فرهیختگان/متن پیش رو در «فرهیختگان» منتشر شده و انتشارش در «آخرین خبر» به معنای تایید آن نیست 
 
زینب مرزوقی| خوزستان که بودم، وقتی فصل بهار می‌رسید مضطرب می‌شدم. نگران می‌شدم نکند امسال هم زمین‌ها تشنه بمانند یا تنش‌های آبی به جانِ تالاب‌ها و رودخانه‌های خوزستان بیفتد. مردم چشم‌شان به باز شدن دریچه سد دوخته شود و سدها به جز تشنگی چیزی درون‌شان نباشد. سیل 98 که رسید اما همه‌چیز تغییر کرد. هم وضعیت آب پشت سدها و هم تالاب و رودخانه‌‌ها و نگرانی‌های من هم بیشتر شد. مسیر رفت‌وآمد همیشگی‌مان به جاده‌های غرق‌شده تبدیل شدند و باز هم از سوء مدیریت منابع آبی به معاش ساکنان اطراف سدها ضرر رسید اما به شکلی دیگر؛ تا اینکه سال 1400 رسید. دوباره زخمِ تشنگی سر باز کرد و ماجرای نرسیدن آب به روستاها، شهرها و تالاب‌های خوزستان دوباره تکرار شد. نفت که جانِ تالاب هورالعظیم را گرفت، نیمه جانی در دلِ آن 120 هکتار وسعت باقی ماند که آن هم بسته بود به باز شدن یا نشدن دریچه سد کرخه. مردم روستاهای اطراف تالاب هورالعظیم که عموما دامدار بودند، به دلیل تلف شدن دام‌ها و گاومیش‌هایشان در تنش آبی 1400 ضرر مالی بسیاری دیدند. امسال هم که سال کم‌بارشی است، همه نگران فرارسیدن مرداد و شهریور هستند. هنوز در پایین دست کرخه اوضاع آن‌گونه‌ حاد نشده است. اگر مشکلات آبرسانی به بخش کشاورزی و حقابه تالاب‌ها را نخواهیم درنظر بگیریم، در خوزستان چه تنش آبی حاد باشد و چه تنش آبی در آن سال مطرح نباشد باز هم در اکثر شهرستان‌های این استان مشکل افت فشار و کیفیت بسیار بد آب وجود دارد. یعنی فرقی ندارد کسی ساکن منطقه شرکتی‌نشین بِریم آبادان باشد یا ذوالفقاری این شهر. فرقی ندارد در کیانپارس باشد یا شهرستان کارون. باز هم افت شدید فشار آب وجود دارد و بدون پمپ آب حتی در بعضی مناطق، آبی به خانه‌ها نمی‌رسد. قصه کیفیت آب هم از وضعیت فشارش بدتر است. به دلیل نداشتن سیستم و شبکه دفع آب‌های سطحی، گاهی آب و فاضلاب قاطی می‌شود و بو‌ و رنگ نامطبوعی دارد. شکستگی لوله هم از مشکلات متداول است و اصلا در خوزستان از آبِ کدر خاکی‌رنگ نباید تعجب کرد. این مشکلات عموما در شهرستان‌های جنوبی استان مانند خود مرکز استان یعنی اهواز، آبادان، خرمشهر و شادگان نسبت به شهرستان‌های شمالی استان، بیشتر است. البته جنسِ مشکلات آبی شهرهای شمال خوزستان متفاوت‌تر است. طرح آبرسانی غدیر خوزستان از سال ۱۳۸۸ با هدف اولیه تامین آب برای شهرهای آبادان، خرمشهر و شادگان مطرح شد. پس از مدتی اما چند شهر دیگر به مجموع شهرهای برخوردار از طرح غدیر افزوده شود. درنهایت اما تا پیش از سال 1400 این طرح آبرسانی تکمیل نشد. 
