شبکه فیبر نوری یکی از ابزار توسعه ارتباطات پیشرفته در دنیای امروز است و نیازهای روزافزون جامعه به ارتباط و انتقال داده‌ها را به شکلی کارآمد و بهینه برطرف می‌کند. توسعه و استفاده از شبکه فیبر نوری در حال حاضر نه تنها به توسعه صنعت ارتباطات کمک می‌کند، بلکه در زمینه‌های مختلف دیگر نیز مزایای فراوانی دارد.

از جمله مهم‌ترین مزایای تمرکز بر توسعه شبکه فیبر نوری می‌توان به سرعت بالا و افزایش ظرفیت انتقال اطلاعات اشاره کرد. این فناوری در قیاس با کابل‌های قدیمی مسی از کارآمدی قابل توجهی برخوردار است و با اقتضائات جهان امروز، مانند نیاز به انتقال داده‌های حجیم و پیچیده، انطباق کامل دارد. همین مسئله، شبکه فیبر نوری را به یکی از مؤلفه‌های کلیدی توسعه در کشورهای مختلف جهان بدل کرده است.

علاوه بر این، شبکه فیبر نوری، مشکلاتی مانند اختلال اتصال در اثر تداخل الکترومغناطیس و ضعف سیگنال در مسافت‌های طولانی را نیز برطرف می‌کند. نور کمتر از سایر ابزار انتقال داده تحت تأثیر عوامل ایجاد کننده اختلال قرار می‌گیرد و همین امر، کیفیت انتقال را افزایش می‌دهد.

عمر طولانی، کاهش هزینه‌های بلند مدت، نیاز کمتر به تعمیر و نگهداری و امنیت بالا در انتقال داده‌ها نیز دیگر مزایایی هستند که توسعه شبکه فیبر نوری، به همراه دارد.

با عنایت به مزایا و امتیازات یاد شده، لزوم توسعه شبکه فیبر نوری در طول سال‌های اخیر برای بسیاری از کشورهای جهان، آشکار شده است. به عقیده کارشناسان، رشد دسترسی و توسعه این فناوری سبب تسهیل پیشرفت در حوزه‌های ارتباطات، اینترنت اشیا، محاسبات ابری، راه‌اندازی سرویس‌های پرسرعت و بسیاری از صنایع فناورانه دیگر می‌شود و از همین روی، می‌تواند نقشی کلیدی در توسعه و پیشرفت جوامع مدرن داشته باشد.

همین امر، سبب توجه بسیاری از دولت‌های جهان به این حوزه فناورانه و تدوین برنامه‌های ملی متعدد در راستای توسعه آن در کشورهای توسعه یافته و در حال توسعه شده است.

وزارت بازرگانی ایالات‌متحده در نظر دارد که در قالب این برنامه، تنها در ایالت آلاسکا، مبلغ ۸۹ میلیون دلار برای تأمین مالی شبکه‌های فیبر نوری اختصاص دهد

تمرکز دولت فدرال آلمان بر تحقق پوشش ۹۲ درصدی

دولت فدرال آلمان به عنوان برترین قدرت اتحادیه اروپا در استراتژی دیجیتال (Digital Strategy) و استراتژی گیگابیت ۲۰۲۲ (Gigabit Strategy ۲۰۲۲) خود، توسعه و عرضه سراسری و گسترده شبکه فیبر نوری و اینترنت ۵G را در اولویت قرار داده است.

توسعه زیرساخت دیجیتال از سال ۲۰۲۱ به عنوان یکی از اولویت‌های کلیدی کشور آلمان، تعیین و مقرر شد که این هدف در قالب توسعه شبکه فیبر نوری و اتصال ۵G تا سال ۲۰۲۵ محقق شود. بسیاری از نهادهای دولتی این کشور از جمله وزارت امور دیجیتال و حمل و نقل، وزارت اقتصاد و اقدامات اقلیمی، آژانس فدرال برق، گاز، مخابرات، پست و راه‌آهن و دفتر فدرال گیگابیت آلمان (Gigabitbüro des Bundes) مأموریت یافتند که در اجرای برنامه کلان مذکور، مشارکت کنند.

بر اساس برنامه‌ریزی‌های صورت گرفته، دولت آلمان در نظر دارد که تعداد مشترکین شبکه فیبر نوری این کشور را از رقم ۲ میلیون در سال ۲۰۲۰ تا سال ۲۰۲۶، به ۲۵ میلیون مشترک برساند. در صورت تحقق این هدف تا مقطع زمانی یاد شده، دولت این کشور موفق به تحقق پوشش ۹۲ درصدی فیبرنوری برای شهروندان خود خواهد شد.

