شرق/متن پیش رو در «شرق» منتشر شده و انتشارش در «آخرین خبر» به معنای تایید آن نیست

درحالی‌که سرعت و کیفیت اینترنت همچنان چالشی جدی برای همه کاربران فضای مجازی است و فیلترینگ گسترده همچنان بر دوام خود ادامه داده است. وزیر ارتباطات در پاسخ به گلایه برخی کاربران درباره سرعت اینترنت گفته است: اینترنت ثابت در مقایسه با قبل ۲۰ درصد سریع‌تر شده است.

هم‌زمان با اعتراضات سال گذشته، محدودسازی اینترنت به‌طور جدی پیگیری شد که بخشی از آن برآمده از طرح صیانتی بود که با انتقادهای گسترده افکار عمومی همراه بود؛ تا جایی که مجلس تصمیم گرفت از خود سلب مسئولیت کند و با به رسمیت شناختن اختیار قانون‌گذاری برای شورای ‌عالی فضای مجازی سرنوشت اینترنت را به دستان مدافعان محدودسازی بسپارد و از آن روز تاکنون هرچه رخ داده، جز کاهش کیفیت و سرعت اینترنت حاصلی در بر نداشته است؛ هرچند وزیر ارتباطات هم هراز‌گاهی در این راستا از افزایش سرعت اینترنت سخن می‌گوید و مدعی است شرایط ایران در این زمینه بسیار مطلوب است. دیروز هم به گزارش مهر، عیسی زارع‌پور در برنامه پاسخ‌گویی بی‌واسطه اعضای هیئت دولت به مطالبات مردمی درباره مشکل یکی از کاربران درباره فیلترینگ و ضعیف‌شدن اینترنت تصریح کرد: «موضوع فیلترینگ فقط مربوط به وزارت ارتباطات نیست. در آینده به سمت دیجیتال‌شدن و استفاده از اینترنت اشیا و حتی خانه هوشمند پیش می‌رویم و لازم است پلتفرم‌های داخلی در کشور حضور داشته باشند». او همچنین مدعی شد: «وظیفه ما در وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات این است که جایگزین پلتفرم‌های خارجی را پیدا کنیم. از سوی دیگر همچنان نزدیک ۴۰ میلیون نفر از پلتفرم‌های داخلی استفاده می‌کنند و این به آن معناست که استقبال همچنان وجود دارد». وزیر ارتباطات ادامه داد: «برای بررسی سرعت اینترنت می‌توان به سایت اسپید تست مراجعه کرد و همچنین تست سرعت داد و برای این موضوع فیبر نوری را در نظر گرفتیم. با مقایسه سرعت اینترنت ثابت نسبت به گذشته می‌توان گفت که ۲۰ درصد سرعت افزایش یافته است؛ اما هنوز در جایگاه خوبی نیستیم». او همچنین تأکید کرد: «هیچ سایت علمی در ایران فیلتر نشده است». وزیر ارتباطات گفت: «رسانه‌های خارجی که بیش از یک میلیون کاربر دارند، حتما باید در داخل کشور مانند قوانینی که در اروپا وجود دارد، نمایندگی داشته باشند». با توجه به این سخنان، فیلترینگ شبکه‌های اجتماعی همچنان در بخش‌هایی ادامه خواهد داشت و نگاه مورد توافق مصرف‌کننده و طرف ارائه‌دهنده خدمت درباره سرعت اینترنت وجود ندارد. بماند که پیش‌ از این هم وزیر ارتباطات از سرعت اینترنت دفاع کرده بود. برای نمونه از اولین اظهارنظرهای عیسی زارع‌پور در سال جدید که بسیار خبرساز شد، این بود که با استناد به داده‌های سایت اسپید تست اظهار کرده بود سرعت اینترنت ایران از سال گذشته تا امروز نزدیک به ۲۰ پله صعود کرده‌ و به رتبه ۶۱ رسیده‌ است و همچنین در ماه‌های اخیر روند سرعت اینترنت افزایشی بوده‌ است؛ ادعاهایی که خلاف تجربه کاربران و گزارش اسپید تست است.

