دنیای اقتصاد/ آمار منتشره از تولید سه خودروساز بزرگ کشور در ۱۲ماهه سال گذشته از رشد ۲۴درصدی خودرو سواری حکایت دارد. اما آخرین ماه سال ۱۴۰۱، ماه خوبی برای خودروسازان نبود و آنها در این ماه با افت ۲۵درصدی تولید نسبت به بهمن مواجه بودند.

طبق آمارهای ارائه‌شده از سوی سامانه کدال، سه شرکت ایران‌خودرو، سایپا و پارس‌خودرو در مجموع طی سال گذشته یک‌میلیون و ۶۴‌هزار و ۶۶۲ دستگاه خودروی سواری تولید کرده‌اند که نسبت به تولید ۸۵۷هزار و ۹۶۳ دستگاهی سال گذشته ۲۰۶هزار و ۶۹۹ دستگاه بیشتر تولید کرده‌اند. بنابراین تیراژ این سه خودروساز در سال گذشته ۲۴درصد نسبت به سال ۱۴۰۰ رشد داشته است. رشد تولید خودرو یکی از اهداف مهم دولت سیزدهم محسوب می‌شود. هر چند تولید در دوساله ۱۴۰۰ و ۱۴۰۱ به رشد نسبی دست یافت، با این حال از هدف‌گذاری دولتی عقب ماند. هدف‌گذاری سال گذشته، تولید یک‌میلیون و ۶۰۰هزار دستگاه خودرو بود که ۲۰۰هزار دستگاه آن مربوط به بخش خصوصی و تجاری‌ها بوده و یک‌میلیون و ۴۰۰هزار دستگاه آن را باید سه خودروساز بزرگ تامین می‌کردند. تا انتهای اسفندماه ایران‌خودرو، سایپا و پارس‌خودرو یک‌میلیون و ۶۴هزار و ۶۶۲ دستگاه خودروی سواری تولید کردند. بنابراین ۳۳۵هزار و ۳۳۸ دستگاه از برنامه اعلامی را محقق نکرده‌اند که ۲۴درصد از هدف تعریف‌شده را شامل می‌شود.

اما هدف‌گذاری تولید برای سال ۹۹ نیز برای خودروسازان بزرگ کشور یک‌میلیون و ۲۰۰هزار دستگاه بود که این هدف نیز محقق نشد. بنابراین طی سه سال گذشته خودروسازان نتوانستند به رقم تولیدی مدنظر وزارت صمت دست پیدا کنند. بر این اساس برای سال ۱۴۰۲ نیز هدف‌گذاری‌های مختلفی از طرف مسوولان این وزارتخانه اعلام شده است. برای مثال مدیرکل صنایع خودروی وزارت صمت سوم اسفندماه گفته بود: «هدف‌‌‌گذاری انجام‌شده برای سال آینده تولید یک‌میلیون و ۸۰۰‌هزار دستگاه خودرو است که البته پوست‌اندازی پلتفرمی و حرکت به سمت پلتفرم‌‌‌های جدید خودروسازان بزرگ و خودروسازان بخش خصوصی در سال آتی برنامه‌ریزی شده است.» اما وزیر صمت روز گذشته گفته است کف تولید در سال جاری یک‌میلیون و ۶۰۰هزار دستگاه خواهد بود.

بنابراین اگر هدف‌گذاری تولید همان یک‌میلیون و ۸۰۰هزار دستگاه باشد، خودروسازان دولتی باید دست‌کم یک‌میلیون و ۶۰۰هزار دستگاه خودرو تولید کنند که با توجه به روند مورد بررسی در دو سال گذشته، رسیدن به این هدف سخت به نظر می‌رسد. دولت برای تامین نیاز بازار خودرو سه راه اساسی را در نظر داشت که شامل واردات خودرو، واردات دست‌دوم‌ها و رشد تولید بود. با توجه به روند کند واردات خودرو و حذف واردات کارکرده‌ها از لایحه بودجه با مخالفت هیات نظارت مجمع تشخیص مصلحت نظام، به نظر می‌رسد در سال جدید بار بزرگی بر دوش خودروسازان و به‌خصوص سه خودروساز بزرگ کشور خواهد بود.