بریتانیا و برنامه توسعه فیبر نوری

دولت بریتانیا نیز به عنوان یکی از دولت‌های بزرگ اروپایی خارج از حوزه اتحادیه اروپا، برنامه کلان و مدونی برای افزایش پوشش فیبر نوری در نظر گرفته است. دولت این کشور در نظر دارد که تا سال ۲۰۲۵، پوشش فیبر نوری بریتانیا را به حدود ۸۰ درصد برساند.

لیندسی فوسل، مدیر حوزه شبکه و ارتباطات نهاد تنظیم‌گر رسانه بریتانیا، آفکام، در ماه‌های اخیر، طی اظهار نظری در خصوص توسعه زیرساخت پهن‌باند این کشور، اعلام کرد که دولت، برنامه یک ماهه اتصال نیمی از منازل این کشور، به اینترنت پهن‌باند تمام فیبر را آغاز کرده است.

بر اساس گزارش‌های سال ۲۰۱۸، تنها ۶ درصد از خانه‌های بریتانیا به فیبر نوری متصل بودند. این در حالی است که رقم یاد شده در ماه مارس گذشته، از ۵۰ درصد عبور کرده است و سیاست‌گذاران این کشور در نظر دارند که در طول ۲ سال آینده پوشش ۸۰ درصدی این کلان پروژه را با استفاده از ظرفیت بالای شرکت‌های مخابراتی ارائه‌دهنده خدمات اینترنت، محقق سازند. همچنین بر اساس آمار یک پایگاه داده پیش بینی می‌شود تا سال ۲۰۲۶ روسیه به ۳۳ میلیون، فرانسه به ۲۸ میلیون، آلمان به ۲۵ میلیون، ایتالیا به ۱۲ میلیون، ترکیه به ۷ میلیون، لهستان به ۷میلیون، هلند و سوئد به ۴ میلیون مشترک فیبر نوری دست یابند.

برنامه ۴۲ میلیون دلاری آمریکا برای توسعه زیرساخت فیبرنوری

آمریکا بین کشورهای هم‌رده خود عملکرد خوبی در توسعه‌ی خطوط فیبر نوری نداشته است. طبق آمار OECD در آمریکا سرویس‌های فیبر نوری تنها حدود ۱۹ درصد از کل اشتراک‌های اینترنت ثابت را تشکیل می‌دهند در حالی که این عدد به طور متوسط بین اعضای OECD در حدود ۳۵ درصد است. همچنین آمار تعداد مشترکین فیبر نوری به ازای هر ۱۰۰ نفر از جمعیت، در آمریکا در ژوئن ۲۰۲۲ حدود ۷ بوده است.

تا سال ۲۰۲۲ پوشش فیبر نوری برای خانوارهای آمریکایی به ۴۳ درصد رسید. بر اساس برنامه‌ریزی صورت گرفته از سوی مقامات ایالات متحده دولت در سال ۲۰۲۳ بودجه‌ای حدوداً ۴۲ میلیارد دلاری را در قالب یارانه لایحه زیرساخت پهن باند ایالات در نظر گرفته است. بر اساس برآوردهای صورت گرفته، این بودجه حدود ۱۴ میلیون خانوار را در بر می‌گیرد. بر اساس گزارش‌های آماری، در سال ۲۰۲۲، حدود ۱۹ میلیون شهروند این کشور، از دسترسی به اینترنت پرسرعت محروم بوده‌اند.

افریقا

شرکت مخابراتی «MTN»، بزرگ‌ترین اپراتور تلفن همراه آفریقا، طرحی به ارزش ۳۲۰ میلیون دلار را برای توسعه شبکه فیبر نوری در ده کشور این قاره در نظر گرفته است. بر اساس برنامه‌ریزی‌های صورت گرفته، این پروژه که در ماه‌های پایانی سال میلادی جاری آغاز می‌شود، حدود ۲۰ هزار کیلومتر فیبر نوری به شبکه زیرساخت پهن باند این قاره خواهد افزود.

