مهر/ پایش چهار ماهه و گزارش کاوش و ساماندهی محوطه نقش رستم در نشست علمی مشترک اساتید زمین شناسی دانشگاه شیراز و گروه باستان شناسی پایگاه میراث جهانی تخت جمشید مورد بررسی قرار گرفت.

در این نشست علی فقیه رئیس گروه زمین شناسی دانشگاه شیراز گفت: پس از اسکن زمین و مطالعات جی پی آر، ژئوفیزیک و ژئوالکتریک انجام شده در نقش رستم می‌توان گفت فرونشست مربوط به دشت و در بستر خاک دشت اتفاق افتاده است و خوشبختانه آثار نقش رستم به ویژه آرامگاه پادشاهان هخامنشی و نقش برجسته‌های ساسانی در دل صخره کنده شده است بنابراین فرونشست هیچ تأثیری بر آنها ندارد.
وی گفت: صخره کوهستان تا کیلومترها بهم پیوسته است و همه آثار صخره‌ای نقش رستم از خطر فرونشست مصون هستند و تنها دل نگرانی برای بنای سنگی منسوب به کعبه زرتشت است. این بنا و باروی خشتی نقش رستم هر دو دارای ویژگی‌های معماری فوق العاده ای هستند که تاکنون فرونشست نتوانسته است خللی به آنها وارد کند. زیرا باروی نقش رستم دارای ۱۰ متر ضخامت بوده است و تمام از خشت است و تنها آسیب‌هایی که به باروی خشتی نقش رستم وارد شده است فروشست های ناشی از بارندگی است.
فقیه بیان کرد: در خصوص بنای منسوب به بن خانگ سازه‌های سنگی آن چنان محکم از سنگ‌های یکپارچه ساخته شده است که طی ۲۵ قرن از تمام زلزله‌ها مصون مانده است.
در ادامه عسکری سرپرست برنامه ساماندهی این محوطه به بررسی و تحلیل میزان استحکام بنای کعبه زرتشت یا بن خانگ پرداخت و بیان کرد: در زمان کاوش‌های باستان شناسی یکصد سال پیش هیأت امریکائی مشخص شد این بنا سالم‌ترین بنایی است که از روزگار هخامنشی تا کنون به جای مانده و از زیر خاک نمایان شده است.

وی اشاره کرد: هخامنشیان این بنا را در برابر خطرات زلزله و هر گزند دیگر کاملاً ایمن ساخته‌اند و به دلیل اهمیت مذهبی این بنا، سازه معماری و مصالح سنگی به کار رفته در ساخت آن یکی از شاهکارهای معماری دوره باستان است. در خصوص ایمنی زمین و سطح زیرین این بنا مطالعات ادامه دارد و به محض تأمین اعتبار مطالعات ژئوتکنیک بستر بنای کعبه زرتشت انجام می‌شود و مقاوم سازی زمین برای این بنا در اولویت است.
در ادامه این نشست علمی علیرضا عسکری چاوردی باستان شناس به تشریح جزئیات طرح ساماندهی محوطه پرداخت و گفت: طی چهار ماه مطالعات میدانی با مجوز از پژوهشگاه میراث فرهنگی انجام شد. در این مدت خوشبختانه بخشی از سیستم‌های انتقال و هدایت آب نقش رستم احیا شد، در بخش شرقی محوطه حوضچه آرامش آب جهت جلوگیری از ریزش سنگ از بستر بالای کوهستان در زمان بارندگی ساماندهی شد، در بخش غربی محوطه سیستم انتقال آب کوهستان به مخزن لایروبی شد تا بخشی از آب‌های کوهستان در فصل بارندگی به این مخزن انتقال و هدایت شوند. در بخش مرکزی به دلیل اینکه اریک اشمیت در حدود ۹۰ سال پیش گمانه کاوشی بزرگی به ابعاد ۸۰ در ۱۰۰ متر در پیرامون کعبه زرتشت ایجاد کرده بود و بخشی از آن را مجدد با خاک دست ریز پر کرده است، بین بستر اصلی خاک و خاک پرشده در گمانه کاوش اختلاف تراکم ایجاد شده بود که هرساله در اثر فرورفتن آب به درون ترانشه کاوش، آن شکاف از زیر سطح پر از آب می شده است و به همین دلیل در برنامه امسال تصمیم گرفته شد این شکاف‌ها پاکسازی شوند تا میزان عمق شکاف‌های سال‌های گذشته شناسایی شوند.

وی افزود: به نظر می‌رسد بر اساس مطالعات حاصل از چهارماه کار میدانی مشکل اصلی نقش رستم در بخش مرکزی و پیرامون کعبه زرتشت است که خوشبختانه با شناسایی عمق شکاف‌ها و امتداد برش افقی متوجه شدیم تمام این شکاف‌ها به محدوده‌های کاوش‌های باستان شناسی هیأت امریکائی مربوط است که در آن زمان چاله‌های بزرگ و عمیقی در این قسمت ایجاد کرده بودند و لذا برای جلوگیری از نفوذ باران به درون این چاله‌ها باید در زمان بارندگی آب‌های سطحی به سرعت از سطح محوطه خارج شوند. به همین دلیل، در این مرحله برنامه شیب بندی سطح محوطه، زهکشی و برنامه هدایت آب‌های سطحی به بیرون از سطح محوطه مد نظر قرار دارد. شکاف باز شده سطح محوطه در انباشت خاک‌های سطحی چند ساله اخیر پاکسازی شد تا بتوانیم پهنا و عمق شکاف‌های سطح الارضی محوطه را شناسایی کنیم. بیشتر شکاف‌ها در همان محدوده ترانشه امریکایی‌ها به صورت سطحی پاکسازی شدند و در بخش مرکزی شکاف‌های عمیق در امتداد گمانه کاوش اریک اشمیت به طرف پایین ادامه پیدا می‌کند که با استحکام بخشی دیوار دور تا دور پیرامون بنای کعبه زرتشت مساله رانش خاک در این قسمت حل خواهد شد.

در حال حاضر به دلیل حضور گردشگر در محوطه نقش رستم تلاش شده است عبور گردشگران تسهیل شود زیرا محدودیت‌هایی برای بازدید فراهم شده است که به زودی با اتمام شیب بندی و ایجاد مسیرهای انتقال آب به بیرون از محوطه، بازدید گردشگران به حالت عادی باز می‌گردد.