یک سال از زمانی که تلسکوپ فضایی قدرتمند جیمز وب(JWST) ناسا اولین تصاویر علمی خود را به اشتراک گذاشت، می‌گذرد.

در روز ۱۲ ژوئیه سال ۲۰۲۲، جیمز وب اولین تصاویر تمام رنگی و داده‌های طیف سنجی خود را منتشر کرد که نشان دهنده شروع رسمی عملیات علمی عمومی آن بود. اولین تصاویر این تلسکوپ، نماهای جدیدی از اجرام کیهانی خیره کننده را ثبت کرد و به اعماق کیهان دور نگاهی انداخت.

ناسا نیز به همین مناسبت میزبان یک پخش زنده علمی است.

طبق بیانیه این آژانس فضایی، دو کارشناس جیمز وب در این برنامه حضور خواهند داشت که در مورد تاثیر تلسکوپ فضایی در سال اول مطالعه جهان‌های دور، توصیف جو سیارات فراخورشیدی و درک سیارات در منظومه شمسی ما بحث خواهند کرد.

این برنامه را می‌توانید از وب‌سایت ناسا دنبال کنید.

از بینندگان خواسته شده تا با استفاده از هشتگ #UnfoldtheUniverse یا با گذاشتن نظر در بخش چت این رویداد، سوالات خود را در رسانه‌های اجتماعی ارسال کنند.

اولین تصاویر جیمز وب شامل عمیق‌ترین و واضح‌ترین نماهای مادون قرمز از جهان‌های دور، همراه با عکس‌های خیره کننده‌ای از سحابی‌های کارینا و حلقه جنوبی، گروهی از کهکشان‌ها به نام پنج‌قلوی استفان و طیفی از یک سیاره فراخورشیدی غول پیکر گازی به نام WASP-۹۶ b بود.

از آن زمان، تلسکوپ فضایی اطلاعات باورنکردنی جدیدی را در مورد کیهان فاش کرده و برای مثال از قدیمی‌ترین کهکشان تاکنون تصویربرداری کرده است.

به افتخار اولین سال علمی این تلسکوپ، ناسا قرار است یک تصویر کاملا جدید از آخرین کشف جیمز وب را در ساعت شش صبح به وقت منطقه زمانی شرقی(۱۳:۳۰ به وقت ایران) منتشر خواهد کرد. ناسا تصویر را به صورت آنلاین به اشتراک خواهد گذاشت.

رویدادهای اجتماعی دیگری به مناسبت سالگرد جیمز وب در مدارس، کتابخانه‌ها، موزه‌ها و مکان‌های دیگر در طول تابستان نیز برگزار خواهد شد. این رویدادهای عمومی رایگان، علم و دستاوردهای وب را با اطلاعات، فعالیت‌ها به نمایش می‌گذارند.

در ادامه نگاهی می‌اندازیم به هشت تصویر خیره‌کننده‌ای که جیمز وب در اولین سال فعالیت علمی خود منتشر کرد.

میدان عمیق

اولین مورد از مجموعه‌ای از تصاویر منتشر شده‌ی جیمز وب، «تصویر میدان عمیق وب» بود که در آن زمان عمیق‌ترین تصویر جیمز وب از کیهان به حساب می‌آمد. پس از این تصویر، تصاویر عمیق‌تری گرفته شد، اما برای بسیاری از ستاره‌شناسان این تصویر اولین منادی عصر جدیدی از نجوم بود.

 چندین کهکشان در این تصویر پیش از این دیده نشده بودند و به نظر می‌رسد دورترین کهکشان‌هایی هستند که تا به حال دیده شده یا با جزئیات مورد بررسی قرار گرفته‌اند. این اکتشافات می‌توانند درک ما از جهان اولیه را تغییر دهند.

ستون‌های آفرینش

خوانندگان تیزبین ممکن است این مناره‌های سر به فلک کشیده از غبار و گاز کیهانی را به عنوان ستون‌های آفرینش که یک منطقه‌ی ستاره‌ساز در سحابی عقاب است، تشخیص دهند.

این منطقه سوژه یکی از مشهورترین تصاویر نجومی تمام دوران‌ها بود که با تلسکوپ فضایی هابل در سال ۱۹۹۵ گرفته شد و جیمز وب بر اساس آن میراث، بار دیگر ابرهای مواج با جزئیات بیشتری از قبل که فرآیند تشکیل ستاره را نشان می‌دادند، نمایان کرد.

سیاره مشتری

جیمز وب تمام وقت خود را صرف خیره شدن به اعماق جهان نمی‌کند. این تصویر از سیاره مشتری شاید زیباترین تصویر آن از یکی از سیارات منظومه شمسی ما باشد که شفق شمالی و جنوبی این سیاره را با رنگ آبی روشن نشان می‌دهد.

