اعتماد/متن پیش رو در «اعتماد» منتشر شده و انتشارش در «آخرین خبر» به معنای تایید آن نیست

براساس اصل ۱۱۰ قانون اساسی، صلاحیت داوطلبان ریاست‌جمهوری از جهت دارا بودن شرایطی که در این قانون آمده است باید قبل از انتخابات به تایید شورای نگهبان و در دوره اول به تایید رهبری می‌رسید اما از آنجا که در اولین دوره انتخابات ریاست‌جمهوری که پنجم بهمن ۱۳۵۸ برگزار شد، شورای نگهبان تشکیل نشده بود، بنیانگذار انقلاب با بیان این نکته که شناسایی بیش از ۱۲۰ نفر محتاج زمان طولانی است، تاخیر در برگزاری انتخابات ریاست‌جمهوری را به صلاح ندانست و گفت که «امر صلاحیت و انتخاب را به ملت واگذار می‌کند.»
با این وجود بیان یک تبصره از جانب رهبر فقید انقلاب تکلیف نامزدی مسعود رجوی از سوی سازمان مجاهدین خلق ایران، مشخص شد: «کسانی که به قانون اساسی جمهوری اسلامی رای مثبت نداده‌اند، صلاحیت ندارند رییس‌جمهور ایران شوند.»
به غیر از مسعود رجوی، جلال‌الدین فارسی، نامزد اصلی حزب جمهوری اسلامی به دلیل شائبه‌هایی مبنی بر ایرانی‌الاصل نبودنش از ورود به انتخابات منع شد.
دومین دوره انتخابات ریاست‌جمهوری دوم مرداد ۱۳۶۰ در حالی برگزار شد که نهاد شورای نگهبان برای اولین‌بار پس از تشکیل، بر انتخابات نظارت می‌کرد. در این دوره ۷۱ نفر نامزد انتخابات شدند که پس از رد صلاحیت ۶۷ نفر-  بیش از ۹۷ درصد داوطلبان -  در نهایت ۴ نفر با گرایش سیاسی تا حدودی یکسان صلاحیت‌شان احراز شد و وارد رقابت‌های انتخاباتی شدند؛ علی‌اکبر پرورش، عباس شیبانی، حبیب‌الله عسگراولادی و محمدعلی رجایی.
در سومین دوره انتخابات ریاست‌جمهوری که به دلیل ترور محمدعلی رجایی، دومین رییس‌جمهور ایران پس از مدت کوتاهی از برگزاری دومین دوره انتخابات ریاست‌جمهوری در ۱۰ مهر ۱۳۶۰ برگزار شد، ۴۶ نفر نامزد انتخابات شدند که شورای نگهبان صلاحیت ۴۲ نفر از این افراد را رد کرد. آیت‌الله علی خامنه‌ای، علی‌اکبر پرورش، حسن غفوری‌فرد و رضا زواره‌ای، چهار کاندیدای تایید صلاحیت‌شده برای این دور از انتخابات بودند.
شورای نگهبان در چهارمین دوره انتخابات ریاست‌جمهوری که ۲۵ مرداد ۱۳۶۴ برگزار شد، از میان ۵۰ کاندیدای انتخابات، صلاحیت ۴۷ نفر را برای شرکت در رقابت‌های انتخاباتی رد کرد. آیت‌الله خامنه‌ای، حبیب‌الله عسگراولادی و سید محمود کاشانی، سه نامزد انتخابات ریاست‌جمهوری ۱۳۶۴ بودند که صلاحیت‌شان توسط شورای نگهبان تایید شد.
مهدی بازرگان، دبیرکل نهضت آزادی ایران، مشهورترین چهره سیاسی بود که صلاحیتش برای این دوره از انتخابات تایید نشد.
رد صلاحیت مهدی بازرگان که با واکنش‌های زیادی مواجه شد؛ براساس اخبار منتشرشده در همان زمان، آیات اعظام کاظم شریعتمداری، صادق روحانی و مرعشی نجفی، سه مرجع تقلید، در اعتراض به ردصلاحیت مهدی بازرگان از رای دادن خودداری کردند.
در پنجمین دوره انتخابات ریاست‌جمهوری که ۶ مرداد ۱۳۶۸ برگزار شد، ۷۹ نفر نامزد انتخابات شدند که از میان آنها صلاحیت ۷۷ نفر توسط شورای نگهبان رد و اکبر هاشمی‌رفسنجانی و عباس شیبانی تنها کاندیداهایی بودند که صلاحیت‌شان برای این دوره انتخابات ریاست‌جمهوری از سوی شورای نگهبان احراز شد.
شورای نگهبان در ششمین دوره انتخابات ریاست‌جمهوری که ۲۱ خرداد ۱۳۷۲ برگزار شد، از میان ۱۲۸ کاندیدای انتخابات، صلاحیت ۱۲۴ نفر را رد و صلاحیت اکبر هاشمی‌رفسنجانی، عبدالله جاسبی، رجبعلی طاهری و احمد توکلی را تایید کرد.
