هم میهن/متن پیش رو در هم میهن منتشر شده و بازنشرش در آخرین خبر به معنای تاییدش نیست

سال‌هاست که بحث قیمت‌گذاری دستوری چیزی جز زیان انباشته برای صنایع در جیب نداشته است. حال زیان انباشته خودروسازان به 140 هزار میلیارد تومان رسیده، اما زیان واقعی این نیست. امیرحسن کاکایی، کارشناس خودرو در گفت‌وگو با هم‌میهن می‌گوید: شب عید خودروسازان برای پرداخت حقوق پرسنل خود وام گرفتند این درحالی‌ست که دولت 90 هزار میلیارد تومان برای تحویل خودروی داخلی از مردم گرفته و بلوکه کرده است. این خودش بزرگ‌ترین زیان است، چون خودروساز برای بازپرداخت وام باید بهره پرداخت کند.»

‌شورای رقابت اعلام کرده که محصولات ایران‌خودرو و سایپا در سال حدود 35 درصد افزایش قیمت خواهند داشت و همین موضوع باعث التهاب در بازار خودرو شده است. دلیل افزایش قیمت خودرو را چه می‌دانید؟
من فکر می‌کنم افزایش قیمت زیاد ربطی به دعوای بورس کالا و شورای رقابت و وزارت صمت و آقای مخبر ندارد هرچند که دعواهای آقایان باعث هیجان‌زدگی مردم می‌شود. اما باید چند نکته را بررسی کنیم. در همین یکی دو هفته چند اتفاق افتاد و من عقیده دارم که مشکل اصلی از بازار سرمایه است. هفته پیش اعلام کردند به جای خرید دلار به صورت فیزیکی می‌توانید پنج هزار دلار در حساب ارزی خریداری کنید. پنج هزار دلار یعنی 250 میلیون تومان. این اقدام به نوعی اعمال محدودیت برای خرید ارز در کشور است. مردم با توجه به تجربیات گذشته به حساب ارزی اعتماد ندارند و حالا جریان سرمایه از بازار ارز به سایر بازارها در جریان است. حالا سوال اینجاست که در شرایط فعلی با 250، 300 تا 500 میلیون تومان چگونه باید سرمایه‌گذاری کرد؟ در شرایط فعلی با این مقدار سرمایه، خودرو بهترین گزینه است و سرمایه‌گذار هم این را می‌داند. برای مثال اگر بازار بورس اوضاع خوبی داشت با اقبال سرمایه مواجه می‌شد اما با اینکه شاخص کل از عدد دو میلیون و 100 هزار واحد گذشته اما ورود پول حقیقی به بازار بسیار کم است. در رابطه با حساب ارزی و فروش سکه توسط بانک‌ها هم تجربه تاریخی مردم تلخ است. مثلا در دوره احمدی‌نژاد مردم حساب ارزی افتتاح کردند، اما بعدش دلار به شدت رشد کرد ولی بانک حساب ارزی مردم را بلوکه کرد. بعد از زمان زیادی بانک حساب ارزی مردم را با دلار نرخ قدیمی تسویه کرد و تجربه تلخ حساب‌های ارزی در تاریخ عمومی ماندگار شد. بسیاری از مردم شریف و قانونمند از طرح‌های دولت حمایت کردند، اما دولت و بانک مرکزی از مردم سوءاستفاده کردند و جریان نقدینگی به سمت بازارهای موازی حرکت کرد. با این حساب علت افزایش قیمت خودرو را می‌توان به ورود جریان نقدینگی به این بازار ربط داد. میزان استقبال از حساب‌های ارزی و آمارهای ورود پول حقیقی به بازار سهام این ادعا را ثابت می‌کند.