این در حالی بود که بنا بر آخرین آمارهایی که از سوی اسپید تست منتشر شده‌ بود، در ماه فوریه، رتبه اینترنت ثابت و موبایل ایران در فهرست اسپید تست به‌ ترتیب کاهش یک و پنج ‌پله‌ای داشته است. در جدیدترین گزارش آن برای ماه فوریه ۲۰۲۳، سرعت اینترنت موبایل و ثابت در ایران کاهش یافته که باعث افت رتبه کشورمان در فهرست این مرجع هم شده است. از طرفی در یک سال گذشته نزدیک به ۵۷ هزار شکایت در حوزه اینترنت به ثبت رسیده‌ و آمار سامانه برخط پاسخ‌گویی به شکایات فناوری اطلاعات و ارتباطات گواه این موضوع است. از طرفی وضعیت اینترنت در هفته‌های ابتدایی سال ۱۴۰۲ نیز مطلوب نبوده‌ است؛ چراکه در این بازه زمانی کوتاه دوهفته‌ای و بنا بر داده‌های داشبورد عمومی سازمان تنظیم مقررات، هزارو ۷۵۱ شکایت در حوزه اینترنت به ثبت رسیده‌ است.

در اواخر اردیبهشت هم عیسی زارع‌پور در یکی از پیام‌رسان‌های بومی در پاسخ به یکی از کاربران مدعی شد: بر اساس گزارش مراجع جهانی اسپید تست، در یک سال گذشته سرعت اینترنت همراه حدود ۵۰ درصد و اینترنت ثابت حدود 

۱۰ درصد بهتر شده و جایگاه ایران هم در همراه حدود ۱۲ پله ارتقا یافته است. او در ادامه در پاسخ به اینکه چرا بسته‌های اینترنتی زود تمام می‌شود، تصریح کرد: همکاران من در سازمان تنظیم مقررات بر عملکرد اپراتورها نظارت دارند و اگر از اپراتوری شکایت دارید، می‌توانید با ۱۹۵ تماس بگیرید تا رسیدگی کنند. زارع‌پور در ادامه در پاسخ به هزینه اینترنت ثابت و همراه گفت: قیمت اینترنت ثابت و همراه در یک سال گذشته تغییری نداشته است. اگر موردی خلاف این موضوع است، حتما با ۱۹۵ تماس بگیرید. گفتنی است در راستای دستور رئیس‌جمهوری به وزرا، معاونان و مدیران دولتی، وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات با برخی از کاربران گفت‌وگوی مستقیم داشت. در این ارتباط مستقیم به موضوعات دیگری ازجمله مشکل بازنشستگان مخابرات و پرداختی سنوات به کاربران مخابرات و... نیز پرداخته شد.

در آخرین روز اردیبهشت هم در شرایطی که دست کاربران ایرانی از برخی از پلتفرم‌های محبوب جهانی کوتاه بود، در مراسم بزرگداشت روز جهانی ارتباطات امسال، مدیران ارشد وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات تلاش کردند تا بر دستاوردهای خود در توسعه زیرساخت‌های ارتباطی تأکید کنند؛ حتی وزیر ارتباطات در بخشی از صحبت‌های خود وعده بهبود ۸۰‌برابری سرعت اینترنت خانگی برای کاربران برخی مناطق را داد و از حال خوب این صنعت در بودجه سال جاری ابراز خشنودی کرد.

البته در همان‌ روز هم برداشت کاربران از حال و اوضاع ارتباطی کشور با آنچه مدیران این حوزه ادعا می‌کردند‌، بسیار متفاوت بود. گردشی کوتاه در فضای مجازی و مشاهده انتقادات و اعتراضات متعدد کاربران در شبکه‌های اجتماعی، به‌خوبی نشان می‌دهد که ادعای متولیان وزارت‌ ارتباطات از چشم‌انداز روشن این حوزه با تجربه حقیقی کاربران و امید آنها به بهبود شرایط، فاصله زیادی دارد. پیام اخیری که محمدجواد آذری‌جهرمی، وزیر سابق ارتباطات، در کانال تلگرامی خود درج کرد، به‌خوبی راوی حال این روزهای کاربران است. او در پیام خود که با هدف تبریک روز ارتباطات منتشر شده بود، از تأخیر پیش‌آمده اظهار تأسف کرد و دلیل آن را میسرنشدن امکان برقراری زودتر این ارتباط به دلیل اختلال شدید عنوان کرد!

در ادامه اظهارنظرهای مختلف درباره افزایش سرعت و کیفیت اینترنت، چهارم تیرماه هم وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات، در حاشیه افتتاح نمایشگاه الکامپ در جمع خبرنگاران گفت: از ابتدای دولت تاکنون سرعت اینترنت موبایل تقریبا دو برابر شده است.