پس از ماجرای تنش آبی سال 1400 و امنیتی شدن فضا، در اولین سفر استانی رئیس‌جمهور، ابر‌پروژه آبرسانی طرح غدیر به تصویب رسید و قرار بر این شدت که این پروژه به صورت ضربتی و آزمایشی بهره‌برداری شود. تکمیل طرح آبرسانی غدیر، به مدت‌زمانی نزدیک به 10 ماه نیاز داشت. یعنی با روی کار آمدن دولت سیزدهم طرح میان‌مدت برای غدیر از سوی وزیر نیرو مطرح شد که با توجه به تنش آبی سال 1400 با اجرای این طرح بلندمدت، مشکلات آبرسانی کاهش یابد. در طرح غدیر مقرر است برای ۲۶ شهر و ۱۶۰۸ روستای استان خوزستان آبرسانی صورت بگیرد.  شهریور سال 1401 با این امید که مشکلات آبرسانی شهرهایی مانند اهواز، آبادان، خرمشهر و شادگان حل شود، این طرح با حضور رئیس‌جمهور بالاخره به‌طور موقت افتتاح شد. 
کارشناسان می‌گفتند زمینه تامین آب 4.7 میلیون نفر از جمعیت شهری و روستایی این مناطق معادل 52 درصد جمعیت استان خوزستان تا افق 1425 از طریق ابر‌پروژه آبرسانی غدیر مهیا می‌شود و با افتتاح طرح آبرسانی غدیر، تامین آب شرب مناطق یاد شده تا 25 سال آینده تضمین خواهد شد. 
پروژه غدیر علاوه‌بر حل مساله کمیت آب مورد نیاز خوزستان، در کیفیت تامین آب این مناطق نیز تاثیر بسزایی دارد. با توجه به اینکه منبع تامین آب در طرح میان‌مدت غدیر از رودخانه دز انجام می‌شود، مردم خوزستان صاحب یکی از بهترین آب‌های شرب‌ خواهند شد. 

محمد رستمی، مدیرعامل هلدینگ تخصصی نیروی قرارگاه سازندگی خاتم‌الانبیاء(ص) درباره بهره‌برداری از فاز سوم و فازهای قبلی این طرح گفته بود: «فازهای اول و دوم این طرح شامل آبرسانی به شهرهای خرمشهر، آبادان و شادگان به مجموع ۴۸۷ میلیون مترمکعب و همچنین آبرسانی به اهواز و دشت آزادگان به مجموع ۴۲۷ میلیون مترمکعب طی سال‌های گذشته به بهره‌برداری رسید. شهریور 1401 فاز سوم با هدف تامین و انتقال آب از سد مخزنی دز به بخشی از شهرهای تحت پوشش طرح با اجرای کارهای باقی‌مانده و اتصال به اولویت اول و دوم به بهره‌برداری رسید و هر ۱۰ پمپ ایستگاه پمپاژ  w۲ آماده آبرسانی به مردم خوزستان است. در فاز سوم، ۷۵ کیلومتر خط لوله به قطر ۲۴۰۰ میلی‌متر اجرا شد که در قسمتی از آن، دو رشته خط ۲۴۰۰ میلی‌متر به طول ۲۲۰۰ متر با عبور از بستر رودخانه کرخه، این پروژه را از صعوبت و پیچیدگی خاصی برخوردار کرده بود.»
پروژه آبرسانی غدیر، بزرگ‌ترین پروژه آبرسانی کشور معرفی شده که زمینه انتقال آب شرب با ظرفیت 12 هزار لیتر در ثانیه به خانه‌های مردم را مهیا می‌کند. اعتبار تخصیص‌یافته به منظور تکمیل طرح آبرسانی غدیر طی سال جاری از محل اوراق اسناد خزانه معادل 1000 میلیارد تومان بوده است. بر این اساس طرح آبرسانی غدیر، شامل 78 کیلومتر خطوط انتقال و همچنین احداث 2 ایستگاه پمپاژ W2 و شهید چمران به همراه افزایش ظرفیت ایستگاه پمپاژ ام‌الدبس است.