مصر

بسیاری از کشورهای حوزه غرب آسیا و جنوب آفریقا نیز در حال اجرای برنامه‌های مشابهی هستند. به عنوان مثال، دولت کشور مصر، با اجرای طرحی ملی موسم به «Descent Life» در پی افزایش اتصال مناطق دورافتاده با استفاده از زیرساخت فیبر نوری و استقرار دکل‌های مخابراتی است. بر اساس اعلام دولت این کشور، طرح یاد شده، با بودجه‌ای معادل ۳۴۲ میلین دلار و در راستای بهبود استاندارد زندگی شهروندان این کشور، آغاز شده و در پی اتصال بیش از ۳.۵ میلیون منزل مسکونی به شبکه فیبر نوری است.

۵ کشور؛ پیشتاز در آسیا

بر اساس داده‌های منتشر شده از سوی شورای فیبر اروپا «FTTH Council Europe» در سپتامبر ۲۰۲۱، نشان می‌دهد که ۲۰ کشور در زمینه توسعه زیرساخت فیبر نوری به ضریب نفوذ بالاتر از ۵۰ درصد دست رسیده‌اند. نکته جالب توجه این که ۵ کشور پیشتاز در میان دولت‌های مذکور، آسیایی هستند.

داده‌های آماری یاد شده، حاکی از آن است که کشورهای امارات متحده عربی با ۹۷ درصد، سنگاپور با ۹۵.۸ درصد، چین با ۹۴.۹ درصد، کره جنوبی با ۹۱.۱ درصد و هنگ کنگ ۸۶.۲ درصد، در رتبه‌های اول تا پنجم توسعه پهن‌باند مبتنی بر فیبر نوری جهان قرار دارند.

چین

چین یکی از بالاترین نرخ‌های نفوذ فیبر نوری را در بین کشورهای جهان دارد. این کشور که در سال ۲۰۱۳ تنها ۱۷ درصد از جمعیت خود را تحت پوشش شبکه فیبر نوری داشت تا سال ۲۰۲۲ به پوشش ۸۹ درصدی دست پیدا کرد که یک رشد خیره‌کننده را نشان می‌دهد.

دولت چین برای دوره‌ی ۲۰۱۶ تا ۲۰۱۸ یک برنامه‌ی سه ساله توسعه زیرساخت ارتباطاتی در نظر گرفت که طبق آن مبلغ ۱.۲ تریلیون ین (معادل ۱۷۰ میلیارد دلار) برای احداث شبکه‌های پرسرعت همراه و تقویت شبکه‌ی فیبر نوری اختصاص یافته بود. دولت چین این برنامه را در قالب ۹۲ پروژه زیرساختی اجرا کرد.

در ژوئن ۲۰۱۹ نیز China Mobile که یکی از ۳ اپراتور اصلی اینترنت در این کشور است از پروژه‌ای رونمایی کرد که هدف از آن ایجاد ۳۰۰ شهر «گیگابیتی» بود که در آن‌ها ۲۰۰ میلیون مشترک اینترنت ثابت فیبر نوری به اینترنت با سرعت‌های گیگابیتی دسترسی داشته باشند.

معاون وزیر صنعت و فناوری اطلاعات چین در می ۲۰۲۲ گفت که چین بزرگترین شبکه اینترنت پرسرعت ثابت و همراه را در جهان ساخته است. او اعلام کرد که دسترسی به سرعت‌های گیگابیتی هم‌اکنون محقق شده است و نسبت کاربران فیبر نوری به جمعیت چین از ۱۰ درصد در سال ۲۰۱۲ به ۹۴.۳ درصد در سال ۲۰۲۲ رسیده است. هم‌چنین او تاکید کرد که دولت با سرمایه‌گذاری خود دسترسی تمام روستاها به اینترنت پرسرعت ثابت یا همراه را ممکن کرده است.

کره جنوبی

بر اساس آمارهای سازمان همکاری‌ها و توسعه اقتصادی (OECD) کره جنوبی یکی از بالاترین نرخ‌های استفاده ا شبکه‌ی فیبر نوری را داراست. طبق این آمار در ژوئن ۲۰۲۲ حدود ۸۷ درصد از مشترکان اینترنت ثابت در کره به شبکه فیبر نوری متصل بودند که بالاترین نرخ در بین کشورهای عضو این سازمان است. همچنین در کره جنوبی به ازای هر صد نفر از جمعیت خود ۴۵ اشتراک اینترنت ثابت پرسرعت دارد که نشان می‌دهد به ازای هر صد کره‌ای حدود ۳۹ اشتراک فیبر نوری وجود دارد.

