صبح نو/متن پیش رو در «صبح نو» منتشر شده و انتشارش در «آخرین خبر» به معنای تایید آن نیست

حانیه مسجودی| تالاب میانکاله؛ عبارتی که خواندنش برای تصور کردن آن کافی‌ است. بیش از یک سال است که نام این تالاب بین‌المللی که از نخستین تالاب‌هایی بود که در سال ۱۳۵۴ در کنوانسیون رامسر به ثبت جهانی رسید و به‌عنوان منطقه محافظت شده در همان سال به درجه حفاظتی «پناهگاه حیات وحش» ارتقاء یافت و یک سال بعد نیز یونسکو آن را به‌عنوان «ذخیره‌گاه طبیعی زیست‌کره» اعلام کرد، بر سر زبان‌ها افتاده است. گزارش‌های بسیاری درخصوص منابع زیست محیطی موجود در این تالاب و غنی بودن آن منتشر شده است و رسانه‌های مختلف کم از بکر بودن آن قلم نزده‌اند.

قصه پر غصه؛ تالاب بکر و بین‌المللی میانکاله، خوراک پتروشیمی می‌شود؟
این بار اما بعد از خبری که منتشر شد و دوباره ذهن فعالان و دغدغه‌مندان محیط زیست را به خود مشغول کرد، بر آن شدیم تا از وضعیت دردناک این تالاب بنویسیم. تالابی که مانند هزاران تالاب، مرداب و دریاچه دیگر شرایط خوبی ندارد.
این تالاب بکر که در حال از دست رفتن است، در ۱۲ کیلومتری شهرستان بهشهر مازندران قرار دارد و سالانه میزبان میلیون‌ها پرنده مهاجر بوده است که اکنون نمی‌توانیم دیگر چنین ادعایی را داشته باشیم.
قصه پر غصه میانکاله از آنجا آغاز شد که برخی با دغدغه ایجاد اشتغال، پروژه پتروشیمی را در این منطقه رقم زدند. در واقع احداث پتروشیمی و شبه‌جزیره میانکاله بهشهر در دولت دوازدهم و در جلسه ۱۷ اسفند ۱۳۹۹ به پیشنهاد وزارت نفت و با ادعای ایجاد زیرساخت‌های لازم برای رفع نیاز صنایع پایین‌دستی پتروشیمی، ایجاد اشتغال پایدار و با رویکرد آمایش سرزمینی از طریق اجرای طرح‌های پیشران صنعت پتروشیمی و نیز با تأکید بر تکمیل زنجیره ارزش متانول - پروپیلن به استناد اصل ۱۳۸ قانون اساسی، مصوب شد، در واقع بهانه اجرای این طرح، ایجاد اشتغال بود.
بهانه‌ای که خودش نابودکننده اشتغال و به تباهی کشاندن محیط زیستی غنی و ارزشمند بود. حتی اصل این پروژه که احداث «پتروشیمی» است، خودش شعارهای هر سال مسئولان اجرایی  را که دور کردن اقتصاد از نفت و کاهش وابستگی به نفت بود، زیر سوال می‌برد.
کیست که نداند پیش‌روی تک‌بعدی اقتصاد یک کشور و تکیه کامل بر یک منبع خدادادی، عامل نزول، نابودی و ظهور آفت‌های اقتصادی و وابستگی‌های آسیب‌زاست؟
با تمام گزارشات و انتقاداتی که از احداث این پروژه منتشر و نوشته شد، اواخر سال ۱۴۰۰ شاهد فرو رفتن کلنگ احداث پتروشیمی در پنج کیلومتری تالاب میانکاله توسط دولت به زمین پر درد میانکاله بودیم. البته که در گزارش قبلی روزنامه تأکید کردیم این اتفاق در حالی رقم خورد که به دلیل عدم دریافت مجوز سازمان محیط زیست و بی‌اطلاعی مدیرعامل شرکت ملی پتروشیمی، از همان ابتدا این امر با واکنش‌ها و اعتراضات شدیدی توسط مردم منطقه بهشهر، شهرهای اطراف و فعالان محیط زیست روبه‌رو شد.

از اظهارات ضدونقیض مسئولان در مورد توقف پروژه پتروشیمی میانکاله تا تداوم فنس‌کشی
حال اما با وجود اینکه فشارهای رسانه‌ای و کنشگران محیط زیست چند ماهی موجب توقف فعالیت این پتروشیمی شد، هنوز اطمینانی در مورد آن وجود ندارد. اظهارات ضدونقیض مسئولان ادامه دارد و شرایط فعلی در حالی است که در سال ۱۴۰۱ دادستان کل ایران با احداث مجتمع پتروشیمی در میانکاله مخالفت کرده و خواستار توقف اجرای این پروژه شده بود؛ اما معاون سازمان حفاظت از محیط زیست ایران روز دوشنبه ۱۹ تیر از پی‌گیری قضایی برای توقف ساخت پتروشیمی میانکاله در دادستانی بهشهر و استان مازندران خبر داده؛ اما دادستان مازندران اعلام کرده نامه‌ای دربارهٔ این پروژه دریافت نکرده است. ایرج حشمتی، معاون سازمان حفاظت از محیط زیست نیز خبر داد که بر اساس «گزارش‌های میدانی»، حصارکشی زمین برای احداث مجتمع پتروشیمی میانکاله، به‌رغم مخالفت این سازمان، همچنان ادامه دارد.

