود، که مترجم همزمان فارسی به انگلیسی به مشکل نخورد. چراکه آن مترجم الزاماً عربی نمی‌داند و آقای پزشکیان از آیات و احادیث در صحبت‌هایش استفاده می‌کند. به همین دلیل ترجمه فارسی این مفاهیم مورد استفاده قرار گرفت که اتفاقاً مفاهیمی صلح‌طلبانه بود.»

این دیپلمات پیشین کشورمان یادآور شد: «مهمترین اصل در سخنرانی تاکید بر این بود که ایران خواهان جنگ با اسرائیل نیست. نکته بعدی، به کار بردن نام اسرائیل بود که امر تازه‌ای در میان مسئولان جمهوری اسلامی ایران است. این موجود حتی اگر حرامزاده هم باشد، بالاخره وجود دارد. بنابراین یک قدم امیدبخش است که بعدها بتوانند درباره مسائل دیگری هم مذاکره کنند، بی‌آنکه نیازی به برقراری ارتباطات دوستانه و از این تعارفات انجام نشدنی داشته باشد.»

مجلسی یادآور شد: «فکر می‌کنم بعد از سخنرانی سیدمحمد خاتمی در سال ۱۳۷۷ در سازمان ملل، با تمام این نکات مثبت و منفی، اولین بار بود که مقداری بر موقعیت و احترام جمهوری اسلامی افزوده شد و در را به روی اشخاص و کشورهایی که قابل مذاکره هستند باز می‌کند. خصوصاً که تیم همراه پزشکیان تیمی است که امتحان خودش را در مذاکره‌پذیری و درک دادوستد دیپلماتیک پس داده است.»

دیپلمات پیشین ایران در واشنگتن، ضمن تائید صحبت‌های مطرح‌شده درباره تغییر شرایط جهان با جنگ در اوکراین و غزه و سخت بودن مسیر احیای برجام، اظهار داشت:‌ «امیدوارم جنگ در اوکراین و غزه که مردم‌شان گرفتار جنگ‌افروزی سران‌شان هستند، متوقف شود. سران روسیه، اوکراین، اسرائیل و حماس به این جنگ‌ها دامن می‌زنند که غیرنظامیان را قربانی می‌کند. اروپایی‌ها هم روی موضوع اوکراین حساسیت دارند و به درستی مطرح می‌شود که این مسائل در حال حاضر بر روابط بین‌المللی تاثیر گذاشته است. اما اگر بخواهم به موضوع برجام و صحبت رئیس‌جمهور مبنی بر بازگشت به آن برگردم، باید به این نکته اشاره کنم که این قرارداد در نهایت برای حمایت غرب از موجودیت اسرائیل بود. بالاخره در آن زمان آن‌ها اعتقاد داشتند که با غنی‌سازی مخفیانه، در سایت‌هایی مثل نطنز، ایران به سمت ساخت بمب حرکت کرده و موجودیت اسرائیل را تهدید می‌کند.

در زمان مذاکرات برجام، این هنر سخنگویان ایران بود که طرف مقابل را به اغماض وا داشت که مسئله اسرائیل مطرح نشود. بعد از اینکه برجام داشت راه خود را می‌رفت، عناصر داخلی که منافع خودشان را در ادامه کشمکش می‌دیدند، با برنامه‌هایی از جمله آن موشکی که به سه زبان رویش نوشته شده بود، سعی در از کار انداختن آن کردند. طرف‌های غربی هم به این مسئله واکنش نشان دادند که اتفاقاً مورد حمایت اسرائیل و نیروهای تندرو عربی و منطقه‌ای قرار گرفت. برای اینکه ابطال برجام می‌توانست حمایت‌هایی که اسرائیل تحت عنوان یک کشور مظلوم تحت تهدید به خود جلب می‌کرد را بازگرداند. گسترش ناگهانی فعالیت‌های نظامی ایران در نقاطی مانند یمن و فعال شدن شاخک‌ها در کشورهای منطقه مثل عراق و سوریه هم این روند را تسریع کرد و توافقات را بر هم زد. امیدوارم که این مسئله حل و فصل شود و اینگونه ترفندها در سیاست جایی نداشته باشد.»

مجلسی تاکید کرد: «مطرح شدن متقابل خواسته‌های ایران و فرانسه در دیدار دوجانبه میان مکرون و پزشکیان به نظر من نشان‌دهنده این است که احتمالاً احساس شده که می‌شود مسائل فی‌مابین را مطرح و حل کرد. نمی‌دانم این افراد که مکرون تقاضای آزادی‌شان را دارد، واقعاً جرمی مرتکب شده‌اند یا قرار است روی آن‌ها معامله کنند. اگر مورد دوم باشد، در شأن ایران نیست. ولی همین باز کردن باب مذاکره و تبادل نظرات جدی میان دو کشور، باعث جلوگیری از تکرار چنین وضعیتی و بازگرداندن یک نوع احترام بین‌المللی به ایران توسط سیاستمداران و دیپلمات‌هایی می‌شود که بر ارزش کار خودشان واقف هستند.»