همچنین حلقه‌های ضعیف و دو قمر کوچک آن در این تصویر دیده می‌شود. عملکرد درونی سیارات غول پیکر برای محققان تا حدودی مرموز باقی مانده است، آنها امیدوارند که تصاویری مانند این نشان دهند که چگونه لایه‌های مختلف درون این جهان‌های عظیم با یکدیگر تعامل دارند.

کهکشان چرخ گاری(Cartwheel)

این کهکشان، یکی از عجیب‌ترین کهکشان‌های جهان است. احتمالا زمانی این کهکشان مارپیچی شبیه کهکشان راه شیری بوده است، تا اینکه یکی از کهکشان‌های همراهش درست از مرکز آن منفجر شده و موج‌هایی از ستارگان و گاز ایجاد کرده که باعث شده شکل‌های حلقه‌ای تودرتو در این تصویر قابل مشاهده باشد.

در تصاویر قبلی، جزئیات آن توسط ابرهای غبار پوشیده شده بود اما توانایی جیمزوب در رصد به محققان این امکان را داد تا آن را با جزئیات بیشتری تجزیه و تحلیل کنند و انفجارهای غیرمنتظره‌ای از شکل‌گیری ستارگان را پس از این فروپاشی پیدا کنند که شکل این کهکشان را ایجاد کرد.

WR ۱۲۴

ستاره‌ای که در مرکز این تصویر قرار دارد در آستانه‌ی تبدیل شدن به یک ابرنواختر است. این ستاره WR ۱۲۴ نام دارد و یک ستاره ولف‌-رایه(Wolf-Rayet) به شمار می‌رود، ستاره‌ای که با آماده شدن برای انفجار شروع به ریختن لایه‌های بیرونی خود کرده است.

این امر به این دلیل اتفاق می‌افتد که هیدروژن ستاره‌ برای ذوب شدن در هسته به اتمام رسیده است و به جای آن ستاره شروع به سوزاندن عناصر سنگین‌تر کرده است. این موضوع باد قدرتمندی ایجاد می‌کند که گاز و غبار لایه‌های بیرونی ستاره را از بین می‌برد و ابری شبیه به رنگ بنفش ایجاد می‌کند. طی چند میلیون سال آینده، تمام جزئیات خارق‌العاده‌ نشان داده شده در این تصویر با انفجار شدید WR ۱۲۴ ناپدید خواهند شد.

کهکشان فانتوم

این مارپیچ شبح مانند در واقع مرکز یک کهکشان مارپیچی است، اما جزئیات پیچیده‌ی بازوهای آن توسط قابلیت‌های منحصر به فرد مادون قرمز جیمز وب آشکار شده است.

این کهکشان M۷۴ یا کهکشان فانتوم نامیده می‌شود و حدود ۳۲ میلیون سال نوری از زمین فاصله دارد. غبار و گاز که بازوهای مارپیچی آن را تشکیل می‌دهند، از مرکز کهکشان به سمت بیرون می‌پیچند. تصاویری از این دست نه تنها به ستاره شناسان کمک می‌کند تا شکل‌گیری ستاره‌ها را درک کنند، بلکه به درک تکامل کهکشان‌ها نیز کمک می‌کند.

WR ۱۴۰

حلقه‌های موجود در این تصویر ممکن است یک مصنوع ساده‌ی دوربین به نظر برسند، اما به طرز شگفت‌انگیزی واقعی هستند. این منظومه ستاره‌ای که WR ۱۴۰ نام دارد شامل یک ستاره ولف-رایه و یک ستاره ابرغول با جرم حدود ۲۰ برابر خورشید است.

حلقه‌ها از گرد و غبار غنی از کربن ساخته شده‌اند. در مجموع، این حلقه‌ها بیش از ۱۰ تریلیون کیلومتر از ستاره‌ها فاصله دارند و گرد و غبار حلقه‌هایی مانند این می‌تواند در توزیع کربن در جهان که بعدا در ستارگان و سیارات جدید گنجانده می‌شود، بسیار مهم باشد.

سحابی حلقه جنوبی

هر دوی این تصاویر سحابی حلقه جنوبی را نشان می‌دهند، گستره‌ی وسیعی از غبار و گاز که با رقص مرگبار حداقل چهار ستاره شکل گرفته است که همگی به دور یکدیگر می‌چرخند.

ستاره اولیه در مرکز سحابی چندین دوره از ریزش لایه‌های بیرونی خود را پشت سر گذاشته است. تصویر سمت چپ گازی را نشان می‌دهد که کل سحابی را پوشانده است، در حالی که از حفره‌ی درون گازهای تصویر سمت راست ستاره‌های درون سحابی نمایان شده است. تا قبل از جیمز وب، ما تنها از وجود دو ستاره در سحابی خبر داشتیم اما این تصاویر جدید نشان داد که چهار یا پنج ستاره وجود دارد.