   
احتمالا مهم‌ترین دلیل رشد تولید خودروسازان طی سال ۱۴۰۰ فشار دولت بوده که از ابتدای سال این موضوع را در ویترین وعده‌های خود قرار داده بود و تلاش داشت تا انتهای سال دست‌کم به وعده‌ خود نزدیک شود. بنابراین فشار زیادی را به خودروسازان برای افزایش تیراژ  وارد ‌کرد که همین موضوع یکی از اساسی‌ترین علل رشدی است که در سال ۱۴۰۱ شاهد آن بودیم. علاوه بر این، می‌توان علل دیگری را برای رشد اتفاق‌افتاده در سال ۱۴۰۱ برشمرد  که یکی از آنها تکمیل خودروهای ناقص است. به گفته مدیرکل صنایع خودروی وزارت صمت، در ابتدای سال ۱۴۰۱ به تعداد بیش از ۱۰۵هزار خودروی ناقص در پارکینگ خودروسازان را شاهد بودیم که در نیمه نخست سال گذشته این خودروها تکمیل شده و به فروش رفت.

برخی از این خودروها تنها یک یا چند قطعه تا تکمیل شدن فاصله داشتند که تکمیل این خودرو توانست تا حدی آمار تولید خودروسازان را بهبود ببخشد. از طرف دیگر عرضه خودرو در بورس کالا از اردیبهشت تا اسفندماه سال ۱۴۰۱ عملی شد و توانست تا حدودی به تامین نقدینگی خودروسازان کمک کند. تولیدکنندگان خودرو که طی سال‌های گذشته مدام با مشکل نقدینگی و همچنین زیان‌دهی دست و پنجه نرم می‌کردند با عرضه خودرو در بورس کالا که قیمتی بین قیمت بازار و قیمت کارخانه داشت، توانستند بخشی از این مشکلات را حل کنند. همچنین طی سال گذشته مجوزهایی برای پیش‌فروش به خودروسازان داده شد که این موضوع نیز به تامین نقدینگی آنها کمک کرد.

صدرنشینی ایران‌خودرو
طبق آمار منتشرشده در کدال، بیشترین رشد تولید در سال گذشته بین شرکت‌های خودروساز مربوط به ایران‌خودرو است که رشد ۲۹درصدی تولید را نسبت به سال ۱۴۰۰ تجربه کرده است. طی سال گذشته این خودروساز ۵۸۳هزار و ۲۳۰ دستگاه خودرو تولید کرده که نسبت به تولید ۴۵۰هزار و ۷۷۰ دستگاهی  سال ۱۴۰۰، به میزان ۱۳۲هزار و ۴۶۰ دستگاه بیشتر است. از میان محصولات ایران‌خودرو، بیشترین رشد تولید مربوط به گروه پژو است. این خودروساز در سال گذشته ۳۵۳هزار و ۱۷۱ دستگاه از محصولات پژو تولید کرده است. در سال ۱۴۰۰ تولید محصولات این گروه ۲۹۷هزار و ۷۳۱ دستگاه بود؛ بنابراین ایران‌خودرویی‌ها در این مدت ۵۵هزار و ۴۴۰ دستگاه بیشتر پژو تولید کردند که نشان از رشد ۱۸درصدی آن دارد.محصول دیگر ایران‌خودرو یعنی سمند نیز رشد قابل‌توجهی در تولید را تجربه کرده است.

در سال ۱۴۰۱ ایران‌خودرو ۷۱هزار و ۳۳۴ دستگاه سمند تولید کرده است، این در حالی است که در سال قبل از آن تولید این خودرو ۴۹هزار و ۸۰۵ دستگاه بود. بنابراین در مدت مذکور ایران‌خودرو ۲۱هزار و ۵۲۹ دستگاه بیشتر از این خودرو تولید کرده که حاکی از رشد ۴۳درصدی تیراژ سمند در سال گذشته است. دنا محصول دیگری از این خودروساز است که به سراغ آن می‌رویم. از این خودرو از ابتدای سال مالی تا انتهای اسفند سال پیش ۸۱هزار و ۹۱۰ دستگاه تولید شده که نسبت به آمار ۱۴۰۰ که ۵۰هزار و ۲۴۸ دستگاه بود، رشد ۶۳درصدی با ۳۱هزار و ۶۶۲ دستگاه تولید بیشتر را نشان می‌دهد. رانا برخلاف دیگر محصولات این خودروساز با افت تولید در سال گذشته مواجه بوده است.

