دنیای اقتصاد/متن پیش رو در «دنیای اقتصاد» منتشر شده و انتشارش در «آخرین خبر» به معنای تایید آن نیست

 رهبران ناتو برای اجلاس سالانه خود روز سه‌‌‌شنبه وارد لیتوانی شدند و این همزمان با عقب‌‌‌نشینی ناگهانی ترکیه برای هموار کردن مسیر سوئد برای پیوستن به ائتلاف نظامی شد؛ تصمیمی که یک گره اصلی را باز کرد و زمینه را برای این ائتلاف نظامی فراهم کرد تا یک جبهه واحد را در حمایت از اوکراین در برابر حمله روسیه نشان دهد.
 
به نوشته روزنامه نیویورک‌‌‌تایمز، با حل این مشکل، اجلاس دو‌روزه در ویلنیوس، پایتخت لیتوانی، در عوض بر بحث در مورد مسیر اوکراین برای عضویت بالقوه در ائتلاف و حمایت کشورهای عضو از کی‌‌‌یف در جنگ، از جمله تسلیحات و آموزش متمرکز شد. این تغییر نظر دقیقه نودی رئیس‌‌‌جمهور ترکیه پس از آن رخ داد که جو بایدن، رئیس‌‌‌جمهوری آمریکا، همتای ترک خود را تحت فشار قرار داد تا مسیر را برای عضویت سوئد هموار سازد. این تصمیم بایدن را قادر می‌‌‌سازد تا در این گردهمایی اعلام کند که مهم‌ترین ضد حمله روسیه علیه ناتو خنثی شده است و آن نیز اتحاد بیش از پیش کشورهای عضو ناتو است.  هم‌‌‌اینک نیز مهم‌ترین مساله این اجلاس دو‌روزه عضویت اوکراین در ناتو است. هنوز مشخص نیست که آیا ولودیمیر زلنسکی، رئیس‌‌‌جمهوری اوکراین در این اجلاس شرکت خواهد کرد یا خیر.

او تهدید کرده است که در صورت عدم‌تعهد اعضا به زمان و چگونگی اجازه عضویت اوکراین به سازمان پیمان آتلانتیک شمالی، در این نشست شرکت نخواهد کرد. با این حال دبیرکل ناتو تصریح کرده است که او مهمان اجلاس ناتو خواهد شد و امروز در اجلاس حضوری فعال خواهد داشت.  اعضا در مورد اینکه کی‌‌‌یف باید به زودی وارد میدان ناتو شود، اختلاف‌نظر دارند. بایدن روز یکشنبه گفت که باور ندارد اوکراین آماده عضویت باشد، در حالی که چند کشور بلوک شوروی سابق برای ورود «اکنون» یا به «محض برقراری آتش‌‌‌بس» تلاش می‌کنند. همچنین در این نشست، نگرانی‌ها از به بن‌‌‌بست خوردن ضد حمله اوکراین و چگونگی ادامه حمایت از این کشور در حالی که مهمات به‌‌‌سرعت تمام می‌شود، مورد توجه قرار گرفته است. دولت بایدن هفته گذشته گفت که مهمات خوشه‌‌‌ای را در اختیار اوکراین قرار می‌دهد؛ نوعی سلاح که صادرات آن توسط بسیاری از اعضای ائتلاف ممنوع شده است.

مسیر هموار استکهلم
روز دوشنبه بایدن گفت که به زودی با اعضای ۳۲ کشور عضو ناتو صحبت خواهد کرد. این شاید مهم‌ترین نشانه برای رای‌‌‌گیری اعضای این ائتلاف برای پیوستن سوئد به ناتو باشد. با چراغ سبز اردوغان که مهم‌ترین مخالف پیوستن سوئد به ناتو بود، به نظر می‌‌‌آید که دیگر مشکلی برای سوئد وجود نداشته باشد. در مقابل ترکیه نیز توانسته است امتیازاتی از ایالات متحده بگیرد. ینس استولتنبرگ، دبیرکل ناتو گفت: «مذاکرات برای تامین هواپیماهای جنگنده اف-۱۶ ساخت آمریکا به ترکیه بخشی از توافقی است که دیروز به دست آوردیم، تا به سوئد اجازه دهیم به ائتلاف نظامی بپیوندد.» ترکیه از ایالات متحده خواسته است که جت‌‌‌های جنگنده و سایر تسلیحات را به آنکارا بفروشد، اما از ابراز این مطلب در بیانیه توافقی که دوشنبه شب، پس از اعلام رضایت اردوغان برای پیوستن سوئد به ناتو منتشر شد، خودداری به عمل آمد. 