‌با هجوم جریان نقدینگی چه اتفاقی برای بازار خودرو افتاد؟

سیل حجم نقدینگی به بازار خودرو آنقدر شدت گرفته که قیمت‌‌ها روزبه‌روز در حال افزایش است. اگر فردی شب عید از بازار آزاد خودرو خریداری کرده، همین حالا 20 درصد سود برده است. این درحالی‌ست که دولت قبل از عید 150 هزار میلیارد تومان از سرمایه کسانی که قصد خرید خودرو داشتند را در پیش‌فروش‌های خود بلوکه کرد. با اینکه این مقدار پول به قصد کاهش نوسانات بلوکه شد، اما احساسات صعودی بازار قیمت را هم صعودی کرد. دولت فهمید با گفتاردرمانی کارش پیش نمی‌رود و بازار همیشه درست پیش‌بینی می‌کند چون بازار قضاوت عامه است. در بازار همه با هم تصمیم می‌گیرند. حدود آبان یا مهر پارسال با اینکه قیمت‌ها بالا می‌رفت، بازار خودرو راکد بود. چون گفتاردرمانی مسئولان جواب می‌داد و مردم منتظر بودند ببینند مسئولان چه تصمیمی در رابطه با بازار خودرو می‌گیرند. در آذرماه مردم و سرمایه‌گذاران دست دولت را خالی دیدند و خود دولتی‌ها با بحث‌های قیمت‌گذاری، بازار را هیجانی  و پررونق کردند. در ایران وقتی می‌خواهیم بازار خودرو را بررسی کنیم باید نگاهی به جریان سرمایه داشته باشیم. اتفاقات بازار خودرو از نظر من ریشه در عدم تعادل بازار سرمایه دارد. راه‌حل این موضوع ربطی به بازار خودرو ندارد. سیاست‌های کلان ملی باید درست شود. هدف امسال رشد تولید و کاهش تورم است و برای کاهش تورم اول باید تولید رشد کند و مهار تورم بدون رشد تولید چندان برای اقتصاد خوب نیست.

‌خودروسازان در سال 1401 تولید خود را افزایش دادند. در سال 1402 رشد تولید ممکن است؟
متاسفانه در رشد تولید بسیار ضعیف عمل کرده‌ایم. در سال گذشته رشد تولید ضعیف بود و الان هم چشم‌انداز خوبی نمی‌بینم. برای مثال پای تولید در خودروسازی لنگ می‌زند. صنعت خودرو رو به نابودی می‌رود. بیش از 20 روز است که دولت و بانک مرکزی 150 همت (هزار میلیارد تومان) پول در بانک‌ها بلوکه کرده و پولی هم به خودروساز نمی‌دهد. این پول از بازار جمع و بلوکه شد، اما به تولید نرسید. بیست روز است هیچ پولی به نفع خودروساز جابه‌جا نشده است. دو خودروساز ایران‌خودرو و سایپا شب عید برای تسویه بسیاری از وجوه خود مجبور به قرض شدند و این درحالی‌ست که دولت برای تحویل خودروی داخلی به مردم حدود 90 هزار میلیارد تومان پول بلوکه کرده است. وقتی خودروساز پول قرض می‌کند باید بهره آن را پرداخت کند. پارسال خودروسازی 25 درصد رشد تولید داشت، اما زیان خودروسازها هم بیشتر شد و این یعنی کار اقتصادی سودآور نیست و مشکل بدون سودآوری تولید حل نمی‌شود.

‌برای حل مشکل سودآوری و کاهش دلالی باید چگونه خودرو را به بازار عرضه کرد؟
در ایران فعلا راه‌حل منطقی عرضه خودرو بورس کالا است. من زمانی مخالف عرضه خودرو در بورس کالا بودم چون بورس در وضعیت فعلی تنها راه‌حل ما است. البته عرضه خودرو در بورس کالا همه مشکلات را حل نمی‌کند. بلکه صرفا بحث قیمت‌گذاری حل می‌شود. عرضه خودرو در بورس حداقل زیان خودروسازان را کم می‌کند. مسئولان نگران افزایش قیمت خودرو در بورس و سفته‌بازی خودروسازان هستند و به دلیل این ترس نمی‌خواهند خودرو در بورس کالا عرضه شود. اقتصاد علم پیچیدگی و روابط پیچیده است. وقتی می‌خواهیم راه‌حل‌های ساده مثل قیمت‌گذاری دستوری به کار ببریم همه چیز را نابود می‌کنیم. حالا عرضه خودرو با قیمت واقعی هم به معنای حل تمام مشکلات نیست اما کمک بزرگی به صنعت می‌کند.