ترکیه

دولت ترکیه در قالب چشم‌انداز ۲۰۲۳ خود این هدف را داشت که پوشش شبکه فیبر نوری را به تمام مناطق کشور توسعه داده و تبدیل به یک کانون منطقه‌ای (هاب) برای انتقال داده بین کشورها شود. همچنین بایستی تا این سال تمامی خانوارها به اتصال اینترنت پرسرعت (اعم از اتصال‌های ثابت و همراه) دسترسی داشته باشند. تا سال ۲۰۱۵ پوشش FTTC (کابل‌کشی فیبر نوری تا کافوهای مخابراتی) سهمی ۴۸ درصدی از شبکه اینترنت پرسرعت این کشور داشت. بررسی‌های شورای FTTH اروپا نشان می‌دهد با اجرای طرح‌های توسعه‌ای، تعداد اتصال‌های فیبر نوری خانه‌ها و ساختمان‌ها (FTTH/FTTB) در ترکیه در سپتامبر ۲۰۱۸ به بیش از ۸ میلیون و در سپتامبر ۲۰۲۲ به ۱۵.۷ میلیون عدد رسید.

پیش بینی می‌شود تا سال ۲۰۲۶ روسیه به ۳۳ میلیون، فرانسه به ۲۸ میلیون، آلمان به ۲۵ میلیون، ایتالیا به ۱۲ میلیون، ترکیه به ۷ میلیون، لهستان به ۷میلیون، هلند و سوئد به ۴ میلیون مشترک فیبر نوری دست یابند

گام بلندپروازانه ایران برای توسعه فیبرنوری

در ایران نیز دولت سیزدهم برنامه بلندپروازانه‌ای را برای توسعه فیبر نوری در بستر زیرساخت دیجیتال کشور آغاز کرده است. وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات جمهوری اسلامی، در ماه‌های پایانی سال ۱۴۰۱ از برنامه این وزارت‌خانه برای فراهم ساختن زمینه دسترسی ۸۰ درصد شهروندان ایران یعنی حدود ۲۰ میلیون خانوار به زیرساخت فیبر نوری خبر داد و پایان مهلت برای دستیابی به این هدف را پایان دولت سیزدهم اعلام کرد.

عیسی زارع پور وزیر ارتباطات اوایل تیرماه گفته بود: حدود ۱۵ سال است که در حوزه اینترنت ثابت سرمایه‌گذاری صورت نگرفته و از این جهت عقب مانده‌ایم. طبق آمار سایت‌های سنجش سرعت نیز، در ده سال گذشته همواره در بین ۱۹۰ کشور جزو کشورهای ۱۴۰ تا ۱۵۰ بودیم. ما در وزارت ارتباطات در تلاش هستیم تا با پروژه فیبرنوری منازل و کسب و کارها این عقب ماندگی را جبران کنیم و سرعت‌ها را بهبود ببخشیم.

وی از روزهای ابتدایی وزارتش بارها وعده تحقق ارتباطات با کیفیت و پرسرعت را در گروی توسعه فیبر نوری اعلام کرده است.

زارع پور در آخرین اظهار نظرش در این باره گفته است: ر نظر داریم ۸ تا ۱۰ میلیون از ۲۰ میلیون پورت فیبر نوری که وعده دادیم را تا انتهای سال جاری تأمین کنیم.

وزیر ارتباطات افزود: پروژه فیبرنوری، زیرساخت توسعه کشور در چند دهه آینده خواهد بود. با ثمردهی این پروژه ما با افزایش کیفیت و سرعت ارتباطات ثابت و همراه مواجه خواهیم شد.

زارع پور درباره استفاده از تجهیزات بومی در طرح ملی ایجاد پوشش فیبرنوری نیز توضیح داده است: هر سال اولویت‌هایی که در بحث بومی‌سازی تجهیزات وجود دارد را در قالب یک لیست ارائه می‌کنیم. سال ۱۴۰۰ اولین لیست را اعلام کردیم که ۸۰ درصد از آن بومی شده‌است. اواخر سال گذشته لیست جدیدی اعلام کردیم که تعداد قابل توجهی از آن نیز بومی شده است. اکنون در لایه‌های مختلف شبکه تجهیزات بومی داریم. بخشی از تجهیزات غیرفعال مودم تا فیبرنوری و جعبه تجهیزات به شکل بومی تولید می‌شود و تجهیزات فعال اکنون در لیست بومی‌سازی قرار گرفته است. در لایه تجمیع که داخل شهر و استان است تجهیزات تولید داخل داریم که حتی صادر نیز می‌شود.‌

سرمایه گذاری کلان در پروژه

همچنین برای عملیاتی کردن این هدف در دولت، آئین‌نامه بند «س» تبصره ۷ قانون بودجه تصویب شد. با این مصوبه «حساب توسعه شبکه فیبر نوری» با سرمایه اولیه هزار میلیارد تومان ایجاد می‌شود که نقطه عطفی در تأمین مالی طرح ملی فیبرنوری منازل و کسب‌وکارهاست.

