دنیای اقتصاد/متن پیش رو در «دنیای اقتصاد» منتشر شده و انتشارش در «آخرین خبر» به معنای تایید آن نیست

یک موزه شکلات در سن پترزبورگ. یک معدن طلا در جمهوری آفریقای مرکزی. سرمایه‌گذاری نفتی و گازی در سواحل سوریه. سرمایه‌گذاری‌های اقتصادی یوگنی پریگوژین (فروشنده سابق هات داگ که به جنگ سالار و رهبر گروه واگنر تبدیل شد و ماه گذشته شورش کوتاه‌مدتی را علیه ارتش روسیه ترتیب داد) بسیار فراتر از هزاران مزدوری است که او در اوکراین، آفریقا و خاورمیانه مستقر کرده است. فعالیت‌‌‌های پریگوژین از طریق شبکه گسترده‌‌‌ای از شرکت‌های پوششی و واسطه‌‌‌ها شامل این موارد بوده است: کترینگ‌ها، تولید فیلم‌‌‌های اکشن، ساخت نوشیدنی‌های الکلی، برش چوب، استخراج الماس و استخدام افراد برای پخش اطلاعات نادرست در انتخابات در خارج از کشور، از جمله انتخابات ۲۰۱۶ ایالات متحده. اندازه دقیق کسب و کار او یک «راز» است.
«الیان پلتیر»، «ایوان نچپورنکو» و «راجا عبدالرحیم» در گزارش ۱۰ جولای در نیویورک‌تایمز نوشتند، با ناشناخته بودن محل اقامت پریگوژین، سرنوشت امپراتوری گسترده او نیز نامشخص است. ولادیمیر پوتین، رئیس‌جمهور روسیه گفت که روسیه شرکت‌های پریگوژین را تامین مالی کرده است، اما به گفته کارشناسان، مشخص نیست کرملین چقدر بر شبکه تجاری که هزاران مایل دورتر از مسکو است، کنترل دارد.«کاترینا داکسی»، کارشناس جنگ‌های نامنظم در مرکز مطالعات استراتژیک و بین‌المللی، یک سازمان تحقیقاتی مستقر در واشنگتن، می‌گوید: «دقیقا معلوم نیست چه کسی رهبری این امپراتوری اقتصادی را به دست دارد، کرملین چقدر نظارت بر آن دارد یا کرملین تا چه مدت به واگنر اجازه می‌دهد این امپراتوری را اداره کند.»

۱- روسیه و اوکراین: کترینگ‌ها، املاک و مزدوران
پریگوژین از آغاز کار خود به عنوان یک اسکی باز آماتور و محکوم سابق، مسیری را در میان هیاهوی روسیه پسا‌شوروی ایجاد کرد و با باز کردن غرفه‌های «هات داگ» در سال ۱۹۹۰ و سپس تهیه غذا برای کرملین، پایه‌های امپراتوری خود را پی‌ریزی کرد. بعدها به او لقب «آشپز پوتین» را دادند. در طول دهه‌‌‌ها، او قراردادهای میلیاردی دولتی به دست آورد و مجموعه گسترده‌‌‌ای از کسب و کارها را (عمدتا در سن پترزبورگ، دومین شهر بزرگ روسیه و زادگاهش) کنترل کرد. سرمایه‌گذاری‌های پریگوژین شامل ساخت‌وساز، کترینگ‌ها و سرگرمی بوده است. او یک شرکت رسانه‌ای را اداره می‌کرد که از زمان آغاز شورش او زمینه‌های برچیدنش شروع شده است. او پیشگام مزارع ترول بود که به دنبال شکل دادن به فضای انتخابات ریاست جمهوری آمریکا در سال ۲۰۱۶ بودند. شرکت‌های او هتل‌‌‌ها، رستوران‌‌‌ها، مراکز تجاری و یک فروشگاه مواد غذایی را در گذرگاه اصلی سن پترزبورگ اداره می‌کنند.

