دوشنبه 02 مهر 1403 - 06:46
سرمقاله شرق/ خصلت جنبشی جامعه ایرانی
شرق/ « خصلت جنبشی جامعه ایرانی » عنوان سرمقاله روزنامه شرق به قلم کوروش احمدی است که میتوانید آن را در ادامه بخوانید:
جنبشهای اجتماعی-سیاسی بهعنوان ساختارها و راهبردهایی برای به چالش کشیدن قدرت سیاسی از سوی مردم عادی عمدتا محصول انقلاب صنعتی، رشد شهرنشینی و انتشار دانش در جامعه هستند و در دو، سه سده گذشته نقش مهمی در تعیین دستورکار سیاسی داشتهاند. در کنار جنبشهای کارگری، جنبشهای برابریطلبانه زنان و اقلیتهای نژادی و قومی، آزادی بیان فزاینده به علت تضعیف کنترلهای سیاسی نیز ظرفیت بالقوه دیگری برای اعتراضات بالقوه ایجاد کرده است. این روندها که زمینهساز رشد امکانات بالقوه برای اعتراضات اجتماعی و سیاسی در اروپا بود، بهتدریج به جوامع غیراروپایی نیز سرایت کرد. اگرچه عوامل اشارهشده هنوز در این جوامع بسیار ضعیف بود؛ اما اعتراض به سلطه مستقیم یا غیرمستقیم استعمار اروپایی نقش مهمی در سوقدادن این جوامع در جهت جنبشیشدن ایفا کرد. جامعه ایران یکی از جوامع غیراروپایی است که یک سابقه و سنت نیرومند جنبشی دارد و زودتر از دیگر جوامع مشابه وارد مرحله جنبشی شد. کنشهای اعتراضی ایرانیان از نیمه دوم قرن نوزدهم حول دو محور اصلی، یعنی مبارزه با نفوذ خارجی و مبارزه با استبداد داخلی، شکل گرفت و آنچه را که «نهضت ملی» نامیده شد، به وجود آورد. جنبش تنباکو، انقلاب مشروطیت، جنبش ملی 1332-1320 و مجموعه جنبشهایی که به فروپاشی سلطنت در بهمن 57 انجامید، برخی از فرازهای مهم کنش اعتراضی ایرانیان در 150 سال گذشته بوده است. جنبش تنباکو یک تحول عظیم تاریخی بود؛ چراکه در آن «رعیت» توانست برای نخستینبار در تاریخ ایران یک پادشاه خودکامه را به عقبنشینی وادارد. جنبش مشروطه در حالی دومین عقبنشینی بزرگ را به پادشاه خودکامه تحمیل کرد که مبانی نظری آن در چندین دهه از طرف شماری از نویسندگان و فعالان اجتماعی در راستای مشروط و محدودکردن قدرت پادشاه از طریق مقیدکردن او به قانون ایجاد شده بود. با استقرار مشروطه، جامعه جنبشی ایران وارد مرحله جدیدی شد. این بار دو تفسیر متضاد از قانون اساسی مشروطه به محتوای اصلی جنبشهای اجتماعی و سیاسی در ایران تبدیل شد: تفسیر لیبرالی از قانون اساسی مجلس را مرکز ثقل سیاست در ایران میدانست. درحالیکه تفسیر اقتدارگرایانه سلطنتی همچنان در پی حفظ نقش فائقه برای دربار در سیاست ایران و خنثیکردن دستاورد مشروطه در عمل بود. «سیاست خارجی» نیز که تا 1332 عمدتا در قالب «شرکت نفت انگلیس و ایران» عمل میکرد و در پی تقویت تفسیر دوم بود، همچنان یکی از دو هدف اصلی جنبش اعتراض در ایران بود. خصلت جنبشی در 150 سال گذشته موجب شده تا قدرت سیاسی حداقل پنج بار به لحاظ ماهوی دست به دست شود (مطلقه به مشروطه، مشروطه به مطلقه، مطلقه به حکومت ملی، حکومت ملی به مطلقه، فروپاشی مطلقه و برآمدن جمهوری اسلامی). شاید کمتر جامعه غیرغربی را بتوان یافت که از نظر خصلت جنبشی قابل قیاس با جامعه ایران باشد. خصلت جنبشی در حالی بهاینترتیب در جامعه ایران تزریق شد که بهندرت در دیگر کشورهای غیرغربی مشابه آن دیده میشد. بهاینترتیب چنین سابقه و سنتی بهعنوان ویژگی جامعه ایرانی شکل گرفت و منبع الهام و تجربه برای نسلهای بعدی شد. در چنین بستری، در چند دهه گذشته تحولاتی در جامعه روی داده که موجب تداوم و تقویت خصلت جنبشی و ادامه بیقراری و بیتابی در جامعه ایران شده است. در رأس این تحولات میتوان به افزایش سرعت جداشدن فرد ایرانی از ساختارهای سنتی و غالبشدن خصلت فردی-شهروندی در جامعه اشاره کرد. اکنون از ساختار و ذهنیت ایلیاتی که حدود هزار سال بر نظام سیاسی ایران غلبه داشت، چیزی باقی نمانده است. این در حالی است که در شماری از کشورهای منطقه علقههای عشیرهای در رابطه بین حکومت و مردم یکی از موانع رشد خصلت جنبشی در آن جوامع است. آنچه بر جامعه ایرانی طی چند دهه گذشته از نظر افزایش شکاف بیننسلی، تحول در تغییر نوع رابطه