در انتخابات ۲ خرداد ۱۳۷۶، ۲۳۸ نفر نامزد انتخابات شدند که پس از رد صلاحیت ۲۳۴ نفر از کاندیداها توسط شورای نگهبان، صلاحیت محمد خاتمی، علی‌اکبر ناطق نوری، محمد محمدی ری‌شهری و رضا زواره‌ای تایید اما صلاحیت حبیب‌الله پیمان، ابراهیم یزدی و عزت‌الله سحابی رد شد. عزت‌الله سحابی، عضو شورای انقلاب و نماینده اولین دوره مجلس، حبیب‌الله پیمان، عضو شورای انقلاب و دبیرکل جنبش مسلمانان مبارز، ابراهیم یزدی، وزیر خارجه دولت موقت و دبیرکل نهضت آزادی ایران، علی‌اکبر معین‌فر، وزیر نفت دولت موقت و اعظم طالقانی، نماینده اولین دوره مجلس از جمله افرادی بودند که صلاحیت‌شان برای ورود به رقابت‌های انتخاباتی توسط شورای نگهبان تایید نشد.
در هشتمین دوره انتخابات ریاست‌جمهوری که ۱۸ خرداد ۱۳۸۰ برگزار شد، ۸۱۴ نفر نامزد انتخابات شدند که ۸۰۴ نفر از آنها توسط شورای نگهبان رد صلاحیت شدند اما به طرز بی‌سابقه‌ای صلاحیت ۱۰ نفر برای شرکت در رقابت‌های هشتمین دوره انتخابات ریاست‌جمهوری احراز شد. محمد خاتمی، مصطفی هاشمی‌طبا، علی شمخانی، عبدالله جاسبی، حسن غفوری‌فرد، علی فلاحیان، احمد توکلی، شهاب‌الدین صدر، محمود کاشانی و منصور رضوی، 10 کاندیدای انتخابات ریاست‌جمهوری بودند که صلاحیت‌شان از سوی شورای نگهبان تایید اما صلاحیت ابراهیم اصغرزاده از دانشجویانی که در تسخیر سفارت امریکا در تهران نقش فعالی ایفا کرد برای انتخابات ریاست‌جمهوری تایید نشد.
نهمین دوره انتخابات ریاست‌جمهوری در حالی برگزار شد که صلاحیت ۱۰۰۲ نامزد انتخابات ریاست‌جمهوری از مجموع ۱۰۱۰ داوطلب از سوی شورای نگهبان رد شد. ماجرای رد صلاحیت مصطفی معین و محسن مهرعلیزاده در ابتدای امر و بعد، تایید این دو چهره با حکم حکومتی رهبر انقلاب از نکات مهم این دوره از انتخابات است.
در دهمین دوره انتخابات ریاست‌جمهوری که در ۲۲ خرداد ۱۳۸۸ برگزار شد، ۴۷۵ نفر نامزد انتخابات ریاست‌جمهوری شدند که از میان آنها ۴۷۱ نفر رد صلاحیت شدند. اعظم طالقانی که بارها کاندیدای انتخابات ریاست‌جمهوری شده بود در این دوره هم نتوانست از سد شورای نگهبان عبور کند.
اعظم طالقانی در اظهارنظری درباره ردصلاحیت خود گفت: «مهم‌ترین چالش پیش رو در قانون انتخابات بحث رجل است که متاسفانه با تفسیرهای ناصواب، مانع از حضور زنان در عرصه‌های مدیریتی کلان کشور شده است. به همین دلیل برای شکستن چنین تابویی، در عرصه انتخابات حضور خواهم یافت.»
یازدهمین دوره انتخابات ریاست‌جمهوری در ۲۴ خرداد ۱۳۹۲ در حالی برگزار شد که نیروهای سیاسی در ایران همچنان درگیر انتخابات پرمناقشه دهمین دوره ریاست‌جمهوری بودند.
در یازدهمین دوره انتخابات ریاست‌جمهوری، ۶۸۶ نفر نامزد انتخابات شدند که از میان آنها ۶۸۰ نفر توسط شورای نگهبان رد صلاحیت شدند. معروف‌ترین چهره ردصلاحیت‌شده در تمام ادوار کار شورای نگهبان به این دوره تعلق دارد. اکبر هاشمی‌رفسنجانی که در آن زمان ریاست مجمع تشخیص مصلحت نظام را بر عهده داشت و سابقه ریاست‌جمهوری، ریاست مجلس ایران، جانشین فرمانده کل قوا در دوران جنگ را در کارنامه سیاسی ثبت کرده بود ردصلاحیت شد. شورای نگهبان دلیل عدم احراز صلاحیت وی را «کهولت سن» خواند. موضوعی که دستمایه شوخی علی مطهری شد که مسابقه‌ای بین سعید جلیلی- کاندیدای تایید صلاحیت‌شده- و اکبر هاشمی‌رفسنجانی برگزار شود.
