ازدواج فامیلی، ازدواجی است که زن و مرد جد مشترک داشته باشند. در گذشته خانواده‌ها خیلی بیشتر از زمان حال تمایل داشتند فرزندشان با فرزند یکی از فامیل‌ها و آشنایان ازدواج کند و حتی برخی از آن‌ها روی این موضوع تعصب داشتند و می‌گفتند که به هیچ عنوان با غریبه نباید وصلت کنند، چون در ازدواج فامیلی خانواده‌ها از یکدیگر شناخت داشتند و هم کفو هم بودند.

آن‌ها معتقد بودند عقد دختر عمو و پسر عمو را در آسمان‌ها بسته اند، اما این نوع ازدواج اگرچه همراه با مزایایی برای خانواده هاست، ممکن است مشکلاتی را هم برای آن‌ها ایجاد کند.

ازدواج امری است که اگر دختر و پسر مهارت‌های مهم زندگی را بلد نباشند و نتوانند با همسر و خانواده درست برخورد کنند، چه فامیلی و چه غریبه با مشکل روبرو شده و بازنده این اتفاق می‌شوند.

در واقع مهم‌ترین مسئله، شناخت درست طرفین از یکدیگر قبل ازدواج است، شاید به همین دلیل خانواده‌ها فکر می‌کنند ازدواج فرزندشان با فامیل، که تصور می‌کنند شناخت خوبی نسبت به او و خانواده‌اش دارند مطمئن‌تر است و احتمال خوشبختی فرزندشان را بیشتر می‌کند، اما آیا در ازدواج‌های فامیلی میزان جدایی و طلاق کمتر است؟ آیا در ازدواج‌های فامیلی محبت بین همسران بیشتر می‌شود؟

باید و نباید‌های قبل از ازدواج فامیلی

 بهتر است همه کار‌های قبل از ازدواج را انجام دهید و بعد آن را بین فامیل بازگو کنید. توجه داشته باشید یکی از مشکلات بزرگ ازدواج فامیلی، اختلالات ژنتیکی در فرزندان است.

نباید تا قبل از آزمایش ژنتیک کل فامیل را باخبر کنید، اگر دختر و پسر با ازدواج فامیلی موافق هستند قبل از اینکه پسر به خواستگاری رسمی برود و رابطه عاطفی بین آن‌ها ایجاد شود، لازم است به یک مرکز مشاوره ژنتیک مراجعه کنند و از نظر ژنتیکی مورد بررسی قرار گیرند و تا مطلع نشدن از جواب آزمایش، فامیل را با خبر نکنند.

یکی دیگر از مواردی که قبل از ازدواج باید به آن توجه داشته باشند، مشاوره خانواده هاست، البته این مورد فقط منحصر به ازدواج فامیلی نمی‌شود و بهتر است همه خانواده‌ها قبل از ازدواج فرزندشان از جلسات مشاوره استفاده کنند. در واقع در همه ازدواج‌ها مخصوصاً ازدواج‌های فامیلی باید طرفین از یکدیگر ارزیابی سنجیده‌ای داشته باشند.

چرا قبل از ازدواج فامیلی باید مشاوره ژنتیک انجام شود؟

مهم‌ترین عامل معلولیت و بیماری‌های ژنتیکی در ایران ازدواج‌های فامیلی است. بیماری‌های ناشی از ازدواج فامیلی اگر ادامه یابد، در آینده درصد بالایی از جمعیت کشور دچار معلولیت‌های شدید یا خفیف جسمی و ذهنی خواهند شد. در نتیجه به طور متوسط روزانه بیش از ۱۰۰۰ کودک و سالیانه حدود ۳۵۰ هزار کودک معلول در کشور متولد می‌شوند که اکثر آن‌ها را قربانیان ازدواج‌های فامیلی تشکیل می‌دهند.

مزایای ازدواج فامیلی

بهترین مزیت ازدواج فامیلی، آشنایی و تناسب خانوادگی طرفین است، در ازدواج فامیلی خانواده‌ها از هم شناخت بیشتری دارند و حمایت‌های خانوادگی در این نوع ازدواج بیشتر است. منظور از تناسب خانوادگی؛ شیوه‌ها و سبک تربیتی است که با آن رشد کرده‌اند و از کودکی بنا به سلیقه خانواده و والدین خود تحت قواعد خاصی بوده‌اند.

همچنین هماهنگی فرهنگ و رسوم خانوادگی و تناسب ارزش‌ها و عقاید می‌تواند بسیاری از اختلافات احتمالی در آینده را کاهش دهد. در واقع زمانی که سازگاری و هماهنگی بین همسران و خانواده هایشان صورت گیرد، زندگی زناشویی ثبات بیشتری پیدا می‌کند. 

زمانی که ازدواج فامیلی بین خانواده‌ها صورت می‌گیرد، آن‌ها از وضع مالی و اقتصادی یکدیگر باخبر هستند و همین باعث می‌شود که در امر ازدواج، مهریه خرید جهیزیه، مراسم عقد و عروسی برای یکدیگر آسانتر بگیرند و این ازدواج با تسهیلات و هزینه کمتری همراه است.

