خراسان/ یکی از دغدغه‌های رایج والدین، کمک به بچه‌ها برای پیدا کردن دوست‌‌های خوب، چگونگی نظارت بر دوست‌های‌شان بدون ایجاد احساس منفی در آن‌ها و ... است؛ با توجه به آغاز سال تحصیلی، از راهکارهای این موضوع مهم  گفتیم. در سال‌های نخست کودکی، اعضای خانواده تاثیرگذارترین افراد در زندگی کودک هستند ولی با ورود کودک به پیش‌دبستانی و دبستان، دوستان به این جمع موثر اضافه می‌‌شوند و بچه‌ها، دوست‌شدن با بچه‌های دیگر را به مرور می‌آموزند. اهمیت داشتن دوست‌خوب و عواقب تلخ همنشینی با دوست ناباب، مسئله‌ای نیست که نیاز به واکاوی و طرح موضوع داشته باشد چون بارها به آن پرداخته شده است. آن‎چه در این حوزه مغفول مانده، این است که والدین چطور به فرزندشان برای پیدا کردن دوست خوب کمک کنند؟ نظارت بر این دوستی‌ها باید چه اصولی داشته باشد که فرزند، احساس کنترل‌شدن نداشته باشد؟ نحوه آشناکردن فرزند با ویژگی‌های دوست خوب، قرار گرفتن تحت تاثیر رفتار و گفتارهای او و... جزو مسائلی است که باید مورد توجه والدین قرار بگیرد. در پرونده امروز ، به این سوالات پاسخ می‌دهیم. هرچند این مسئله با تغییر محل زندگی هم تبدیل به یک چالش می‌شود.

از مزایای روابط ‌دوستانه کودکان تا 10 توصیه به‌‌ والدین
کودکانی که در مهارت‌ دوست‌یابی مشکل دارند، گوشه‌گیر شده و اعتمادبه‌نفس‌شان نابود می‌شود و برای رفتن به‌مدرسه بی‌علاقه می‌شوند اما روابط ناسالم هم دردسرهای زیادی دارد
 مهارت دوست‌یابی، نقش اساسی در سلامت روانی بچه‌ها دارد. دوستی‌های زیر ۷ سال معمولاً موقتی است و در اثر روابط جزئی نامناسب به سرعت به هم می‌خورند اما در دوره دبستان، برداشت کودکان از دوستی پخته‌تر می‎شود و روابط پایدارتر و به گونه‌ای متقابل شکل می‌گیرد. در واقع در این دوران، دوستان بیشترین تاثیر را بر فرد می‌گذارند که گاهی این تاثیر بر نقش و تاثیر والدین غلبه می‌کند و  به ایجاد تنش‌هایی میان خانواده و کودک یا نوجوان منجر می‌شود؛ چنان‎که در ضرب‌المثل‌های فراوان به نقش پررنگ دوست اشاره می‌شود، مثل: پسر نوح با بدان بنشست خاندان نبوتش گم شد یا همنشین تو از تو به باید تا تو را عقل و دین بیفزاید. بنابراین در ادامه از اهمیت روابط دوستانه برای کودکان، تقویت مهارت دوست‌یابی در آن‌ها و راهکارهای پیشنهادی به والدین برای کمک به تجربه دوستی‌های مفید خواهیم گفت.

