دنیای اقتصاد/متن پیش رو در «دنیای اقتصاد» منتشر شده و انتشارش در «آخرین خبر» به معنای تایید آن نیست

سعیده‌سادات فهری| ظاهرا تحولات جدیدی در خصوص رایزنی‌‌‌ها و توافقات بین ایران و آمریکا در راه است؛ آخرین ساعات دوشنبه دوم مرداد ماه خبری منتشر شد مبنی بر اینکه متیو میلر، سخنگوی وزارت خارجه آمریکا اعلام کرده که بخشی از پول‌‌‌های ایران در بانک‌‌‌های عراقی به حسابی در عمان انتقال داده خواهد شد اما محدودیت‌‌‌ها در رابطه با استفاده از این اموال مانند گذشته خواهد بود.
 
به گزارش «ایسنا» سخنگوی وزارت خارجه آمریکا روز دوشنبه در کنفرانس خبری در رابطه با اموال ایران در بانک‌‌‌های عراق گفت: «می‌توانم تایید کنم که عمان تمایل خود را برای دریافت بخشی از این اموال نشان داده است. ما انتظار داریم که این اتفاق رخ دهد.» وی در ادامه گفت: «به گمان ما این گامی حائز اهمیت است؛ چراکه خارج کردن این پول‌‌‌ها از عراق مهم است.» میلر بیان کرد: «این اموال در حسابی در عمان نگهداری خواهند شد؛ اما محدودیت‌‌‌های اعمالی علیه آن مانند محدودیت‌‌‌هایی است که برای استفاده از این اموال در بانک‌‌‌های عراق وضع شده بود. این به آن معناست که از این اموال می‌توان تنها برای اقدامات غیرتحریم شده از جمله کمک‌‌‌های بشردوستانه استفاده کرد و تمامی تراکنش‌‌‌ها باید از پیش به تایید وزارت خزانه‌‌‌داری آمریکا برسد.»

تاکید بر اهمیت موضوع زندانیان
همچنین سخنگوی وزارت خارجه آمریکا در بخش دیگری از سخنرانی خود به بحث تبادل زندانیان پرداخت. متیو میلر در پاسخ به سوالی درباره اینکه با توجه به اظهارات اخیر همتای ایرانی او درباره تبادل زندانیان مبنی بر اینکه دولت آمریکا مقصر طولانی کردن این روند است، چه موانعی در این مسیر وجود دارند، گفت: «قصد ندارم درباره جزئیات این روند صحبتی کنم، همان‌طور که هیچ گاه تمایلی به آن نداشته‌‌‌ام؛ چراکه از نظر ما، علنی نکردن این جزئیات مهم است‌‌‌. مسلما موضوع این زندانیان، موضوعی بسیار حساس است.» میلر ادامه داد: «ما واقعا می‌‌‌خواهیم این زندانیان را در اسرع وقت به خانه بازگردانیم. با بیشترین شتاب ممکن برای محقق‌‌‌شدن آن تلاش می‌‌‌کنیم.»

اظهارات میلر در پی این مطرح می‌شود که ناصر کنعانی، سخنگوی‌‌‌ وزارت امور خارجه ایران، روز دوشنبه در یک نشست خبری در پاسخ به سوالی در مورد روند تبادل زندانیان بین ایران و آمریکا و اخبار منتشر‌شده در ارتباط با این موضوع از جمله اینکه آمریکایی‌‌‌ها خواستار آزادی نفر چهارمی در جریان این تبادل شده‌‌‌اند، گفت: «ایران به تبادل زندانیان و آزادی شهروندان ایرانی که به صورت غیرقانونی در آمریکا زندانی هستند تاکید دارد و در این زمینه جدی است.» وی با بیان اینکه در مقاطعی در این زمینه به توافق رسیدیم، گفت: «علت طولانی شدن این موضوع، نبود اراده لازم در دولت آمریکاست.» تقریبا یک هفته پیش بود که اخباری منتشر شد، مبنی بر اینکه ایران و آمریکا بر سر آزادی چهارمین زندانی آمریکایی در ایران به تفاهم نرسیده‌‌‌اند.