با وجود طرح غدیر همچنان مشکل افت فشار پابرجاست
علی‌رغم تمامِ گفته‌ها درباره طرح آبرسانی غدیر اما حالا چند روزی می‌شود که زمزمه‌هایی از بی‌آبی منطقه ملاشیه، یکی از مناطق حاشیه‌ای اهواز در جنوب غربی این کلانشهر به گوش می‌رسد. ملاشیه در جاده قدیم اهواز به خرمشهر و در مسیر شهر حمیدیه است. این منطقه در همسایگی صنایعی مانند فولاد کاویان، گروه ملی، نورد لوله، پایه ساز، فارسیت، سپنتا و هپکو قرار دارد و 65 هزار نفر جمعیت دارد. اهالی منطقه می‌گویند که حداقل پنج سالی می‌شود اکثر خانه‌های این منطقه روزها آب ندارند و فقط شب‌ها از ساعت 12 شب تا 6 فردا صبح آب به آنها می‌رسید. برای همین، کاری که در این سال‌ها انجام می‌دادند، این بود که شب‌ها برای روزهایشان آب ذخیره می‌کردند. حالا اما بیش از 10 هفته است که شب هم دیگر آب به ملاشیه نمی‌رسد و مردم منطقه با خریدن آب تصفیه‌شده و آبرسانی تانکرهای آبفا یا آتش‌نشانی، آب مصرفی روزانه‌شان را تهیه می‌کنند. البته مشکل نرسیدن آب تنها یکی از مشکلات ملاشیه است و این منطقه به دلیل فاصله زیادی که تا مرکز کلانشهر اهواز دارد، از حداقل‌ترین امکانات رفاهی برخوردار است. به دلیل عدم رسیدگی به حقوق شهروندی در منطقه ملاشیه پس از جنگ تحمیلی، اعم از ایجاد امکانات رفاهی و ارائه ساده‌ترین خدمات شهروندی وهابیت در چندسال اخیر در این منطقه با پول‌پراکنی، نفوذ کرده است. برخی از خبرنگاران محلی خوزستان معتقدند که این مشکل افت شدید و قطعی آب ملاشیه به دلیل انشعاب‌های غیرمجاز از شاه لوله این منطقه است و لوله‌کشی خانه‌ها نیز از شاه‌لوله اصلی منطقه غیراصولی بوده. همچنین تقریبا می‌توان گفت 90 درصد خانوارها هم پمپ آب مستقیم روی شبکه وصل کرده‌اند. کافی است یک خانه پمپ قوی روی شبکه اصلی آب وصل کند اما همین یک کار به ظاهر ساده باعث می‌شود که آب منطقه به خانه‌های بعدی نرسد. از طرفی دیگر انشعاب‌های غیرمجاز هم هر یک با کمترین نشتی، باعث افت شدید فشار و مکش فاضلاب به سمت لوله‌های انشعاب آب شده‌اند. علاوه‌بر تمام این مشکلات، شاه لوله منطقه ملاشیه با توجه به فرسودگی، انشعاب‌های غیرمجاز و شکستگی‌های فراوان ظرفیت آبرسانی به این تعداد از خانوارها را ندارد. با توجه به این مشکلات حالا مشکل آب این منطقه حاد و شدیدتر از قبل شده است و از طرف دیگر ساخت‌وسازهای غیرمجاز در این منطقه ادامه دارد. 
کارشناسان و فعالان اجتماعی برای جلوگیری از افزوده شدن خانوارهای ساکن در منطقه ملاشیه و عدم افزایش حاشیه‌نشینی در این منطقه پیشنهاد داده‌اند که کمربند سبز اهواز از این منطقه عبور کند تا به این روش، از ساخت‌وسازهای غیرمجاز جلوگیری شود و به مشکلات این تعداد از ساکنان ملاشیه هم رسیدگی کنند. شرفی یکی از ساکنان منطقه ملاشیه در گفت‌وگو با «فرهیختگان» می‌گوید خودش و پدرش هر دو در همین منطقه ملاشیه به‌دنیا آمده‌اند و چند سالی می‌شود که درگیر مشکل آب منطقه هستند. شب‌ها برای مصرف روزشان آب جمع می‌کردند اما اکنون یک ماهی است که همان مقداری که شب آب می‌رسید هم به‌طورکل قطع شده است؛ «دو شب گذشته ساعت 3 شب تانکرها برای آبرسانی به ملاشیه آمدند. از زمانی که بچه بودم، یادم می‌آید که اشتراک مجاز آب و کنتور نداشتیم. کسی هم برای این مساله اصلا سراغ ما نیامد. مشکل آب فقط یکی از مشکلات ملاشیه است. سال دیگر که انتخابات شود، گروه‌گروه مسئول به محله ما می‌آیند. شما می‌پرسید چرا در این سال‌ها برای اشتراک آب اقدام نکردید؟ درحالی که پدرم بارها به آبفا برای گرفتن کنتور رفته بود. بارها گفته بود که با این انشعاب غیرمجاز، نماز و روزه‌ام صحیح نیست. آسفالت منطقه که بماند. چندسال است که ما به شکل متداول یا برق‌مان مشکل دارد یا آب منطقه. هروقت هم درست شدن آب یا فاضلاب منطقه را پیگیری می‌کنیم، یا می‌گویند تحریم هستیم و فلان قطعه را نداریم یا می‌گویند که بودجه نیست. ما مگر مسلمان نیستیم؟ مگر نمی‌خواهیم برای نماز وضو بگیریم؟ با این وضعیت چطور می‌شود وضو گرفت؟ ای کاش می‌آمدید تا تشت لباس‌های خانه مادرم را به شما نشان دهم. شاید 8 یا 9 کیلو لباس چرک و کثیف روی هم تلنبار شده است. مادرم از صبح منتظر است که تانکر آبرسانی آتشنشانی از راه برسد تا برسد تا بتواند آب برای شست‌وشو بگیرد.» یکی ‌دیگر از اهالی منطقه نیز در گفت‌وگو با «فرهیختگان»، تقریبا حرف‌های مشابه می‌زند. با این وجود که این ساکن ملاشیه، اشتراک مجاز و کنتور آب دارد اما باز هم معضل افت شدید فشار در این خانه برقرار است. «چندسال است که ما شب‌ها مخازن‌مان را پر آب می‌کنیم چون روزها کلا آب قطع است. البته آب ذخیره‌شده در مخازن خانه‌ها، به دلیل جمعیت بالای خانوارها کفاف فرداشب‌شان را نمی‌داد و مجبور می‌شدند که آب تصفیه‌شده خریداری کنند اما به هرحال همان‌قدری که در مخزن ذخیره می‌شد هم نعمت بود. بعضی از خیابان‌های محله هم ساعت5 صبح تا یک ساعت و نیم بعدش فقط آب داشتند. مشکل خیابان‌های انتهای منطقه هم این است که زمین‌شان یک مالک اصلی دارد و از طریق شهرداری نمی‌توانند مجوز ساخت‌وساز بگیرند. برای همین آب و برق این خیابان‌ها از طریق انشعابات غیرمجاز تامین می‌شود.»

اظهارات آبفای خوزستان درباره مشکل ملاشیه
شنبه 17 تیرماه حمیدرضا کرمی‌نژاد درخصوص آخرین وضعیت آب در منطقه ملاشیه اهواز گفته بود: «در چند روز گذشته مشکلاتی در بحث تامین آب منطقه ملاشیه وجود داشت که با اقدامات انجام‌شده این مساله رفع شده است. این پروژه اجرایی شده و به اتمام رسیده است و با توجه به اتمام طرح، اکنون شرایط تامین آب در منطقه ملاشیه اهواز پایدار است.  شرایط تامین آب در ملاشیه اکنون عادی است و هیچگونه مشکل کمبود آبی در این منطقه وجود ندارد. نیازی به تانکر برای تامین آب مردم در این منطقه وجود ندارد اما توزیع آب برای یکی دو روز دیگر در منطقه ادامه خواهد داشت. یک طرح در حال مطالعه است که با اجرای آن به طور دائم مشکل آبرسانی در منطقه جنوب غربی اهواز از جمله ملاشیه، شهرک دانشگاه، پردیس و سیاحی حل می‌شود. ارزش این پروژه حدود 250 میلیارد تومان است که اکنون آماده برگزاری مناقصه است و پس از آن نسبت به اجرای طرح اقدام خواهد شد.»