معمولا هر چند روز در میان اظهارنظر این وزیر درباره آنچه در عمل برای کاربران رؤیایی بیش نیست، خبرساز می‌شود. این در حالی است که این روزها نه‌فقط اینترنت موبایل کاربران در زمان استفاده شرایط مساعدی ندارد، بلکه اینترنت خانگی هم با کیفیت پایین اما قیمت بالا نتوانسته رضایت کاربران را حفظ کند. دراین‌بین فیلترینگ هم مانند گذشته در حال پیگیری است و حتی حضور پررنگ مسئولان عالی‌رتبه مانند شخص رئیس‌جمهوری و دیگران در شبکه‌های اجتماعی فضای مجازی خارجی، عاملی برای رفع فیلتر نشده و حتی سرعت پیوستن برخی مسئولان به تردز از بسیاری از کاربران قدیمی اینستاگرام بسیار بیشتر بود؛ اما هم‌زمان این شبکه اجتماعی به‌سرعت فیلتر شد. در واکنش به این سرعت عمل برای فیلترینگ، محمدجواد آذری‌جهرمی، وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات دولت دوازدهم، با کنایه به فیلترشدن تردز خطاب به مخاطبان نوشت: «دوستان عزیز دو سالی هست که دولت روحانی پایان یافته و رئیس‌جمهوری فرد دیگری است و وزیر ارتباطات هم تغییر یافته است. حالا درسته که وقتی نتتون مشکل داره نام مسئولین جدید به خاطرتون نمیاد و هنوز از نیاکان بنده یاد می‌کنید، اما خداییش دیگه برای فیلتر تردز به ما خیرات نرسونید. دمتون گرم ممنون».

به هر حال دنیایی که از سرعت و کیفیت اینترنت در دولت سیزدهم ترسیم می‌شود، بسیار شبیه کشورهای پیشرفته دنیا‌ست و سرعت رشد در حال زدن رکورد سرعت رشد اینترنت در کره‌جنوبی است؛ اما در عمل کاربران ایرانی از شرایط کیفی فعلی راضی نیستند و فیلترینگ با همه سختی‌هایی که ایجاد کرده است، نتواسته مانع استفاده کاربران ایرانی از شبکه‌های اجتماعی خارجی نشده و در ظاهر کاربران روی خوشی به شبکه‌های ایرانی نشان نداده‌اند.

در همین زمینه چندی پیش رضا قربانی، رئیس کمیسیون خدمات فناوری اطلاعات سازمان نظام فنی رایانه‌ای استان تهران گفت: به دنبال شکل‌گیری فضای کنونی، صرفا کسب‌وکارهایی که بر بستر اینترنت بودند و آنهایی که در این بستر نبودند ولی از آن استفاده می‌کردند، آسیب ندیدند، بلکه بخش پنهانی از جامعه نیز آسیب دیدند. مردم زمان زیادی را از دست داده‌اند تا بتوانند از اینترنت استفاده کنند. گذشته از اینکه هزینه‌های درخور توجهی را نیز بابت خرید فیلترشکن‌ها پرداخت کردند و می‌کنند. ولی متأسفانه سیاست‌گذار برای زمان و پولی که مردم هزینه می‌کنند، اهمیتی قائل نیست. او ادامه می‌دهد: اثر مخرب جدی این سیاست، شکل‌گیری موج ناامیدی در کشور است؛ گونه‌ای از ناامیدی‌ که مهاجرت را دامن زده است.

این موضوع را شهاب جوانمردی، نایب‌رئیس کمیسیون اقتصاد نوآوری و تحول دیجیتال اتاق بازرگانی تهران نیز تأیید می‌کند. او معتقد است یک جنبه از آثار مخرب قطعی ممتد اینترنت، کاهش فروش حوزه تجارت الکترونیک و تجارت اجتماعی است. جنبه پنهان این شرایط، همان ناامیدی در بین افراد جامعه است که ما نمی‌توانیم درباره آن آمار روشنی بدهیم. آذری‌جهرمی، وزیر سابق ارتباطات، در همین راستا در آخرین اظهار‌نظر خود در کانال تلگرامی‌اش نوشته است: «آیا کسی شهامت دارد پس از گذشت مدت درخور ‌توجهی از وضع فیلترینگ گسترده و تخریب زیربنای توسعه اقتصاد دیجیتال در کشور، بگوید که فیلترینگ برای رفع معضلات مدنظر آنها اثرگذار نبوده و آسیب‌های متعدد و عیان در جامعه الزاما به شبکه‌های اجتماعی باز‌نمی‌گشته و با احتمال بالا، علت غفلت از یک‌سری معضلات بدیهی بوده است؟!».

به هر حال از روزی که طرح صیانت کلید خورد تا امروز شاهد تحقق خواست گروهی برای محدود‌سازی اینترنت بوده‌ایم و پله به پله شاهد کاهش کیفیت و افزایش فیلترینگ بوده‌ایم که فقط با رضایت طرفداران طرح صیانت بدون توجه به منافع ملی در بهره‌مندی از اینترنت پر‌سرعت و با‌کیفیت همراه شده است.