زاپوتک‌های باستان بر این باور بودند که این مکان زیرزمینی، در حقیقت ورودی به عالم اموات است. این مکان که در زیر یک کلیسا واقع شده، با افسانه‌های محلی در مورد جایی که در طول تمام مدت از آن به عنوان ورودی یاد می‌شد، مطابقت دارد. اعضای تیم تحقیقاتی پروژه لیوبا، در خرابه‌های معروف میتلا، در ایالت جنوبی اوآخاکا در مکزیک سیستمی از گذرگاه‌ها و غارها را کشف کردندکه گمان می‌رود همان ورودی جهنمی است که به معبد لیوبا نیز شهرت دارد.

پروژه لیوبا، یک همکاری بین پروژه غیرانتفاعی تحقیقات و اکتشاف باستان‌شناسی (ARX)، موسسه ملی تاریخ و مردم‌شناسی مکزیک (INAH) و دانشگاه ملی خودمختار مکزیک است که در آن از ترکیبی از افسانه‌های باستانی و فناوری‌های مدرن بهره‌گیری می‌شود.

در سال ۱۶۷۴، فرانسیسکو دو بورگوآ، وقایع‌نگار اهل دومینیکن، گزارشی از کاوش در معابد زیرزمینی همراه با گروهی از مبلغان مذهبی اسپانیایی ارائه کرده بود که در آن از چهار اتاق به هم پیوسته روایت می‌کرد. آنها مقبره‌های کشیشان و پادشاهان تئوزپوتلان را پیدا کرده بودند و بعد از آن هم به جذاب‌ترین بخش ماجرا یعنی دریچه‌ای رسیدند که به غاری به عمق ۱۴۵ کیلومتر به داخل زمین منتهی می‌شد (البته ما هم مطمئن نیستیم که چطور چنین چیزی ممکن است) و این غار دارای گذرگاه‌های متقاطع و سقفی بود که با ستون‌هایی حمایت شده بود.

بنا بر گزارش‌ها، مبلغان از ترس اینکه مبادا این دالان، "در پشتی جهنم" باشد، این راهروی زیرزمینی را مسدود کردند.

کشف مجدد این مکان مرموز

حالا یافتن این مکان بعد از صدها سال، به لطف قدرت ترکیبی رادارهای قابل نفوذ به زمین، توموگرافی مقاومت الکتریکی و توموگرافی نویزهای لرزه‌ای مجددا صورت گرفت. طبق گفته اعضای این گروه، برای اولین بار در مکزیک از این سه روش برای خلق یک مدل سه بعدی دقیق از چیزی که در زیر سطح زمین نهفته است، استفاده شده.

یکی از اعضای تیم در این رابطه گفته:« یافته‌های ما، وجود اتاق‌ها و تونل‌های زیرزمینی وسیعی در بخش زیرین محوطه باستانی گروه کلیسا را تائید می‌کنند. دقیقا در همان موقعیت مکانی‌ای که اسناد موجود و روایت‌های محلی درباره ورودی معبد بزرگ زیرزمینی لیونا ذکر کرده بودند.»

اعضای این تیم باور دارند که این یافته‌ها که همچنین شامل شواهدی از مرحله ساخت و ساز قبلی کاخ ستون‌ها نیز می‌شود، به آنها کمک خواهد کرد که تاریخ ویرانه‌های میتلا در مکزیک را مجددا بازنویسی کنند؛ سایتی که به خاطر پنج گروه مجزا از سازه‌های ساختمانی شهرت دارد. گروه ستون‌ها و گروه کلیسا حالا به صورت گسترده‌ای حفاری و بازسازی شده و برای بازدید عموم بازگشایی شده است.

تیم محققان در جستجوهایشان در بخش زیرین محراب اصلی کلیسای کاتولیک، به یک فضای خالی بزرگ رسیدند که به نظر می‌رسید که با یک ناهنجاری ژئوفیزیکی اضافی در شمال کلیسا مرتبط است. داده‌ها در ادامه از وجود دو گذرگاه شرقی- غربی در عمق ۴.۸ تا ۸ متری زیر زمین خبر داده و نمایی از ساختمان زیرزمینی را به نمایش گذاشتند.

یکی از اعضای تیم در این باره گفته:« آرایش تونل‌ها و اتاق‌ها در زیر کلیسا، نسبت به اتاق‌های صلیبی شکل ساده‌ای که در بخش زیرین گروه ستون‌ها و دیگر بخش‌های سایت وجود دارند، مفصل‌بندی بسیار بزرگتر و پیچیده تری دارند. عمق و جهت اتاق‌های تازه شناسایی شده حکایت از آن دارد که احتمالا آنها در ابتدا به ساختمان‌های بالای سطح زمین متصل نبوده‌اند.»

البته تحقیقات و بررسی‌ها در این باره هنوز به پایان نرسیده و پروژه ARX قرار است تا در ماه سپتامبر مجددا دنبال شود و تحقیق در مورد گروه‌های دیگری از ساختمان‌ها در میتلا به امید یافتن اتاق‌های زیرزمینی بیشتری ادامه خواهد یافت. البته دست کم در حال حاضر برنامه‌ای برای تحقیق عمیق و کاوش‌های فیزیکی در "در پشتی به جهنم" وجود ندارد.