این خودرو تا پایان اسفندماه ۲۸هزار و ۴۱۸ دستگاه تولید داشته که در مقایسه با سال پیش از آن از کاهش هفت‌‌هزار و ۲۱۱ دستگاهی و حدود ۲۰درصدی حکایت می‌کند.محصول مونتاژی ایران‌خودرو یعنی هایما رشد حدود ۹۰درصدی را در سال ۱۴۰۱ نسبت به سال ۱۴۰۰ به خود می‌‌‌بیند. هایما در سال پیش با تیراژ ۱۶هزار و ۳۵۹ دستگاهی تولید شده است. مونتاژ این محصول پیش از آن تنها هشت‌‌هزار و ۶۴۷ دستگاه بوده است.رکورد رشد تولید در سال ۱۴۰۱ متعلق به محصول دیگر این خودروساز یعنی تاراست که در این سال ۲۰۸درصد بیشتر نسبت به سال ۱۴۰۰ تولید شده است. از این خودرو در سال گذشته ۲۶هزار و ۲۹۸ دستگاه تولید شده است، این در حالی است که در سال ۱۴۰۰ هشت‌هزار و ۵۳۶ دستگاه تارا تولید شده بود. در لیست محصولات ایران‌خودرو، گزینه‌ای به نام «سایر محصولات» قید شده که رقم پنج‌هزار و ۶۴۰ دستگاهی برای تیراژ آن به ثبت رسیده است.

اوج‌گیری سایپا و پارس‌خودرو
دیگر خودروساز بزرگ کشور، یعنی سایپا، نیز در آمار ۱۲ماهه توانسته رشد تولید نسبتا خوبی داشته باشد و تیراژ خود را ۷/ ۱۴درصد افزایش دهد. در بین محصولات این شرکت، گروه X۲۰۰ شامل تیبا، کوییک و ساینا بیشترین سهم را از تولید سایپا داشته‌اند. این گروه از خودروهای سایپا طی سال گذشته ۲۷۱هزار و ۲۷۸ دستگاه تولید داشته‌اند. آمار تولید این خودروها در سال ۱۴۰۰ به میزان ۲۶۰هزار و ۲۵۸ دستگاه بوده که حاکی از رشد ۱۱هزار و ۲۰ دستگاهی و چهاردرصدی است.

آنطور که آمار منتشرشده از بورس نشان می‌دهد، خودروی دیگر سایپا یعنی شاهین، در سال گذشته ۳۴هزار و ۴۶۷ دستگاه تولید داشته که در مقایسه با سال قبل از آن از رشد قابل‌توجه ۶۵درصدی حکایت دارد. از این محصول سایپا از ابتدای سال ۱۴۰۰ تا انتهای اسفند‌ماه همین سال ۲۰هزار و ۸۶۶ دستگاه تولید شده بود که نشان می‌دهد سال ۱۴۰۱ به میزان ۱۳هزار و ۶۰۱ دستگاه بیشتر به تولید رسیده است. این شرکت توانسته است در سال گذشته ۴۳هزار و ۷۰۲ دستگاه وانت پراید را به تولید برساند که نسبت به سال ۱۴۰۰ حدود ۸۷درصد رشد داشته است. در سال ۱۴۰۰ به میزان ۲۳ هزار و ۲۷۹ دستگاه از این خودرو تولید شده بود که نشان می‌دهد سال گذشته ۲۰هزار و ۴۲۳ دستگاه بیشتر وانت پراید تولید شده است. در ستون تولیدات سایپا نیز گزینه‌‌‌ای به نام «سایر محصولات» وجود دارد که تیراژ ۹۰دستگاهی در مقابل آن به ثبت رسیده است. از مهرماه سال پیش به بعد نیز آمار تجمیعی این محصولات همان ۹۰ دستگاه بوده است.