استولتنبرگ مشخص نکرد که آیا قرارداد ارائه این جت‌‌‌های پیشرفته به ترکیه نهایی شده است یا اینکه هنوز در حال مذاکره است. جیک سالیوان، مشاور امنیت ملی پرزیدنت بایدن، روز سه‌‌‌شنبه گفت که بایدن پس از «مشاوره با کنگره»، موضوع انتقال جنگنده‌‌‌های اف-۱۶ به ترکیه را پیش خواهد برد. دست دولت بایدن برای فروش اف-۱۶ و تجهیزات به ترکیه باز بوده است، اما کنگره به صراحت اعلام کرده بود که تا زمانی که اردوغان اعتراض خود را علیه سوئد لغو نکند، این فروش را تایید نخواهد کرد. روز سه‌‌‌شنبه اما، در بیانیه پنتاگون آمده بود که وزیر دفاع آمریکا، لوید جی.آستین سوم، با همتای ترک خود برای بحث در مورد مذاکرات بر سر الحاق سوئد به ائتلاف، و همچنین «حمایت وزارت دفاع از مدرن‌سازی نظامی ترکیه»، صحبت کرده است.

استولتنبرگ روز سه‌‌‌شنبه، در یک مجمع در حاشیه نشست سران ناتو در ویلنیوس لیتوانی، گفت که مقاومت ترکیه در برابر عضویت سوئد پس از تقویت قوانین ملی ضد تروریسم توسط سوئد کاهش یافته است. وی همچنین به محکومیت اخیر یکی از اعضای یک جنبش کرد توسط دادگاه سوئد اشاره کرد که ترکیه و ایالات متحده آن را یک سازمان تروریستی می‌‌‌دانند. او افزود که ناتو از مدت‌‌‌ها پیش به دنبال حذف محدودیت‌های صادرات تسلیحات بین متحدان بود. استولتنبرگ گفت: «و من از هرگونه گفت‌وگو بین ترکیه و ایالات متحده در مورد اف-۱۶ استقبال می‌کنم، این بخشی از توافقی است که روز دوشنبه به‌‌‌دست آوردیم.» همچنین طبق برنامه از پیش تعیین شده، اردوغان و بایدن در حاشیه نشست ناتو با یکدیگر گفت‌وگو کردند. خبرنگار نیویورک-تایمز می‌‌‌گوید: همان‌طور که بایدن وارد کاخ ریاست جمهوری شد، از او پرسیدم که چه چیزی باعث شد ترکیه با ورود سوئد به ناتو موافقت کند.

بایدن پاسخ داد: «شما چه فکر می‌‌‌کنید؟» این خبرنگار تصریح کرد که بایدن به سوال بعدی من در مورد اینکه آیا امتیازاتی داده شده است یا خیر، پاسخی نداد. با این حال بایدن در پاسخ به سوال این خبرنگار گفت که اصلا از موافقت ترکیه برای ورود سوئد به ناتو تعجب نکرده است.  الحاق قریب‌الوقوع سوئد یک پیروزی برای ینس استولتنبرگ، دبیرکل ناتو از سال ۲۰۱۴ است که هفته گذشته موافقت کرد تا یک سال دیگر در این سمت باقی بماند تا همچنان رهبری کمک‌‌‌های نظامی به اوکراین را در جنگ با روسیه به‌‌‌عهده داشته باشد. خبر موافقت ترکیه با فرود هواپیمای رئیس‌‌‌جمهوری آمریکا در لیتوانی همزمان شد و او گفت که این لحظه باید جشن گرفته شود. حمله روسیه به اوکراین یک شوک بزرگ به فنلاند و سوئد وارد آورد و این دو کشور بلافاصله درخواست عضویت در این ائتلاف نظامی دادند. هر دو کشور به این نتیجه رسیده بودند که پیمان امنیتی اتحادیه اروپا برای آنها کافی نیست و به همین منظور باید وارد ناتو شوند.

عضویت آنها اساسا دریای بالتیک را به یک آبراه تحت تسلط ناتو تبدیل می‌کند؛ راهی که توانایی ناتو را برای محافظت از آسیب‌‌‌پذیرترین اعضای خود یعنی کشورهای بالتیک افزایش می‌دهد. این شامل محل برگزاری اجلاس، لیتوانی هم هست که هم‌مرز با روسیه و نیز بلاروس است. برخی ناظران می‌‌‌گویند که تصمیم اردوغان برای ورود سوئد یک تصمیم سیاسی بوده است نه اینکه مربوط به روحیات او بوده باشد. به گفته ناظران مخالفت سرسختانه اردوغان می‌توانست جایگاه او را در بین اعضای ناتو به خطر بیندازد. اردوغان هم‌‌‌اینک متهم به روابط با پوتین بوده و همچنین به دلیل نقش مشکوک آنکارا در کمک به شرکت‌های روسی برای دور زدن تحریم‌‌‌ها تحت رصد کشورهای غربی قرار دارد. ادامه مسدود کردن مسیر سوئد برای پیوستن به ناتو تردیدها را در مورد وفاداری ترکیه به اتحاد تقویت می‌‌‌کرد.