‌قیمت خودرو در سال جدید چه روندی دارد؟
براساس مصوبات لایحه بودجه و پیش‌بینی‌ها سال جدید تورم بالای 40 درصد است. در این شرایط نمی‌توان کاهش قیمت خودرو را انتظار داشت. از طرفی شکاف میان عرضه و تقاضا و مشکلات هجوم نقدینگی به سمت بازار خودرو هم به افزایش قیمت دامن می‌زند. تورم سال 1402 احتمالا از سال گذشته بیشتر شود و اگر بحث قیمت‌گذاری خودرو حل نشود، من نگران سقوط صنعت خودروسازی کشور هستم.

‌مشکل بازار خودرو با واردات حل می‌شود؟
با واردات مشکلی حل نمی‌شود و ممکن است مشکلات پیچیده‌تر هم بشوند. در حال حاضر مشکل اصلا عرضه نیست. مشکل بازار خودرو اقتصاد کلان است. اول اینکه عرضه خودرو خارجی به‌شدت کم است. با این حساب که عرضه زیاد هم باشد، مشکل بازار حل نمی‌شود. تا امسال 60 تن سکه حراج شد. مگر توانستیم جلوی تورم این بخش را بگیریم؟ تا وقتی مشکلات اصلی تورم‌زا حل نشوند مشکلات پابرجا هستند و دلالان این وسط سود می‌برند. واردات خودرو در حال حاضر به سختی انجام می‌شود و با توجه به شرایط اقتصاد جهان خودروی خارجی به راحتی در دسترس واردکننده نیست. واردات خودرو هم اولش قشنگ است، اما بعدش قیمت‌ها معادل تورم کشور و چه‌بسا بیشتر بالا می‌رود.

‌عرضه خودرو در بورس کالا چه تاثیری بر صورت‌های مالی دو خودروساز داشت؟
زیان خودروسازان 12 هزار میلیارد تومان کمتر شد. به هر حال در مقطعی کوتاه، رقم‌های خوبی به خودروسازان برگشت، اما 12 هزار میلیارد در مقابل زیان انباشته معادل 140 هزار میلیارد بسیار اندک است. برای جبران این زیان باید عرضه خودرو در بورس کالا ادامه پیدا می‌کرد. البته زیان واقعی در دفاتر نیست، زیان واقعی خیلی بیشتر از این حرف‌ها است. شب عید خودروسازان برای پرداخت حقوق پرسنل خود وام گرفتند این درحالی‌ست که دولت 90 هزار میلیارد تومان برای تحویل خودروی داخلی از مردم گرفته و بلوکه کرده است. این خودش بزرگ‌ترین زیان است، چون خودروساز برای بازپرداخت وام باید بهره پرداخت کند. همین وضعیت را در مورد خودرو وارداتی هم می‌بینیم. واردات قرار بود باعث رقابت شود، اما به دلالی کشیده شد. اوضاع به‌هم‌ریخته‌ای است. هنوز برای پاسخ دادن به سوالات باید منتظر تصمیم دولتمردان باشیم. دعواها زیاد است. با اینکه شورای رقابت به افزایش قیمت رضایت داده و شورایی فراقوه‌ای است و از همه بدنه دولت در این شورا حضور دارند، اما ناگهان یک مقام زیر میز می‌زند و بازی از اول شروع می‌شود.
مطلب قبلی: فعالان خصوصی بعدیمطلب بعدی: مدیرانقبلی