آرمان امروز/متن پیش رو در «آرمان امروز» منتشر شده و انتشارش در «آخرین خبر» به معنای تایید آن نیست

حمید رضا خالدی| دبیر شورای اطلاع‌رسانی دولت در توئیتی نوشته است؛دولت وارد بازی باخت – باخت نمی‌شود و اجازه نخواهد داد حال خوب مردم از متن دستاوردهای امیدآفرین با حاشیه‌سازی خراب شود.

احسان صالحی، در حساب کاربری خود در توییتر نوشت: «سخن رئیس‌جمهور در جلسه دولت در امتداد امر رهبر معظم انقلاب در نماز عید فطر به همکاری قوا، تمرکز بر حل مسائل و پرهیز از حواشی است. راه‌اندازی پروژه‌های افتخارآفرین در بخش‌های مختلف (انرژی، راه، سلامت، صنعت و…) در کنار دستاوردهای مهم دیپلماسی، موجب بهبود امید و ارتقاء سرمایه اجتماعی شده است. تأکید رئیس‌جمهور بر چارچوب قانون برای حل اختلافات؛ یعنی دولت وارد بازی باخت – باخت نمی‌شود و اجازه نخواهد داد حال خوب مردم از متن دستاوردهای امیدآفرین با حاشیه‌سازی خراب شود.» البته گرچه دولت سیزدهم دستاوردهای قابل تاملی هم داشته است اما اینکه بخواهیم به این بهانه ادعا کنیم که «حال مردم خوب » است مسلما نمی تواند چندان ملاک قابل قبولی باشد.  ارزآوری ترانزیت کالا در کشور ، افزایش فروش نفت و شکستن تحریم‌های حداکثری، کاهش رشد نقدینگی ، حرکت در مسیر دیپلماسی فعال با همسایگان، افزایش ۳۴ درصدی تولید غله در کشور، افزایش ۴۰ درصدی حجم تجارت خارجی، افزایش ۳۰ برابری سرعت صدور مجوزهای کسب و کار، فراموشی خاموشی‌های تابستانی ، شناسایی  ۹۷.۲۵ درصد از دستگاه‌های کارتخوان و تلاش برای مهار تورم از جمله دستاوردهایی است که دولت از آنها به عنوان دستاوردهای دو ساله خود یاد می کند. با این حال، همانطور که کامنت های زیر توئیت صالحی نیز نشان می دهد، به نظر می رسد چندان با این فرضیه وی موافق نیستند. اما اینکه آیا واقعا حال مردم جامعه ما خوب است یا نه؟ و یا اینکه اصلا چه ملاک هایی برای توصیف خوب بودن حال یک جامعه در عرصه جهانی وجود دارد سوالاتی است که امیر محود حریرچی، جامعه شناس در گفت و گو با «آرمان امروز» به آنها پاسخ داده است. وی در انتقاد به این اظهارات صالحی می گوید: وقتی مسئولی چنین ادعاهایی را مطرح می کند، نشان می دهد که از واقعیت های موجود در جامعه دور است زیرا هنوز با «حال خوب» فاصله بسیاری داریم!  البته ممکن است حال گروهی از مردم خوب باشد. چرا که اگر هر کسی حداقل کمی در جامعه گشته باشد، به خوبی می داند حال جامعه و مردم آن چگونه است!؟ مثال صحبت های صالحی، مثال پدر خانواده ای است که از تامین حداقل های زندگی برای خانواده اش ناتوان است  ولی دائم می گوی؛ همه چیز خوب است و عالی ولی شما نمی بینید. این جامعه شناس با بیان تبعات چنین اظهارنظرهای شتابزده  می گوید: اتفاقا این گونه اظهار نظرها باعث می شود تا مردم بیشتر عصبانی شوند و از خود بپرسند که آیا آنها مشکلات را نمی بینند؟

شاخصه های جامعه خوب

گذشته از درست یا نادرست بودن سخنان صالحی، این سوال همچنان باقی است که اصولا شاخصه های یک جامعه خوب در دنیای کنونی چیست؟ سوالی که حریرچی در پاسخ به آن می گوید: قبل از هر چیز معیار در دنیا توسعه انسانی در تمام ابعاد آن است که باید مورد توجه قرار گیرد. برای سنجش چنین شاخصه ای در جهان، نیز در حوزه های اقتصادی و سلامت و بهداشت و درمان و آموزش و پرورش… سنجیده می شود و برای هر کدام ضریب هایی در نظر گرفته می شود.   این جامعه شناس با اشاره به جایگاه ایران در این لیست نیز می گوید: براساس آخرین آمار منتشر شده در این زمینه، ایران در این خصوص، بین ۱۸۰ کشور جهان که مورد بررسی قرار گرفته اند، جایگاهی در حد ۱۳۰ را دارد که به هیچ عنوان با توجه به ثروت طبیعی و خدادی و تاریخ غنی و توانمندی های ایرانی ها، قابل قبول و د فاع نیست.