بخش قدرتمندی پشت ماجرای پتروشیمی میانکاله است
محمد درویش، فعال و کارشناس محیط زیست در مورد وضعیت تالاب میانکاله و عدم نامه توقف فعالیت پروژه پتروشیمی این تالاب در گفت‌وگو با «صبح‌نو» بیان کرد: «به نظر من این اخبار بازی با افکار عمومی است. هم سازمان حفاظت از محیط زیست و هم سرمایه‌گذار و هم تمام کسانی که حامی این ماجرا هستند، در این مسأله باید پاسخگو باشند.» وی افزود: « رئیس سازمان محیط زیست بسیار راحت، صریح و شفاف با (ابزارهای) رسانه‌ای که دارد می‌تواند صراحتا نامه را منتشر کند و بگوید ما این نامه را در فلان تاریخ فرستاده‌ایم و از طریق اتوماسیون ریاست‌جمهوری ارسال و ابلاغ کرده‌ایم و تمام شک و شبهه‌ها را از بین ببرد، چرا معطل می‌کند؟ چرا سازمان محیط زیست سکوت می‌کند؟»
درویش ادامه داد: «اگر واقعا این نامه صادر شده که ظاهرا از منابعی که من اطلاع دارم واقعا صادر شده است، چرا اجازه می‌دهد نامه گم شود و همچنین مانور تبلیغاتی اتفاق بیفتد؟ آیا جز این است که جناح‌های قدرتمند دوست ندارند این اتفاق بیفتد؟ با این اوصاف مشخص است که هر فرد دیگری هم باشد، دلش گرم می‌شود که می‌تواند کارش را پیش ببرد.»
وی تأکید کرد: «این‌ها چیزهایی است که نمی‌توان روی آن سرپوش گذاشت. صراحتا مشخص است که بخش قدرتمندی از حوزه اجرا دوست دارد همچنان این پتروشیمی به کار خودش ادامه دهد.»
درویش گفت: «هم‌اکنون میانکاله به‌شدت با کمبود آب روبه‌رو است و با توجه به اینکه اغلب جامعه محلی این منطقه وابستگی شدید معیشتی به آب دارند، می‌توان مشکلات آتی آن‌ها را به‌واسطه این پروژه پیش‌بینی کرد.»
وی افزود: «دامدار، کشاورز یا کسانی که در حوزه گردشگری در منطقه میانکاله سرمایه‌گذاری کرده‌اند و حتی صیادان، به مهاجرت پرندگان به این منطقه امیدوار هستند. اجرای پروژه پتروشیمی، زندگی تمام آن‌ها را تحت‌تأثیر قرار می‌دهد؛ چراکه صنعت پتروشیمی یکی از آب‌برترین صنایع جهان است و به مراتب چند برابر فولاد آب مصرف می‌کند.» کارشناس محیط زیست اظهارداشت: «حتی اگر فرض کنیم فیلترهای درست نیز به کار ببرند و آب را آلوده نکنند، باز هم اتفاقی نمی‌افتد. متأسفانه به‌شدت با کمبود آب روبه‌رو هستیم و استقرار این صنعت در میانکاله باعث افزایش تنش در منابع سطحی و زیرزمینی منطقه خواهد شد و منجر به بیکاری کشاورزان، دامداران، صیادان و جامعه محلی می‌شود.»

وی تصریح کرد: «از طرف دیگر لازم به تأکید است میزان اشتغالی که صنعت پتروشیمی به نسبت حجم سرمایه‌گذاری به وجود می‌آورد، یکی از کم‌ترین حجم‌های اشتغال است و اصولا از این صنعت به‌عنوان یک صنعت کارآفرین یاد نمی‌کنند. در نتیجه این ادعا که می‌گویند با وجود آسیب به محیط زیست، اشتغال ایجاد می‌کنیم، اصلا قابل قبول نیست و در واقع خسارتی که به حوزه‌های بوم‌گردی، گردشگری، طبیعت‌گردی و همچنین کشاورزی و دامداری وارد می‌کند، بسیار
 بیشتر است.»
درویش ابراز کرد: «از طرف دیگر با توجه به اینکه این پتروشیمی مصرف گازی دارد و در مقابل نیز هم‌اکنون نیروگاه نکا که در نزدیکی میانکاله است در زمستان‌ها گاز ندارد و مجبور است از مازوت استفاده کند، پیش‌بینی می‌شود بر غلظت آلاینده‌ها در منطقه افزوده شود و پتروشیمی میانکاله نیز مجبور به مصرف مازوت خواهد شد و این مسأله باعث می‌شود آسیب جدی به محیط زیست و گردشگری تا چند 10 کیلومتری این منطقه وارد شود.» این فعال محیط زیست عنوان کرد:‌ «این پتروشیمی مسئولیت جهانی دارد. اصولا میانکاله در قلمروی جنگل‌های هیرکانی محسوب می‌شود و این قلمرو نیز در میراث طبیعی یونسکو ثبت شده است.  علاوه بر تمام این‌ها، مسأله مهم این است که اولویت دولت برای منطقه شمال کشور باید جذب گردشگر، بوم‌گرد و انواع و اقسام فعالیت‌های حوزه گردشگری باشد.»
وی افزود: «استقرار صنایع آلاینده آب و برق در تضاد با سیاست کلان دولت است؛ یعنی متأسفانه تمام سرمایه‌گذاری‌ها در حوزه مذکور با خسارت روبه‌رو خواهد شد. زمانی که دولت دلش برای ارکان دیگر خود نمی‌سوزد و حساسیت به خرج نمی‌دهد، طبیعی است که برای تبعات بین‌المللی رفتارهایش هم تره‌ای خرد نمی‌کند.»