او در یک گفت‌وگوی دیگر روز گذشته یعنی دوشنبه 19 تیرماه نیز عنوان کرده بود: «برای تقویت فشار آب در مناطق مختلف، پمپ قوی‌تری برای ایستگاه پمپاژ مربوطه نصب شده بود که این موضوع باعث نوساناتی در شبکه آبرسانی برخی از مناطق ملاشیه شد. پمپ جدید سبب بهبود فشار آب در برخی مناطق شد اما برخی مناطق دیگر را دچار چالش کرد. به محض اطلاع از مشکل ایجاد‌شده در ملاشیه، به‌صورت موقت آبرسانی سیار به اهالی در دستورکار قرار گرفت. در اقدامی ضربتی طی سه شبانه‌روز، یک خط انتقال به طول یک کیلومتر از تصفیه‌خانه شرکت گروه ملی صنعتی فولاد ایران به ابتدا و انتهای منطقه ملاشیه متصل کردیم که با اتصال این خط شب گذشته بخش عمده‌ای از مشکلات منطقه حل شد. می‌توان گفت وضعیت منطقه نسبت به گذشته بهبود قابل‌توجهی پیدا کرده است اما همچنان در انتهای خیابان‌های ۱۷، ۱۸ و ۱۹ ملاشیه مشکلاتی وجود دارد که به همین منظور آبرسانی سیار ادامه دارد. کار نصب یک ایستگاه پمپاژ در روستای رامزیه نیز امروز به پایان می‌رسد که با عملیاتی شدن آن، آب از تصفیه‌خانه شهدای جهاد به دب حردان رسیده و به یاری خداوند بخش عمده مشکلات سه خیابان مذکور هم رفع می‌شود. در جلسه با شرکت گروه ملی توافق خوبی انجام شد که براساس این توافق یک پمپ دیگر برای افزایش ظرفیت آبگیری در شبکه اضافه می‌شود. همچنین روز گذشته یک پمپ دیگر با قیمت یک میلیارد و ۸۰۰ میلیون تومان به همراه تجهیزات لازم خریداری شده که تا چهارشنبه هفته جاری نصب می‌شود و تامین آب ملاشیه را تقویت می‌کند. به منظور تقویت بیشتر فشار آب این منطقه، یک خط انتقال آب از تصفیه‌خانه گلستان به بلوار گلستان خریداری شده که پیمانکار از فردا کار را شروع می‌کند. اقدامات لازم برای افزایش ظرفیت آبگیری تصفیه‌خانه گلستان نیز در حال انجام است و تا هفته آینده این کار به پایان می‌رسد. با اقداماتی که در جنوب و غرب اهواز انجام خواهد شد؛ مشکل کم‌آبی عین دو، کوی سیاحی، شهرک دانشگاه و ملاشیه برای همیشه حل خواهد شد.»
با وجود اینکه مدیرعامل آبفای استان در دو مصاحبه خود اعلام کرد که بخش عمده‌ای از مشکلات منطقه حل شده اما بنا به گفته خود اهالی منطقه در گفت‌وگو با «فرهیختگان» مشکل قطعی آب همچنان پابرجاست. روز گذشته در خبرها اعلام شد که اهواز گرم‌ترین شهر جهان است و دو روز گذشته، دمای این کلانشهر 50 درجه سانتیگراد را هم رد کرد. تجربه قطعی آب با این میزان از گرما بدون شک کار آسانی نیست و گذراندن روزمره دشوار خواهد شد. از سر کار رفتن گرفته تا حتی در خانه ماندن هم سخت می‌شود. از طرفی اظهارات مدیرعامل آبفا با عنوان حل شدن مشکل درحالی‌که آب همچنان قطع است، شاید تحمل این رنج و دشواری را سخت‌تر خواهد کرد. هیچ‌کس منکر غیراصولی بودن انشعاب‌های آب یا حتی برق در منطقه ملاشیه نیست اما واقعیت این است که باید برای حل اساسی مشکل به سراغ سازمان و ارگانی رفت که به این مردم اجازه ساخت‌وساز غیرقانونی را در این سال‌ها داده است تا جایی که تعداد افراد ساکن در این منطقه به چیزی حدود 70 هزار نفر برسند. متاسفانه توزیع ناعادلانه ثروت در این سال‌ها در خوزستان و خصوصا کلانشهر اهواز، مناطق حاشیه‌ای شهر را مانند همین ملاشیه و منبع آب وسیع کرده و به وضوح با حضور در این مناطق می‌توان عدم توازن عدالت اجتماعی و اقتصادی را دید. ممکن است تا یک هفته یا اصلا تا یک ماه دیگر مشکل آب منطقه ملاشیه برای همیشه حل شود اما آنچه که در این میان مساله است احساس تبعیضی است که مردم این منطقه سال‌ها با ایستادن در کنار جاده اهواز به خرمشهر و دیدن صنایع فولاد و دیگر شرکت‌ها و مقایسه با وضعیت زندگی‌شان، تجربه کرده‌اند. ملاشیه، غیزانیه، منصوره و دارخوین در این سال‌ها با وجود همزیستی در کنار نفت، فولاد و شرکت هسته‌ای، از اولیه‌ترین و بدیهی‌ترین حق شهروندی محروم بودند.