علاوه بر این، علی فلاحیان، اسفندیار رحیم مشایی، محمد شریعتمداری، منوچهر متکی، مسعود پزشکیان و علیرضا زاکانی از جمله کاندیداهایی بودند که در این دوره صلاحیت‌شان با وجود سابقه وزارت یا نمایندگی مجلس به تایید شورای نگهبان نرسید.

در دوازدهمین دوره انتخابات ریاست‌جمهوری که ۲۹ اردیبهشت ۱۳۹۶ برگزار شد، ۱۶۳۶ نفر نامزد انتخابات ریاست‌جمهوری شدند که از میان آنها ۱۶۲۹ نفر توسط شورای نگهبان رد صلاحیت شدند. محمود احمدی‌نژاد، رییس دولت‌های نهم و دهم، مشهورترین رد صلاحیت‌شده این دوره از انتخابات بود. 
حمید بقایی، معاون اجرایی دولت دوم محمود احمدی‌نژاد و مسعود زریبافان، رییس بنیاد شهید در دوره احمدی‌نژاد، از جمله اعضای دولت نهم و دهم بودند که صلاحیت‌شان به همراه رییس‌شان برای انتخابات ریاست‌جمهوری احراز نشد. علاوه بر این، علیرضا زاکانی، عضو جبهه ایثارگران، محمد هاشمی، رییس اسبق صدا و سیما و اعظم طالقانی نیز در این دوره در لیست عدم احراز صلاحیت بودند.
در سیزدهمین دوره انتخابات ریاست‌جمهوری که ۲۸ خرداد ۱۴۰۰ برگزار شد، شورای نگهبان دومین شگفتی خود را رقم زد؛ ردصلاحیت علی لاریجانی که سابقه ریاست بر سه دوره- 12 سال- مجلس شورای اسلامی را در کارنامه داشت و پیش از آن نیز در نهادهای حساسی همچون شورای عالی امنیت ملی و وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و صداوسیما فعالیت کرده بود.
اگرچه لاریجانی در واکنش به ردصلاحیت خود در بیانیه‌ای اعلام کرد که «راضی به رضای الهی است» اما ردصلاحیت او از پرواکنش‌ترین موارد تصمیمات شورای نگهبان است.
علی مطهری که خود نیز در این دوره از انتخابات ردصلاحیت شده بود در توییتی نوشت: «از رد صلاحیت خودم با وجود آنکه می‌دانم دلیل قانع‌کننده‌ای ندارد می‌گذرم، اما از رد صلاحیت آقای لاریجانی که همیشه‌ گوش به فرمان نظام بوده در حیرتم».
اندکی بعد رهبر انقلاب در سخنرانی تاکید کردند که به بعضی نامزدها ظلم و جفا شده و همچنین به آنها یا خانواده‌اشان که خانواده‌های محترم، عفیف و عزیز بودند، نسبت‌های خلاف واقع داده شده است. چند روز بعد شورای نگهبان در بیانیه‌ای نوشت که گزارش‌های نادرست در نظریه نهایی شورای نگهبان موثر نبوده است.
پیغام و پسغام علی لاریجانی و شورای نگهبان ادامه داشت تا اینکه در آذرماه همان سال لاریجانی متن پاسخ به نامه خود درباره دلایل عدم احراز صلاحیت را منتشر کرد؛ نامه‌ای که در آن «سهیم بودن رییس سابق مجلس در بخش‌هایی از نابسامانی و وضع نامطلوب موجود در دولت دوازدهم، عدم رعایت اصل ساده‌زیستی، سفرهای متعدد علی لاریجانی به خارج از کشور از جمله اروپا و امریکا و اقامت فرزند دیگرش در امریکا و اقامت و ادامه تحصیل برخی از منسوبین درجه یک وی در انگلیس، مداخله یکی از فرزندان لاریجانی در قراردادهای خدماتی و ساختمانی مجلس شورای اسلامی در زمان ریاستش بر مجلس، حمایت از افراد رد صلاحیت‌شده و دفاع از عملکرد آنها و به‌کارگیری برخی از آنان در مناصب تحت امر خود و مواضع سیاسی و اظهارات در موضوعات و مقاطع مختلف از جمله فتنه سال ۱۳۸۸» نوشته شده بود.
البته محمود احمدی‌نژاد نیز در این دوره ردصلاحیت شد. او در روزهای بعد از ثبت‌نام با اشاره به شیوه بررسی صلاحیت‌ها، انتخابات را «یک طبل تو خالی» خواندو گفت که در صورت «رد صلاحیت»، انتخابات را تایید نکرده و در آن شرکت نخواهد کرد؛ شرطی که همه اجزای آن نیز محقق شد.