اینکه آیا کسب و کارهای او سودآور هستند یا نه، مشخص نیست. برخی از آنها سقوط کرده‌‌‌اند، برخی دیگر سرپا مانده‌‌‌اند. در طول سال‌ها، پریگوژین از پول‌های پرداختی از سوی قراردادهای دولتی، برخی از پروژه‌هایش را تامین مالی کرده است. «مارات گابیدولین»، دستیار سابق پریگوژین که قبل از درخواست پناهندگی در فرانسه برای گروه واگنر جنگیده بود، گفت: «این مجراها به معنای مدیریت کلی و به معنای جریان احتمالی منابع مالی، همه به هم مرتبط بودند.» دولت روسیه به گروه واگنر تقریبا ۱۰ میلیارد دلار پرداخته است. پریگوژین قراردادهایی به ارزش ۱۰ میلیارد دلار دیگر هم از کرملین برای شرکت‌های کترینگی [پذیرایی] خود به دست آورده است.

هفته گذشته، الکساندر لوکاشنکو، رهبر بلاروس که در شورش واگنر مداخله کرد، نشان داد که حداقل برخی از نیروهای رزمی واگنر می‌توانند دست نخورده باقی بمانند. همچنین روز دوشنبه (۱۹ تیرماه)، گزارش شد که پوتین چند روز پس از شورش با پریگوژین ملاقات کرده است. دیمیتری پسکوف، سخنگوی کرملین، گفت که «گزینه‌های شغلی بیشتر» برای واگنری‌ها از جمله موضوعات بحث او با پوتین بود. گابیدولین گفت: «پریگوژین از منابع دولتی برای تامین مالی و سود رساندن به پروژه‌های مختلف استفاده می‌کند و پاداش خود را نیز دریافت می‌دارد.»

۲-آفریقا: سربازان اجیر شده و علاقه به طلا و الوار‌
تجارت اصلی واگنر در آفریقا مزدوران هستند: از لیبی در شمال تا موزامبیک در جنوب، این گروه نیروهای خود را در پنج کشور آفریقایی مستقر کرده، امنیت روسای جمهور را تامین، رهبران خودکامه را حمایت و با گروه‌های مسلح - که اغلب هزینه‌هایش متوجه جمعیت غیرنظامی می‌شود- می‌جنگد. در جمهوری آفریقای مرکزی، واگنر امنیت رئیس‌جمهور این کشور «فوستن- آرکانژ توادرا» را تامین و ارتش را آموزش می‌دهد. ناظران اقدامات این گروه در این کشور را «تصاحب دولت» نامیده‌‌‌اند، دلیل آن هم نحوه اثرگذاری این گروه بر تصمیمات سیاسی در راستای تقویت و پیشبرد منافع خود به هزینه عمومی است.به گفته ایالات متحده، یک دولت تحت رهبری نظامیان در کشور مالی واقع در غرب آفریقا از اواخر سال ۲۰۲۱ حدود ۲۰۰ میلیون دلار به واگنر پرداخت کرده است که برای مبارزه با گروه‌های وابسته به القاعده و داعش است.

به گفته مقام‌های کاخ سفید، عوامل واگنر همچنین به راه‌اندازی یک «عملیات حفظ صلح سازمان ملل» کمک کرده و مالی را مجبور کردند که تقریبا به طور انحصاری به روسیه تکیه کند. فراتر از کار مزدوری، مشاغل وابسته به پریگوژین در چند کشور فعال است. آنها در سودان و جمهوری آفریقای مرکزی طلا استخراج می‌کنند، جایی که آنها چوب و الوار نیز صادر می‌کنند، آبجو و ودکا درست می‌کنند، ایستگاه رادیویی راه‌اندازی می‌کنند و فیلم‌های اکشن تولید می‌کنند و مسابقه زیبایی ترتیب داده‌اند. یک شرکت وابسته به پریگوژین همچنین بزرگ‌ترین معدن طلای جمهوری آفریقای مرکزی را کنترل می‌کند و اخیرا مجوزهای استخراج جدیدی را برای ۲۵ سال آینده در آنجا امضا کرده است.