وب‌سایت سِمافور در گزارشی به نقل از سه منبع مطلع از این پرونده نوشت که بازداشت این شهروند آمریکایی در ایران، تلاش‌‌‌‌‌‌‌‌‌های دولت بایدن برای آزادی زندانیان آمریکایی در ایران و کاهش تنش با تهران را «پیچیده‌‌‌‌‌‌‌‌‌تر کرده» است. این وب‌سایت خبری اضافه کرد: مشاور امنیت ملی کاخ سفید به تازگی در یک مصاحبه به طور گذرا از وجود چهارمین زندانی آمریکایی در ایران سخن گفت، اما نام او را ذکر نکرد. جیک سالیوان به شبکه تلویزیونی سی‌‌‌‌‌‌‌‌‌بی‌‌‌‌‌‌‌‌‌اس گفت که دولت آمریکا «از روز نخست کار خود، بسیار تلاش کرده تا چهار آمریکایی را که در ایران بازداشت شده‌‌‌‌‌‌‌‌‌‎اند، آزاد کند.»امروز با توجه به اینکه قرار است بخشی از پول‌‌‌های ایران از عراق به عمان منتقل شود، شاید نشانه آن باشد که طرفین به توافق در حوزه تبادل زندانیان و آزادی پول‌‌‌های بلوکه‌شده ایران نزدیک‌‌‌تر شده‌‌‌اند و اختلافاتشان در این زمینه قدری کاهش یافته است.

پای عمان در میان است
همچنین اخیرا تحرکات میانجی عمانی بار دیگر شدت گرفته است؛ احتمالا سفر اخیر وزیر خارجه عمان نیز در راستای همین داستان بود یعنی مقدمات را فراهم کردند تا پول از عراق به عمان برود. السید بدر البوسعیدی، وزیر امور خارجه سلطنت عمان روز دوشنبه ۲۶ تیرماه به ایران آمد و رایزنی‌‌‌هایی با حسین امیرعبداللهیان داشت. یک هفته بعد از سفر «سید» عمانی به ایران، تحرکات بین تهران و واشنگتن تا حدودی شدت گرفته است. از ابتدا به نظر می‌‌‌رسید که عمان در خصوص تبادل زندانیان ایفای نقش می‌‌‌کند، اما با انتقال پول‌‌‌های بلوکه‌شده ایران به این کشور تقریبا قطعی شد که مسقط در راستای تبادل زندانیان و آزادسازی منابع مالی بلوکه‌شده ایران فعال بوده است.

در اردیبهشت ماه سال‌جاری نیز مسقط میزبان مذاکرات غیرمستقیم برت مک‌‌‌‌‌‌‌‌‌گورک، هماهنگ‌کننده امور خاورمیانه شورای امنیت ملی کاخ‌‌‌‌‌‌‌‌‌سفید و علی باقری معاون وزیر امور خارجه و مذاکره‌‌‌کننده ارشد هسته‌‌‌‌‌‌‌‌‌ای ایران بود. البته عمان تنها یکی از محورهای منطقه‌‌‌ای فعال است و قطر و امارات هم تا به امروز در راستای کاهش تنش‌‌‌ها بین ایران و غرب تحرکاتی داشته‌‌‌اند. همچنان‌که روز گذشته آنتونی بلینکن، وزیر خارجه آمریکا و محمد بن عبدالرحمن آل ثانی، وزیر خارجه قطر درخصوص موضوع هسته‌‌‌ای ایران رایزنی کردند.

