خانه بی‌بی مرادی یکی از آثار ملی ثبت شده ایران در بیرجند است که قدمت آن مربوط به قاجاریه برمی‌گردد و در تاریخ ۱۳۸۵/۱۲/۰۶ به شماره ثبت ۱۷۳۸۹ در مجموعه آثار تاریخی ایران ثبت شده است.

نشانی این اثر ملی ثبت شده خیابان منتظری ۱۲، پلاک ۲۲ است. خانه‌ای با معماری بسیار ارزنده که استفاده درست از آن می‌تواند در جذب گردشگر به بیرجند نقش آفرین باشد.

تعطیلی موزه فسیل در بیرجند

تا چندی پیش این خانه موزه تاریخ طبیعی و فسیل شهرستان خراسان جنوبی بود و فسیل‌های با قدمت ۴۵۰- تا ۵۰۰ میلیون سال در آن نگهداری می‌شد ولی مدتی است این موزه تعطیل و فسیل‌ها از آن مکان جمع‌آوری شده است.

با این اتفاق سوالی در ذهن شهروندان علاقمند به میراث فرهنگی به وجود آمده است که چه آینده‌ای در انتظار خانه بی بی مرادی است؟ آیا قرار است مانند خانه مرحوم هادوی تبدیل به یک مکان اداری شود؟ و از طرف دیگر تکلیف آن فسیل‌های ارزشمند چه می‌شود.

طرح چند سٰٰوال برای چرایی تعطیلی موزه

هادی شاه وردی مدیرکل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری خراسان جنوبی در گفت و گو با مهر درباره تعطیلی موزه تاریخ طبیعی و فسیل بیرجند اظهار کرد: در وهله نخست باید این سوال را مطرح کرد که آیا متولی این مجموعه مجوز موزه داشته است یا خیر؟

وی ادامه داد: سوال دیگر ما این است که آیا متولی موزه علوم طبیعی و فسیل بیرجند در طول سال درب خانه بی بی مرادی را برای بازدید علاقمندان باز داشته است یا خیر که بررسی‌ها و گزارش‌ها نشان می‌دهد که ایشان به دلیل نداشتن نیرو حتی در مواقع ضروری درب خانه بی بی مرادی که موزه در آنجا قرار داشته را باز نمی‌کردند.

مدیرکل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی خراسان جنوبی گفت: نکته دیگر اینکه ما به ایشان برای موزه تاریخ علوم طبیعی و فسیل مکان دیگری در باغ و عمارت رحیم آباد را پیشنهاد دادیم که ایشان هنوز به این درخواست ما پاسخ نداده‌اند در حالی که باغ رحیم آباد از جاذبه‌های گردشگری بیرجند است.

شاه وردی افزود: ما به زحمات آقای جمهوری در زمینه جمع آوری فسیل‌ها و اقدامات ارزشمندی که در این زمینه انجام داده‌اند واقف هستیم ولی در مورد قضاوت برای بسته شدن مجموع موزه باید این موارد را در نظر گرفت.

خانه بی بی مرادی اکنون کتابخانه میراث بیرجند است

وی یادآور شد: خانه بی بی مرادی اکنون محل کتابخانه اداره شهرستان بیرجند است و امکان بازدید با هماهنگی این اداره میسر است.

اما محمد جمهوری متولی موزه تاریخ طبیعی و فسیل بیرجند در گفت و گو با مهر اظهار کرد: این موزه در محل خانه بی بی مرادی بود که تعداد زیادی فسیل که قدمت برخی از آنها به حدود ۴۵۰ تا ۵۰۰ میلیون سال قبل برمی‌گردد در آن نگهداری می‌شد.

وی بیان کرد: تا چند سال قبل مشکلی خاصی وجود نداشت ولی در مقطعی بدون دلیل خاص گفتند موزه باید تعطیل و اینجا تبدیل به کتابخانه اداره میراث فرهنگی شهرستان بیرجند شود.

قدر موزه فسیل‌ها دانسته نشد

این معلم بازنشسته ادامه داد: این موزه بسیار ارزشمند و فرا ملی بود که متأسفانه قدر آن دانسته نشد در حالی که در بسیاری از شهرها چون خراسان رضوی موزه‌های بسیار شکیل و زیبایی را برای نگهداری از فسیل‌ها دارند.

جمهوری که حدود ۴۰ سال از عمر خود را برای جمع‌آوری از فسیل‌ها اختصاص داده است، یادآور شد: میراث فرهنگی بعد از تعطیلی موزه در خانه بی بی مرادی مکانی در باغ و عمارت رحیم آباد را برای موزه پیشنهاد داد که واقعاً در شأن یک موزه و آن فسیل‌های ارزشمند نبود.

مکان پیشنهادی میراث در شأن موزه نبود

وی با تأکید بر اینکه ما اصرار داریم که ویترین موزه باید زیبا باشد، یادآور شد: خود باغ و عمارت رحیم آباد ارزشمند است اما اتاق‌هایی که در آن عمارت برای نگهداری فسیل‌ها و موزه به ما پیشنهاد دادند مطلوب و پسندیده نبود.

جمهوری یادآور شد: نکته دیگر اینکه خانه بی بی مرادی در نزدیکی دو موزه دیگر چون موزه عروسک‌ها و موزه منسوجات طبیعی است و به طور طبیعی بودن این سه موزه در کنار هم به حضور گردشگر در موزه ما کمک می‌کرد.

متولی موزه علوم طبیعی و فسیل‌های بیرجند گفت: در مورد مجوز موزه نیز ما مراحل متعددی را پشت سر گذاشتیم و تنها یک مرحله باقی مانده بود که به نظرم همه این موارد تنها بهانه برای تعطیلی موزه است چرا که مگر غیر این است که خود میراث باید مجوز را به ما بدهد.

نگرانی دغدغه مندان حوزه میراث فرهنگی

در این میان آنچه مسلم است در این چالش آنچه زیان می‌بیند موضوع گردشگری و میراث فرهنگی خراسان جنوبی است چرا که به خانه‌های تاریخی بسته شده بیرجند یک مورد دیگر اضافه شده و از طرف دیگر موزه فسیل‌ها که با همراهی و رایزنی بیشتر می‌توانست استمرار داشته باشد نیز تعطیل شد.

شکی نیست که در شهر بیرجند خانه فروتنی و پردلی که اکنون موزه عروسک‌ها و موزه لباس و منسوجات سنتی خراسان جنوبی در آن قرار دارد نمونه‌های موفقی از استفاده از خانه‌های تاریخی است که در طول سال نیز به راحتی امکان بازدید از آن وجود دارد.

همچنین خانه تاریخی اعتمادی نیا که اکنون مرکز تخصصی صنایع دستی و توبافی شده است نیز نمونه موفق دیگری از استفاده از خانه‌های تاریخی است که هر سه این مورد با مدیریت سه بانوی توانمند خراسان جنوبی فعالیت می‌کند.

امید است که برای خانه بی بی مرادی نیز چنین اتفاق شیرینی در آینده نه چندان دور رقم بخورد.