به گفته «هانس مرکت»، محقق مواد معدنی برای سازمان IPIS مستقر در بروکسل، این معدن می‌تواند سالانه ۱۰۰ میلیون دلار درآمد برای این گروه به ارمغان بیاورد.«فیدل گوآنجیکا»، مشاور ارشد رئیس‌جمهور این کشور، گفت واگنر از این کشور در برابر شورشیان محافظت کرده است؛ چوب با کیفیت را از طریق تجارت چوب در اختیار آفریقای مرکزی قرار داده و آبجو را به قیمت ارزان می‌فروخت. گوآنجیکا در مورد آنچه که مقامات آفریقای مرکزی برای خدمات واگنر ارائه می‌‌‌کردند، گفت: «ما به آنها [واگنری ها] می‌‌‌گوییم: مقداری الماس بردارید، مقداری طلا بردارید. غرب حسود است.»

۳- سوریه: محافظان بشار اسد و کاوشگران نفت و گاز

وقتی پریگوژین ماه گذشته شورش خود را آغاز کرد، نیروهای روسی در سوریه چند پایگاه را که مزدوران واگنر در آن مستقر بودند، از جمله در اطراف پایتخت، دمشق، محاصره کردند. نیروهای سوری از ترس حرکت جنگنده‌‌‌های واگنر، پست‌‌‌های بازرسی را در اطراف پایگاه‌‌‌ها ایجاد کردند.سرویس‌های اطلاعاتی کشور در حالت آماده باش قرار گرفتند و مخابرات قطع شد. این پاسخ نشانه دیگری از دسترسی‌های بی‌حد و حصر پریگوژین بود. روسیه در اواخر سال ۲۰۱۵ به طور رسمی در سوریه مداخله کرد تا به رژیم اسد کمک کند تا جریان را علیه شورشیانی که سعی در برکناری او دارند، تغییر دهد. اما کارشناسان می‌گویند که جنگنده مبارزان شبه‌نظامی روسیه با گروهی به نام «یگان اسلاو» در اوایل سال ۲۰۱۳ در سوریه شناسایی شدند.

 به گفته «گریگوری واترز»، محقق موسسه خاورمیانه، اگرچه ارتباطات دقیق بین «یگان اسلاو» و «واگنر» نامشخص است، اما بسیاری از فرماندهان واگنر در اصل بخشی از این یگان بودند. واگنر در سال ۲۰۱۷ حضور خود را در سوریه اعلام کرد. واترز گفت: در حالی که ارتش روسیه نیروی هوایی و فرماندهان خود را وارد کرد، اما عمده پرسنل خط مقدم آن از واگنر بودند. مبارزان واگنر هم قلمروهایی را از شورشیان و داعش تصرف کردند و هم از میادین نفت و گاز و پالمیرا (به عنوان یک مکان مهم گردشگری) محافظت می‌کردند. مقامات اطلاعاتی آمریکا هدف واگنر در سوریه را تصرف میادین نفت و گاز و حفاظت از آنها برای اسد توصیف کردند.

به گفته «لو آزبورن»، تحلیلگر در All Eyes on Wagner، یک گروه تحقیقاتی منبع باز، «حداقل چهار شرکت مرتبط با واگنر و ثبت شده در روسیه مجوز اکتشاف برای سایت‌‌‌ها در سوریه دارند. همه آنها توسط وزارت خزانه‌داری آمریکا تحریم شده‌اند.» «کانداس روندو»، کارشناس واگنر که یکی از مدیران ارشد در New America، یک گروه تحقیقاتی واشنگتن است، گفت که این فعالیت‌‌‌ها در تلاش روسیه برای تبدیل شدن به یک ابرقدرت انرژی مهم بوده است. گابیدولین، مبارز سابق واگنر، گفت که شبکه گسترده پریگوژین در خارج از کشور آنقدر رشد کرده که کرملین نمی‌تواند آن را به طور کامل کنترل کند. او گفت: «پریگوژین متخصصان زیادی در آنجا دارد.این متخصصان وزارت دفاع هستند که باید از کارکنان او بیاموزند.»