شاخصه ای دیگر

وضعیت زندگی انسان‌ها و میزان شادی آنها در یک طیف گسترده قرار می‌گیرد و در مورد هر انسان متفاوت است. اما در حوزه اقتصادی، نقطه مقابل شادی، یعنی ناتوانی، ناشی از تورم بالا، هزینه‌های بالای استقراض و بیکاری است و فقط از طریق رشد اقتصادی می‌توان به کاهش این عقب ماندگی کمک کرد. مقایسه شاخص عقب ماندگی کشورهای جهان می‌تواند میزان شاد یا غمگین بودن کشورهای مختلف را نشان دهد. شاخص عقب ماندگی هانکه (HAMI) هر سال میزان بیکاری و تورم را در مورد کشورهای جهان مشخص و آنها را دسته‌بندی می‌کند. شاخص فلاکت معیاری برای سنجش مشکلات اقتصادی است. قبلاً با مجموع نرخ بیکاری و نرخ تورم محاسبه می‌شد به بیانی هرچه شاخص فلاکت بالاتر باشد، وضعیت یک اقتصاد وخیم‌تر می‌شود. بر این اساس ایران در میان ۱۵۷ کشور جهان در سال ۲۰۲۲با شاخص فلاکت ۷۳.۳ در رتبه ۱۹ فلاکت قرار گرفته و عاملی که بیشترین تاثیر را در این فلاکت داشته تورم بوده است. حریرچی از شاخص «فلاکت» به عنوان یکی دیگر از فاکتورهای بین اللملی سنجش وضعیت یک جامعه یاد می کند و می گوید: در این سنجش شاخصه هایی مانند وضعیت تورم، بیکاری، فاصله درآمد مردم با خرج آنها، و اینکه آیا دولت ها توانسته اند این فاصله را پرکنند، مورد ارزیابی قرار می گیرد که متاسفانه در این مورد نیز ایران جایگاهی تاسف بار دارد.

علاوه بر این دو پژوهش، «میزان رضایتمندی از زندگی» نیز سومین شاخصه ای است که حریرچی از آن به عنوان ملاکی برای سنجش خوب بودن حال یک جامعه یاد می کند. «میزان رضایتمندی از زندگی» یکی از مهم‌ترین شاخص‌های اقتصادی- اجتماعی به حساب می‌آید که رفاه کلی یک شخص را می‌سنجد. این سنجش می‌تواند بر اساس مواردی مثل غذا، مسکن، لباس، حمل‌ونقل و سرگرمی باشد که با پول می‌توان خرید یا شامل موارد غیرقابل‌لمس‌تر مانند اقلیم، هوای تازه، آب آشامیدنی تمیز، محل زندگی امن، مدارس باکیفیت و غیره شود. براین اساس ایران در میان ۸۴ کشور مورد بررسی در سال ۲۰۲۳، در شاخص کیفیت زندگی رتبه ۸۰ را به خود اختصاص داده است. این شاخصه نیز براساس هزینه ها و درآمدها و تامین نیازهای اولیه و حداقلی زندگی معین می شود که باز هم گزارش های جهانی نشان می دهد، ایران در این زمینه نیز به هیچ عنوان وضعیت مناسبی ندارد.

حریرچی در نهایت با نتیجه گیری از تمامی این گزارش های آماری می گوید: وقتی این سه گزارش را کنار هم می گذاریم می بینیم که ایران از لحاظ شاخصه هایی چون: فلاکت، توسعه منابع انسانی و میزان رضایتمندی از زندگی زیر حد متوسط است. حالا اگر اینها از دید برخی از مسئولان نشانه ای از حال خوب جامعه است، بحثی نیست! ولی سوال اینجاست که اگر واقعا حال مردم خوب است، چرا به اذعان خود مسئولان، آمار مهاجرت طی ۲-۳ سال اخیر به شکل وحشتناکی افزایش یافته است؟.

بنابراین باید براین نکته تامل کرد که فاصله زیادی بین احیای امید و حال خوب است. شاید دیپلماسی فعال با همسایگان و برخی افتتاح ها، بارقه امیدی را در بین مردم ایجاد کند، اما تا زمانی که این دستاوردها به مرحله ملموس بودن و تاثیردر زندگی مردم نمی شود، نمی توان به وضعیت «حال خوب» دست یافت. در این بیان مسئولان و مردم باید از بیان برخی از آرزوها تامل کنند و ارزیابی  شتابزده را کنار بگذارند. به امید آنکه با اصلاح امور، شاهد تحقق نیت حال خوب برای مردم باشیم و میزان امید اجتماعی ، سیاسی و اقتصادی را ارتقاء دهیم.