از سوی دیگر براساس این مصوبه وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات مکلف است گزارش عملکرد اجرایی این بند مشتمل بر میزان منابع و مصارف و تعداد اماکن تحت پوشش و متصل از طریق فیبر نوری را هر سه ماه یک بار به کمیسیون‌های برنامه و بودجه و محاسبات و صنایع و معادن مجلس شورای اسلامی ارائه کند.

عباسی شاهکوه، مشاور وزیر و مجری طرح توسعه فیبر نوری منازل و کسب‌وکارها در گفتگو با در خصوص آخرین وضعیت پوشش فیبر نوری در کشور گفت: در حال حاضر آماری که در شبکه FTTX (شبکه دسترسی مبتنی بر فیبر نوری) دیده می‌شود از تعداد ۲۰ میلیون خانوار، حدود ۳ میلیون و دویست خانوار تحت پوشش فیبر نوری قرار گرفته‌اند که یعنی حدود ۱۷ درصد خانوارها تحت پوشش فیبر نوری هستند.

وی با بیان اینکه این مقدار دقیق نیست، گفت: در برخی از مناطق پوشش فیبر نوری انجام شده اما هنوز وارد سایت نشده و بخشی از اطلاعاتی که وارد شده نیز هنوز تأیید سازمان تنظیم مقررات را ندارد.

مسئول پروژه فیبر نوری افزود: به منظور اطلاع رسانی زمان دقیق انجام پوشش فیبر نوری ۸۰ درصد شهرستان‌ها تعیین تکلیف شدند که کدام اپراتور و با چه زمان بندی قرار است پوشش فیبر نوری را انجام دهد.

عباسی شاهکوه در ادامه گفت: در گذشته اپراتور و زمان اجرای پوشش فیبر نوری تنها تعدادی از شهرها مشخص شده بود و حالا ۸۰ درصد کل شهرستان‌های کشور یعنی ۳۸۰ شهرستان از ۴۳۰ شهرستان تعیین تکلیف شده اند که اپراتور آن شهرستان کدام است و با چه زمان بندی تا پایان سال ۱۴۰۳ قرار است فیبر نوری را انجام دهند.

وی افزود: به این ترتیب با تعیین تکلیف شدن ۲۰ درصد شهرستان باقی مانده، برنامه زمان بندی و نوع اپراتور در سایت بارگذاری می‌شود تا نظارت مردمی در پوشش فیبر نوری بیشتر شود و راحت‌تر بتوان پیگیری کرد.

مسئول پروژه فیبرنوری در ادامه به تعداد اپراتورهایی که قرار است پوشش فیبر نوری را انجام دهند، اشاره و عنوان کرد: در حال حاضر ۹ اپراتور متعهد شدند که پوشش فیبر نوری را انجام دهند تعهدهای آنها نیز برای شهرستان‌ها مشخص است تا هر چه زودتر به هدف و اجرای کامل پوشش فیبر نوری برسیم.

عباسی شاهکوه در خصوص وضعیت و تجربه کشورهای دیگر برای دستیابی به فناوری فیبر نوری گفت: پوشش فیبر نوری یک برنامه زمانبر است و خیلی از کشورها از حدود ۸ سال پیش یعنی تقریباً در سال ۲۰۱۲ یا ۲۰۱۳ پوشش فیبر نوری را شروع کرده اند. و برخی کشورها مثل اسپانیا تقریباً پوشش فیبر نوری را نهایی کردند و اگر ان شاءالله برنامه پوشش فیبر نوری در کشورمان خوب پیش رود یکی از سریع‌ترین پروژه‌ها خواهد بود.

درباره سرعت پیشرفت این پروژه برخی کارشناسان معتقد بودند اجرای این طرح کلان پرهزینه و دشوار، به فرصتی ۱۰ ساله نیاز دارد اما سید ابراهیم رئیسی رئیس جمهور اواخر سال ۱۴۰۱ تأکید کرد که این طرح باید تا پایان همین دوره دولت یعنی تابستان ۱۴۰۴ به پایان برسد در صورت تحقق این امر و جبران رکود سرمایه گذاری دهه گذشته، فیبر نوری از سریع‌ترین و موفق ترین پروژه‌های ایران خواهد بود.