جامعه با مراجع دینی، تضعیف مردسالاری، افزایش تحصیلات و استقلال اقتصادی زنان و عدم ترجمه متناسب آن به بهبود موقعیت اجتماعی-اقتصادی آنان و... گذشته، منشأ دگرگونیهای عظیمی بوده است. این تحولات بنیادی به نوبه خود زمینهساز رشد جنبشهایی در سطح خرد مانند اعتراضات کارگری، معیشتی، دانشجویی، صنفی و اعتراضاتی در ارتباط با مسئله آب، محیط زیست، ورشکستگی بانکها و... نیز بوده است. همزمان، شاهد «ناجنبشها» نیز در جامعه هستیم که از آن جمله میتوان به انواع کنشهای اجتماعی در بین زنان، جوانان، چهرههای مشهور و... اشاره کرد. جامعه با نوع دیگری از اعتراض که میتوان آن را اعتراض انفعالی نامید؛ مانند خودکشی و مهاجرت نیز مواجه است. اینکه سازمان بهزیستی بهتازگی از ارائه خدمات به هفت میلیون نفر در 1401 برای پیشگیری از خودکشی خبر داده و رصدخانه مهاجرت ایران نیز میل به مهاجرت در ایران را بیش از یکسوم دانسته، بسیار گویا است. در کنار این روندها، دسترسی حداقل 70درصدی مردم به رسانههای خارج از کنترل حاکمیت نیز فاکتور مهمی است که باید در معادله منظور شود. جامعه ایرانی را باید از نظر خصلت جنبشی یکی از استثنائیترین جوامع دانست. مسئولان کنونی نیز باید بدانند که اگر جامعه ایرانی دارای چنین خصلتی نبود، اساسا قدرت به آنها نمیرسید. این واقعیت که خصلت جنبشی جامعه ایرانی در چند دهه گذشته حفظ و تقویت شده، حاکی از ضرورت توجه واقعی قدرت سیاسی به مطالبات جامعه است.
پربیننده ترین
-
عکس مسی درآمد؛ آخرین توپ طلا با آرایشگر ویژه!
-
10 جایزه 5 میلیون تومانی برای کاربران آخرین خبر (مهلت شرکت در مسابقه تا 9 آذر تمدید شد.)
-
10 جایزه 5 میلیون تومانی برای کاربران آخرین خبر (مهلت شرکت در مسابقه تا 9 آذر تمدید شد.)
-
آخرین وضعیت راهها در چهارمین روز از سال جدید؛ محور چالوس از شنبه دوباره بسته میشود
-
زنده؛ بیرانوند در یک قدمی استقلال
-
"دنا پلاس اتومات" بخریم یا "تارا اتومات؟"/ مقایسه اختصاصی "آخرینخودرو" از دو خودروی پرطرفدار
-
چالش/ بازیکن داخل تصویر رو حدس بزن (16)
-
5 نشانه ضعیف شدن ریه ها و بهترین روش تقویت آن چیست؟
-
لندکروزر یا ۲۰۶؟ / مقایسه جالب "آخرینخودرو" به بهانه سخنان جنجالی میرسلیم
-
سپ، برترین شرکت در خاورمیانه شد
-
چالش/ بازیکن داخل تصویر رو حدس بزن (28)
-
ویدیو تست و بررسی فیدلیتی پرایم جدید در آخرین خودرو
-
چالش/ بازیکن داخل تصویر رو حدس بزن (14)
-
لحظه به لحظه با جدال پرسپولیس مقابل النصر
-
چالش/ بازیکن داخل تصویر رو حدس بزن (22)
-
یحیی مچ ساپینتو را خواباند / برد ارزشمند پرسپولیس در صدمین شهرآورد
-
چالش/ بازیکن داخل تصویر رو حدس بزن (19)
-
چالش/بازیکن داخل تصویر رو حدس بزن (11)
آخرین اخبار
-
صفحه اول روزنامه امروز دوشنبه ۲ مهر
-
صفحه اول روزنامه اطلاعات دوشنبه ۲ مهر
-
صفحه اول روزنامه شوت دوشنبه ۲ مهر
-
صفحه اول روزنامه دنیای اقتصاد دوشنبه ۲ مهر
-
صفحه اول روزنامه تعادل دوشنبه ۲ مهر
-
صفحه اول روزنامه اقتصاد مردم دوشنبه ۲ مهر
-
صفحه اول روزنامه ابرار اقتصادی دوشنبه ۲ مهر
-
صفحه اول روزنامه جهان صنعت دوشنبه ۲ مهر
-
صفحه اول روزنامه آسیا دوشنبه ۲ مهر
-
صفحه اول روزنامه ابتکار دوشنبه ۲ مهر
-
صفحه اول روزنامه جمهوری اسلامی دوشنبه ۲ مهر
-
صفحه اول روزنامه شرق دوشنبه ۲ مهر
-
صفحه اول روزنامه همشهری دوشنبه ۲ مهر
-
صفحه اول روزنامه کیهان دوشنبه ۲ مهر
-
صفحه اول روزنامه ایران دوشنبه ۲ مهر
سایر اخبار مرتبط
نظرات
ثبت نظر
مهمترین اخبار
رشد ۱۶ درصدی تامین بازار داخلی توسط فولاد خوزستان در نیمه نخست ۱۴۰۳
یکشنبه 01 مهر 1403 - 23:30:10
بحران مسکن با زندگی مردم چه کرد؟ روایت تجارت نیوز از کوچ اجباری مستاجران
یکشنبه 01 مهر 1403 - 21:36:34
بورس 1403 از بورس 1402 عقب ماند
یکشنبه 01 مهر 1403 - 22:10:00
بهرهمندی ۱۷ برابری ثروتمندها از یارانه بنزین
یکشنبه 01 مهر 1403 - 21:45:00
واردات روزانه ۳۰ میلیون لیتر بنزین در شهریور امسال
یکشنبه 01 مهر 1403 - 21:28:14