دنیای اقتصاد/متن پیش رو در «دنیای اقتصاد» منتشر شده و انتشارش در «آخرین خبر» به معنای تایید آن نیست

 پس از اینکه مشکل پیوستن سوئد به ناتو حل شد، سه‌شنبه شب و روز گذشته تمرکز اصلی اجلاس ناتو روی اوکراین و عضویت این کشور به این ائتلاف نظامی معطوف شد. سران ناتو سه‌‌‌شنبه پس از پایان اجلاس ویلنیوس با صدور بیانیه‌‌‌ای اعلام کردند که «آینده اوکراین در ناتو است و ما مجددا در این اجلاس بر تعهد خود در سال ۲۰۰۸ در بخارست مبنی‌بر اینکه اوکراین به عضویت ناتو در خواهد آمد، تاکید کردیم.» سران ناتو در بیانیه خود تاکید کردند که «ما به‌‌‌طور منظم پیشرفت اوکراین را ارزیابی و از اصلاحات آن حمایت خواهیم کرد که این کشور را به سمت عضویت در ناتو هدایت می‌کند.»
 
در ادامه بیانیه آمده است: «کشورهای عضو به همکاری نزدیک خود برای مقابله با چالش‌‌‌ها و تهدیدهای روسیه ادامه خواهند داد. ما نه به دنبال مقابله با روسیه هستیم و نه تهدیدی برای آن محسوب می‌‌‌شویم اما سیاست‌‌‌ها و اقدامات خصمانه‌‌‌اش آن را به شریکی برای ما تبدیل نمی‌‌‌کند.» سران ناتو افزودند: «ما آماده‌‌‌ایم کانال‌‌‌های ارتباطی با مسکو را برای کاهش خطرات، جلوگیری از تشدید تنش و افزایش شفافیت حفظ کنیم.» در بیانیه اجلاس ویلنیوس همچنین آمده است: «روسیه بزرگ‌ترین تهدید مستقیم برای امنیت متحدان ناتو و صلح در منطقه یورو آتلانتیک است.» سران ناتو در بیانیه خود اظهار کردند که «نیروهای هسته‌‌‌ای استراتژیک ما، به‌‌‌ویژه نیروهای آمریکایی، ضامن امنیت هستند و ما اعتبار و اثربخشی بازدارندگی هسته‌‌‌ای خود را تضمین خواهیم کرد.»

در این بیانیه تاکید شده که «هرگونه استفاده از تسلیحات هسته‌‌‌ای علیه این ائتلاف اساسا ماهیت درگیری را تغییر می‌دهد.» در بیانیه اجلاس سران ناتو در ویلنیوس همچنین بر ضرورت مبارزه با تروریسم در همه اشکال و مظاهر آن برای دفاع مشترک تاکید و تروریسم بدون قید و شرط رد و با شدیدترین لحن محکوم شد. در بیانیه اجلاس سران ناتو در ویلنیوس توافق دیروز استولتنبرگ، اردوغان و کریسترسون به ترتیب دبیرکل ناتو، رئیس‌‌‌جمهوری ترکیه و نخست‌‌‌وزیر سوئد در مورد عضویت سوئد در ناتو مورد استقبال قرار گرفت. در بیانیه اجلاس ناتو بر حمایت از تلاش‌‌‌های منطقه‌‌‌ای با هدف حفظ امنیت، ایمنی و آزادی دریانوردی در دریای سیاه از طریق کنوانسیون تنگه مونترو نیز تاکید شده است.

 مهمان ویژه
سه‌‌‌شنبه شب ناتو یک مهمان ویژه داشت و آن هم رئیس‌‌‌جمهوری اوکراین بود. در این شب پس از شام کاری، ولودیمیر زلنسکی استراحت کرد و روز چهارشنبه در کنار دبیرکل ناتو یک کنفرانس مطبوعاتی برگزار کرد. ولودیمیر زلنسکی سخنرانی خود را با این جمله آغاز کرد که «امنیت در حال حاضر در اوکراین وجود ندارد.» او از ناتو به خاطر بسته حمایتی سه قسمتی‌‌‌اش تشکر کرد و گفت که در مورد کارهای بیشتر برای کمک به مردمش صحبت کرده است. رئیس‌جمهور اوکراین گفت: «ما اخبار مثبتی در مورد بسته جدید حمایت دفاعی از طرف شرکایمان داریم.» او خطاب به رئیس ناتو افزود: «می‌‌‌خواهم از شما آقای ینس تشکر کنم. با این حال نتیجه «بهینه» این اجلاس دریافت دعوت مستقیم برای پیوستن به ائتلاف نظامی اوکراین است.