این تحولات بیانگر چیست؟ آیا گشایش‌‌‌های جدیدی در زمینه توافق‌‌‌های موقت و ضمنی بین ایران و آمریکا در راه است؟

طهمورث غلامی، کارشناس مسائل آمریکا در این رابطه به روزنامه «دنیای‌اقتصاد» گفت: «انتقال پول‌‌‌های ایران از عراق به عمان بیانگر آن است که توافقاتی بین ایران و آمریکا حول خط تبادل زندانیان در حال شکل‌‌‌گیری است و نباید بیش از این انتظاری برای این تحولات قائل شد.» غلامی با اشاره به اینکه باید به چند نکته در این خصوص توجه داشت ادامه داد: «اول اینکه پولی که به عمان منتقل شود نسبت به عراق خیلی بیشتر تحت نظارت و کنترل خواهد بود. زیرا دولت ایران در داخل عراق، برخی کارت‌‌‌های بازی داشت که می‌توانست از آنها برای تحت فشار قرار دادن بغداد با هدف پرداخت هزینه‌‌‌ها و طلب‌‌‌هایش به طرق مختلف استفاده کند. اما ایران در عمان چنین ابزاری ندارد.» وی تاکید کرد: «همچنین سیستم بانکی عمان سیستم بسیار پیشرفته‌‌‌تر و توسعه‌‌‌یافته‌‌‌تر نسبت به سیستم بانکی عراق است که این به آن معناست که نظارت بر چگونگی خرج کردن پول‌‌‌های ایران در این کشور بیشتر خواهد بود.»

به گفته این کارشناس، این دو نکته باعث شده است که آمریکایی‌‌‌ها حاضر شوند پول ایران را از داخل عراق آزاد کنند و به عمان انتقال دهند. غلامی افزود: «اگر آمریکایی‌‌‌ها از کم و کیف چگونگی هزینه‌کرد و نظارت بر آن مطمئن نبودند، بدون شک نمی‌‌‌پذیرفتند که این پول منتقل شود.» این کارشناس مسائل آمریکا در ادامه گفت: «نباید این موضوع را به مباحث دیگر به‌ویژه هسته‌‌‌ای توسعه داد و این‌گونه برآورد کرد که بعد از این، مذاکرات در حوزه‌‌‌ هسته‌‌‌ای دنبال خواهد شد.» وی با بیان اینکه مساله هسته‌‌‌ای در سال ۱۴۰۲ و قبل از انتخابات آمریکا حل و فصل نمی‌شود، گفت: «نباید انتظار داشته باشیم که قبل از مشخص شدن رئیس‌‌‌جمهور بعدی آمریکا موضوع هسته‌‌‌ای ایران رفع شود. زیرا اگر همین امروز بحث احیای برجام مطرح شود لااقل سه ماه تا به نتیجه رسیدن آن زمان لازم است.

احتمالا سه، چهار ماه هم مقدمات اجرایی شدن برجام زمان می‌‌‌برد. این در حالی است که در آبان ماه ۱۴۰۳ انتخابات ریاست‌‌‌جمهوری آمریکا برگزار می‌شود. بنابراین دولت ایران هیچ وقت برای تنها شش، هفت ماه، با یک توافق هسته‌‌‌ای یا احیای برجام ۲۰۱۵ موافقت نخواهد کرد.» غلامی در نهایت گفت که در این مدت فقط می‌توانیم انتظار داشته باشیم که یکسری توافقات جزئی و موقت در حوزه تبادل زندانیان رخ دهد. کوروش احمدی، دیپلمات پیشین ایران نیز به «دنیای‌اقتصاد» گفت: «به نظر نمی‌رسد این انتقال پول ایران از عراق به عمان مربوط به تبادل زندانیان باشد و احتمالا صرفا یک مساله مالی و پولی است. یعنی شرایطی برای عراق وجود داشته که این پول را از آنجا به عمان منتقل خواهند کرد.»

احمدی ادامه داد: «اگر قرار بر این باشد که با مجوز آمریکا از این پول‌‌‌ها برای اقلام غیرتحریمی استفاده شود چه فرقی می‌‌‌کند در کدام بانک و کدام کشور باشد. بنابراین احتمالا یکسری مسائل فنی مالی در میان است و مساله سیاسی نیست.» این کارشناس البته احتمال تبادل زندانیان را نیز رد نکرد و گفت: «ممکن است یک سناریو هم در خصوص تبادل زندانیان وجود داشته باشد؛ هرچند به نظر من این سناریو بسیار ضعیف است.»