به سراغ پارس‌خودرو برویم. این خودروساز که زیرمجموعه سایپاست از ابتدای سال ۱۴۰۱ تا انتهای اسفندماه ۱۳۱هزار و ۸۹۵ دستگاه خودرو تولید کرده که نسبت به آمار ۱۰۲هزار و ۶۶۰دستگاهی سال پیش از آن ۲۹هزار و ۲۳۵ دستگاه بیشتر است. بیشترین تعداد تولید در پارس‌‌‌خودرو طی بازه زمانی تحت بررسی به گروه Q۲۰۰ مربوط می‌شود که ۷۲هزار و ۲۶۲ دستگاه از آن تولید شده است. در سال ۱۴۰۰ میزان تولید این محصولات ۵۸هزار و ۴۴۰ دستگاه بود. بنابراین پارس‌خودرویی‌ها در این مدت توانسته‌اند ۱۳هزار و ۸۲۲ دستگاه بیشتر، از محصولات گروه Q۲۰۰ تولید کنند که حاکی از رشد ۲۶درصدی است.

کوییک اس نیز محصول دیگر این خودروساز است که در سال گذشته ۱۹۴ دستگاه از آن تولید شده است. در سال ۱۴۰۰ هنوز این خودرو به مرحله تولید نرسیده بود. کوییک معمولی دنده‌ای نیز در این آمار به چشم می‌خورد که تا انتهای سال گذشته ۵۷هزار و ۳۲۸ دستگاه از آن تولید شده است. این آمار برای سال پیش از آن ۳۱هزار و ۱۹۰ دستگاه بود. بنابراین تولید این خودرو با میزان قابل‌توجه ۸۳درصد رشد همراه بوده است. همچنین سومین خودروساز بزرگ ایران در سال پیش هزار و ۴۱۱ دستگاه کوییک اتومات‌پلاس را به تولید رسانده است؛ این خودرو نیز در سال ۱۴۰۰ هنوز به مرحله تولید نرسیده بود.

ساینا آخرین محصول مورد بررسی پارس‌خودرو است که در این مدت ۷۰۰ دستگاه از آن تولید شده است. این در حالی است که در ده‌ماهه سال ۱۴۰۰ تولید این خودرو به تعداد ۱۲هزار و ۴۳۶ دستگاه بوده است که نشان از کاهش ۹۴درصدی تولید این محصول دارد.

آمار ماهانه
بررسی آمار ماهانه تولید سه خودروساز بزرگ کشور نشان از افت بسیار قابل‌توجه تولید سه خودروساز بزرگ کشور در اسفندماه دارد که کاهش ۲۵‌درصدی را نشان می‌دهد. این سه خودروساز مجموعا در اسفندماه ۸۱ هزار و ۵۷۲ دستگاه خودرو تولید کردند که نسبت به آمار ۱۰۹هزار و ۷۳۸ دستگاهی بهمن‌‌ماه، ۲۸هزار و ۱۶۶ دستگاه کمتر است. شاید به نظر برسد علت این افت فاحش رشد قابل‌توجه تولید در بهمن‌ماه بوده است، اما مقایسه آمار اسفندماه با دی‌ماه نیز که تولید در این ماه نیز پایین بود حاکی از کاهش ۱۳هزار و ۹۸۹ دستگاهی دارد. ایران‌خودرو در آخرین ماه از سال گذشته، ۴۵هزار و ۸۴۴ دستگاه خودرو تولید کرده است؛ این درحالی است که آمار ماهانه بهمن برای این خودروساز ۶۳هزار و ۵ دستگاه خودرو بود.

بنابراین در این مدت آبی‌پوشان خودروساز، ۱۷هزار و ۱۶۱ دستگاه کمتر خودرو تولید کرده‌اند که نشان از افت ۲۷درصدی تولید ماهانه آنها دارد. سایپا دیگر خودروساز بزرگ کشور نیز در این ماه با افت قابل‌توجهی مواجه بود. این خودروساز بزرگ کشور در ماه پایانی زمستان ۲۶هزار و ۷۵۸ دستگاه خودرو تولید کرده است؛ آمار تولید بهمن‌ماه این شرکت ۳۴هزار و ۲۹۶ دستگاه بود. بنابراین سایپا در اسفند‌ماه هفت‌هزار و ۵۳۸ دستگاه و ۲۲درصد کمتر از بهمن‌ماه تولید داشته است. پارس‌خودرو نیز در وضعیتی مشابه بوده و با افت ۲۸درصدی تنها هشت‌هزار و ۹۷۰ دستگاه تولید داشته که در مقایسه با آمار ۱۲هزار و ۴۳۷ دستگاهی بهمن‌ماه سه‌هزار و ۴۶۷ دستگاه کمتر بوده است.