برخی مطالعات نشان داده است که در ازدواج فامیلی طلاق و جدایی کمتر صورت می‌گیرد، چون این نوع ازدواج‌ها روابط فامیلی را تحت الشعاع خود قرار می‌دهد. در واقع با جدایی دو نفر از هم، اغلب کل روابط خانوادگی تحت‌الشعاع قرار می‌گیرد و ممکن است باعث از هم پاشیده شدن یک فامیل شود، بنابراین در اکثر موارد در صورت ایجاد اختلاف، بزرگان و ریش‌سفیدان بین زن و شوهر داوری و آشتی و مسالمت را بین آن‌ها برقرار می‌کنند.

معایب ازدواج فامیلی

ازدواج فامیلی همانطور که مزایایی دارد، معایبی هم برای خود دارد. اول اینکه احتمال دخالت اطرافیان در زندگی زن و شوهر در ازدواج‌های فامیلی بیشتر از سایر ازدواج‌هاست و دامنه این دخالت‌ها معمولاً گسترده‌تر و فراتر از خانواده‌های درجه یک دوطرف است و اغلب به کل فامیل کشیده می‌شود.

 در ازدواج‌های فامیلی خانواده‌ها تحقیقی در مورد یکدیگر انجام نمی‌دهند و فکر می‌کنند، چون سال‌ها همدیگر را می‌شناسند؛ خانواده خوبی هستند و نیازی به تحقیق ندارند. مثلاً بعضی از خانواده‌ها می‌گویند «او را مثل بچه خودم بزرگ کرده‌ام» پس نسبت به بررسی و ارزیابی این تناسب‌های مهم نیازی احساس نمی‌کنند.

در صورتی که اکثر مشکلات هم از این طرز فکر ناشی می‌شود که دو خانواده بی‌گدار به آب می‌زنند. پس خانواده‌ها بدون آنکه در نظر بگیرند ازدواج فامیلی خوب است یا بد، با هم بدی‌ها و خوبی‌های این تصمیم یعنی وصلت با فامیل را بررسی کنند. شاید وقتی محاسن و معایب آن را بدانند بهتر بتوانند انتخاب کنند و در هر ازدواجی که دارند چه با فامیل و چه غریبه، موفق و خوشبخت شوند.

در ازدواج فامیلی اختلاف ژنتیکی دیده می‌شود. این اختلافات اگرچه ممکن است در فرزندان خودشان دیده نشود، اما ممکن است در نسل بعدی به وجود بیاید، همچنین در این نوع ازدواج خطر بیماری‌های مادرزادی انتقال‌یافته به فرزندان وجود دارد که متخصصان ژنتیک نسبت به این موضوع هشدار داده اند، زیرا ژن مخصوص بیماری هم از پدر و هم از مادر به کودک به ارث می‌رسد و فرزند به شدت بیمار خواهد شد.

بیماری‌های ناشی از ازدواج فامیلی

در بین جامعه این طور جا افتاده که خطر ازدواج فامیلی فقط در به دنیا آمدن کودک معلول است؛ در حالی که ازدواج فامیلی برای زوجین هم می‌تواند خطراتی را به همراه داشته باشد. البته امروز علم پزشکی پیشرفت داشته و نباید نگران این موارد باشید، ولی باید آن‌ها را مد نظر قرار دهید.

احتمال نقص ایمنی

یکی از بیماری‌های ناشی از ازدواج فامیلی این است که کودک متولد شده، مبتلا به بیماری نقص ایمنی باشد. کودکان مبتلا به این بیماری در معرض بیماری‌های عفونی قرار دارند و این وضعیت ناشی از ایمنی پائین بدن آن‌ها نسبت به سایر کودکان است.

احتمال سقط جنین

یکی دیگر از بیماری‌های ناشی از ازدواج فامیلی، احتمال سقط جنین است. تحقیقات نشان داده است که میزان سقط جنین ناخواسته و مرده زایی در ازدواج‌های فامیلی، بیشتر از ازدواج‌های غیر فامیلی است.

معلولیت کودکان

خطر تولد کودک معلول حاصل از ازدواج فامیلی یکی از مهم‌ترین خطرات ناشی از ازدواج فامیلی است، در نتیجه ازدواج فامیلی امکان این که اختلالات ژنتیکی متعددی بین زوجین رخ بدهد، وجود دارد.

همچنین این اختلالات در صورت وقوع، ذهن و جسم کودک را تحت تاثیر قرار می‌دهند. تحقیقات نشان داده که درصد قابل توجهی از مرگ و میر نوزادان به دلیل اختلالات ژنتیکی رخ می‌دهد. باید به این نکته توجه کرد که احتمال وقوع اختلالات ژنتیکی در دورترین ازدواج‌های فامیلی هم وجود دارد.