این مهم است که بدانیم اوکراین برای عضویت در ائتلاف نیازی به برنامه عمل ندارد. نیاز ناتو به اوکراین کمتر از نیاز اوکراین نیست.» زلنسکی گفت: «ما هنوز در ناتو نیستیم... اما این حمایت بزرگی است که از سوی جوامع سراسر جهان می‌‌‌آید.» زلنسکی تاکید کرد: «قابل درک است که اوکراین در زمان جنگ نمی‌تواند به ناتو بپیوندد اما اگر از کی‌‌‌یف برای پیوستن به این ائتلاف دعوت می‌‌‌شد، ایده‌آل بود. ما به وضوح درک می‌‌‌کنیم که شرکای ما به ما کمک می‌کنند... و این لحظه زنده ماندن است... و می‌‌‌دانیم که برخی می‌‌‌ترسند اکنون درباره عضویت ما صحبت کنند، زیرا هیچ‌‌‌کس حاضر نیست جهانی در جنگ داشته باشد که منطقی است.»

ولودیمیر زلنسکی گفت: «اوکراین به سلاح‌‌‌های دوربرد نیاز دارد، این کسری هنوز وجود دارد.» رئیس‌‌‌جمهوری اوکراین گفت: «لحظاتی وجود دارد که در جزئیات کوچک با شرکای آمریکایی خود اختلافات جزئی داریم، اما من می‌‌‌خواهم از رئیس‌‌‌جمهور بایدن تشکر کنم. می‌‌‌دانم که در ایالات متحده و کنگره ایالات متحده این مساله چالش‌برانگیز بود و افرادی هستند که در مورد مهمات خوشه‌‌‌ای حمایت نمی‌‌‌کنند.»

 چگونه اردوغان راضی شد؟
رجب طیب اردوغان، رئیس‌‌‌جمهوری ترکیه، پس از هفته‌‌‌ها اصرار که مانع از عضویت سوئد در ناتو شده بود، روز دوشنبه گفت که اجازه می‌دهد پیشنهاد عضویت این کشور بدون مانع در این ائتلاف نظامی به پیش برود. این موضوع باعث شد که بسیاری به این فکر کنند که چه چیزی نظر او را تغییر داده است. دو منبع آگاه از مذاکرات بین ترکیه و متحدان غربی‌‌‌اش، به میدل ایست‌آی گفتند که دو تحول اصلی در این زمینه وجود داشت که اردوغان را متقاعد کرد تا نسبت به این امر چراغ سبز نشان دهد. ابتدا، دولت بایدن پس از انتخابات ماه مه ترکیه که قدرت رئیس‌‌‌جمهوری ترکیه را برای پنج سال دیگر تثبیت کرد، تصمیم گرفت با دولت اردوغان همراهی و همکاری کند. پس از یک تماس تلفنی تبریک بعد از انتخابات ترکیه، بایدن آشکارا به رسانه‌‌‌ها گفت که اگر آنکارا با پیشنهاد ورود سوئد به ناتو موافقت کند، می‌تواند درخواست ترکیه برای قرارداد ۲۰ میلیارد دلاری جنگنده‌‌‌های اف-۱۶را برآورده کند.

چند تماس تلفنی و ملاقات بین مقامات ارشد ترکیه و همتایان آمریکایی آنها - از جمله وزیران خارجه، مشاوران ارشد و روسای سازمان‌های جاسوسی‌‌‌شان - تفاهم را در مورد درخواست اف-۱۶ فراهم کرد. یک منبع جداگانه به میدل ایست‌آی گفت که این قرارداد شامل ۴۰ هواپیما و کیت جدید برای تعمیرات اساسی ۷۹ ناوگان فعلی اف-۱۶ ترکیه و همچنین بیش از ۹۰۰ موشک هوا به هوا و ۸۰۰ بمب است. مقامات به میدل ایست‌آی گفتند دومین موضوعی که اردوغان را متقاعد کرد موافقت کانادا با لغو تحریم تسلیحاتی خود علیه ترکیه بود. اُتاوا ابتدا در پاسخ به حمله نظامی ترکیه در شمال سوریه در سال ۲۰۱۹ تحریم‌‌‌هایی را علیه آنکارا اعمال کرد. این کشور در ژوئن ۲۰۲۰ تا حدی از این تصمیم عقب‌‌‌نشینی کرد و پس از مذاکرات سطح بالا با ترکیه، فروش اپتیکِ پهپاد را تایید کرد.

با این حال، کانادا صادرات نظامی خود را پس از آن به حالت تعلیق درآورد که فیلم‌‌‌های ویدئویی نشان داد که از اپتیک‌‌‌های «Wescam»  ساخت کانادا در هواپیماهای بدون سرنشین در قره‌‌‌باغ در اکتبر ۲۰۲۰ استفاده می‌شود؛ جایی که ترکیه از نیروهای آذربایجان در جنگ برابر نیروهای ارمنی حمایت می‌‌‌کرد. از پیش، ترکیه به شدت به پهپادهای اپتیک پیشرفته تولید شده توسط کانادا متکی بود. سخنگوی «امور‌جهانی» کانادا به میدل ایست‌آی گفت که کنترل صادرات برای ترکیه همچنان پابرجاست. کانادا و ترکیه به تبادلات صریح در مورد روابط دوجانبه، اقتصادی و تجاری خود ادامه می‌دهند.

 سوئدی که اردوغان را عصبانی می‌‌‌کرد
در حالی که این قراردادها در حال نهایی شدن بود، سوئد اقداماتی را برای آرام کردن اردوغان انجام داد، مانند محکوم کردن یکی از حامیان حزب کارگران کردستان (پ‌‌‌ک‌‌‌ک)، آغاز تحقیقات علیه تامین مالی تروریسم و همکاری نزدیک با آژانس‌‌‌های امنیتی ترکیه برای ایجاد میز جهت ردیابی فعالیت‌‌‌های افراد مرتبط با گروه مسلح کرد ترکیه در سوئد. اردوغان به نشان دادن چراغ سبز نهایی نزدیک بود. اما ناگهان مقامات سوئدی به یک معترض اجازه دادند تا در روز اول عید قربان، به‌‌‌رغم حیرت اردوغان و دولت ترکیه، نسبت به کتاب مقدس مسلمانان اهانت کند. با بدتر شدن اوضاع، چهار روز طول کشید تا استکهلم این حرکت را محکوم کند.

مقامات گفتند که کل این حادثه خشم اردوغان را برانگیخت؛ مسلمانی که غرب را به استانداردهای دوگانه در مورد آزادی بیان و مذهب متهم می‌کند. پس از این کش و قوس‌‌‌ها، در آخر هفته گذشته اردوغان طی تماس تلفنی با بایدن درخواست دیگری را مطرح کرد: رهبران و کشورهای ارشد اتحادیه اروپا باید بیانیه‌‌‌های حمایت از پیوستن ترکیه به اتحادیه اروپا و احیای مذاکرات الحاقی را که سال‌هاست به پایان رسیده، مجددا منتشر کنند.

این منبع گفت بایدن از اظهارات اردوغان در مورد احیای روند اتحادیه اروپا به‌‌‌طرز خوشایندی شگفت‌‌‌زده شد و در تماس تلفنی به وی گفت که به‌‌‌عنوان سناتور در زمانی که دولت کلینتون اتحادیه اروپا را به پذیرش ترکیه تشویق می‌‌‌کرد، نقش مهمی داشته است. بایدن به اردوغان گفت که او دوست دارد در این زمینه کمک کند. با وجود این سخنگوی کاخ سفید از اظهارنظر بیشتر خودداری کرد. روز دوشنبه، سوئد اعلام کرد فعالانه از تلاش‌‌‌ها برای تقویت مجدد روند الحاق ترکیه به اتحادیه اروپا، از جمله مدرن‌‌‌سازی گمرکی اتحادیه اروپا و ترکیه و رفع ممانعت از فرآیندهای درخواست ویزا، حمایت خواهد کرد.

اردوغان همچنین با چارلز میشل، رئیس اتحادیه اروپا، ملاقات کرد که قول داد گزارشی درباره وضعیت روابط ترکیه و اتحادیه اروپا، همان‌طور که از سوی رهبری اتحادیه در ماه گذشته به او دستور داده شده بود، آماده کند. سرانجام تصمیم اردوغان برای تایید پیشنهاد سوئد گرفته شد. هنوز مشخص نیست که آیا اردوغان روز سه‌‌‌شنبه در نشست ناتو در ویلنیوس وعده‌‌‌هایی را از اولاف شولتز، صدر اعظم آلمان یا امانوئل مکرون، رئیس‌‌‌جمهوری فرانسه درباره عضویت در اتحادیه اروپا دریافت کرده است یا خیر. اما شولتز گفت که در دیداری دوجانبه در حاشیه اجلاس درباره روابط ترکیه و اتحادیه اروپا با رئیس‌‌‌جمهور ترکیه گفت‌وگو کرده است.

جیک سالیوان، مشاور امنیت ملی آمریکا روز چهارشنبه به خبرنگاران گفت که واشنگتن با مشورت کنگره، انتقال جنگنده‌‌‌های اف-۱۶ به ترکیه را ادامه خواهد داد. باب منندز، رئیس کمیته روابط خارجی سنای آمریکا، یکی از بازیگران کلیدی که مانع از درخواست آنکارا برای اف-۱۶ شده بود، نیز روز دوشنبه گفت که در «تجاوز ترکیه به همسایگانش» «سکون» موقتی وجود دارد و گفت که در حال مذاکره با بایدن در مورد موانعی است که بر سر راه دولت برای معامله با ترکیه گذاشته است. مقامات بر این باورند که پس از تصویب طرح پیشنهادی سوئد به ناتو توسط پارلمان ترکیه در هفته آینده، بایدن برای اقناع فروش اف-۱۶ از طریق کنگره کار سختی نخواهد داشت. دولت ایالات متحده قصد دارد برای جلب رضایت شکاکان کنگره، یک فروند اف-۳۵ به یونان بدهد تا این‌گونه با فروش اف-۱۶ یک تعادل در منطقه ایجاد کند. شایان ذکر است، آنکارا نیز در روابط خود با آتن با احتیاط پیش می‌رود و اخیرا تصمیم گرفته است به‌‌‌طور مشترک اقدامات اعتمادسازی را آغاز کند.