بی‌علاقه‌شدن به مدرسه و اعتیاد به فضای‌مجازی
کودکانی که در مهارت‌های دوست‌یابی مشکل دارند، در مدرسه تنها می‌مانند و به‌همین دلیل برای رفتن به مدرسه بی‌علاقه و بی‌انگیزه می‌شوند. گاهی هم به دلیل جابه‌جایی‌های مکرر محل سکونت، کودک به‎ناچار از دوستان خود جدا می‌شود و نمی‌تواند دوستان جدید پیدا کند. بعضی مواقع هم کودک کمرو و خجالتی است یا اعتمادبه‌نفس لازم را برای پیدا کردن دوست ندارد به‌ویژه امروزه که بچه‌ها یا تک‎فرزند هستند یا خود را با تلویزیون، رایانه و فضای‌مجازی سرگرم می‌کنند. به همین دلیل از روابط دوستانه آن‌ها کاسته می‌شود و به دوستی‌های مجازی پناه می‎برند‌ و به آن معتاد می‌شوند که در این شرایط ضروری‌است والدین به کودک  خود کمک کنند تا بتواند دوستانی برای خود برگزیند.
اهمیت داشتن روابط دوستانه
1- همراهی در تفریح، درس‌خواندن یا مشکلات| زمانی که کودک یا نوجوان خود یا خانواده‌اش با مشکلاتی مواجه می‌شوند، این دوستان هستند که می‌توانند به عنوان یکی از منابع احساس امنیت و آرامش و الگوی فرد باشند یا در کنار موفقیت‌ها یا فعالیت‌های درسی و غیردرسی او را همراهی کنند.
2- آموزه‌های اجتماعی| بسیاری از هنجارهای اجتماعی، روابط و نحوه حل مشکلات به شکل موفقیت‌آمیز یا اختلافات میان فردی در چهارچوب دوستی آموخته می‌شود.
3- مقایسه توانایی‌ها و دسته‌بندی ارزش‌ها| روابط دوستانه به کودک این امکان را می‌دهد که توانایی‌ها و مهارت‌های خود را با دیگران مقایسه کند و از این راه به دسته‌بندی ارزش‌ها و نگرش‌های خود بپردازد.
4- انزوا و بزهکاری| نداشتن دوست منجر به انزوا یا بزهکاری می‌شود. زمانی که کودک از سوی گروه همسال طرد می‌شود، نسبت به مدرسه و حضور در آن بی‌انگیزه می‎شود و احتمال دارد ترک تحصیل کند یا متوسل به رفتارهای پرخطر بزهکاری و رفتارهای پرخاشگرانه شود و گاه ممکن است منفعل و منزوی شود. همچنین احتمال بروز مشکلات هیجانی و روانی این گروه از کودکان در بزرگ‎سالی و نوجوانی بیشتر می‌شود.
دردسرهای روابط ناسالم
نیازهای عاطفی ما در فضای خانه و در کنار خانواده، از طریق والدین برطرف می‎شود که منجر به ایجاد دلبستگی ایمن در ما خواهد شد. در صورتی که این دلبستگی ایمن شکل نگیرد، بازتاب آن در روابط ما با دیگران مشاهده خواهد شد؛ مثل وابستگی‌های شدید به دوستان یا همکلاسی‌ها به ویژه به صورت یک‎طرفه، ترس از طرد شدن، نداشتن عزت‌نفس، میل به تایید شدن و ... . برای حفظ چنین رابطه‌ای ممکن است مورد سوءاستفاده طرف‌مقابل قرار گیرد و به دلیل ترس از دست‌دادن یا حسادت به سایر افرادی که ممکن است با دوست وی ارتباط داشته باشند، تن به درخواست‌های غیرمعقول و غیرمنطقی طرف مقابل دهد و در دام یک رابطه غلط بیفتد.
10 توصیه به والدین برای کمک به دوست‌یابی فرزند
1  الگوی خوبی باشید. کودکان اولین‌ درس‌ها را در کنار پدر و مادر می‌آموزند بنابراین در نقش والدین الگوی خوبی برای فرزندان خود باشید. به صورت عینی و عملی به آن‌ها نشان دهید که چقدر به دوستان‌تان علاقه دارید، در انتخاب آن‌ها دقت دارید، برای آن‌ها احترام قائلید و تا چه اندازه روابط دوستانه برایتان مفید و ارزشمند است. والدینی که خود دوستی ندارند یا با دوست‌هایی با رفتارهای نامناسب رفت‌و‌آمد دارند، نباید از فرزند خود توقع داشته باشند که در روابط دوستانه موفق  یا پیش‎قدم باشد.
۲  به فرزند خود آموزش دهید که اگر رفتارهای مناسب اجتماعی و مهارت‌های دوست‌یابی را نداند یا عمل نکند، تنها می‌ماند.
3 شرایطی را فراهم کنید که کودک‌تان با دوستان جدید آشنا شود. مثلا او را به کلاس‌های ورزشی، هنری  یا منزل آشنایانی ببرید که کودک همسال با فرزند شما دارند.

4  با والدین کودکان دیگر( همکلاسی، همسایه‌ها، هم‎محلی‌ها، آشنایان و ...) که از نظر شما خانواده‌های موفق و نزدیک به فرهنگ شما دارند، قرار بگذارید و بچه‌ها را به پارک یا گردش ببرید و تلاش کنید، فضای شاد و مفرحی برایشان ایجاد کنید تا با هم دوست و آشنا شوند.
5  می‌توانید از طریق فیلم‌های مناسب و آموزنده، بازی یا کتاب‌های مناسب، مهارت‌های لازم را در ارتباط با برخورد با دوستان در شرایط گوناگون به آن‎ها بیاموزید.
6 زمانی که فرزندتان با دوستانش مشغول بازی است، از دور نظارت داشته باشید که رفتارش با دیگران چگونه است و در صورت مناسب نبودن، بازخورد لازم را به او بدهید و اشکالات او را برطرف کنید. تلاش کنید از بازخوردهای مثبت و تشویق کننده استفاده کنید. همچنین رفتارهای دوست‌هایش را هم زیرنظر داشته باشید و بازهم بازخوردهای مثبت و منفی را با هم به کودک منتقل کنید.
7  هرگز او را مجبور به دوست‌شدن با کسی نکنید و در صورت ناتوانی در دوست‌یابی او را سرزنش و تحقیر نکنید.
8  دوستی یک خیابان دوطرفه است که نیاز به پرورش دارد. شیوه‌های حمایت از دوستان‌تان یا کارهایی را که آن‌ها برای شما انجام داده‌اند، برای فرزند خود توضیح دهید و به او بگویید که یک ارتباط دوستانه و صمیمانه خوب نیاز به زمان دارد و در طول زمان این ارتباط رشد خواهد کرد.
9  به فرزندتان آموزش دهید که دوستانی با علایق مشترک پیدا کند و در صورت امکان  و با نظارت خانواده ها ،دوستان خود را برای بازی‌های ویدئویی یا تماشای فیلم یا سایر سرگرمی‌ها به منزل دعوت کند.
10  به او آموزش دهید که صداقت، گوش دادن، فهمیدن ،اعتماد، حمایت و احترام، باعث دوستی‌های پایدار خواهد بود.
در پایان باید گفت یک ارتباط و دوستی سالم و مناسب می‌تواند منجر به رشد توانایی‌ها و مهارت‌های فرزند ما شود، پس با کمک کردن در انتخاب یک دوست مناسب و همراهی کردن در این راه با وی مسیر رشد اجتماعی فرزندمان را هموار کنیم.

چند دوست کافی است؟
نظریه «رابین دان‌بار»، روان‌شناس و انسان‌شناس ایتالیایی، یکی از مشهورترین نظریه‌هایی است که درباره تعداد دوستان وجود دارد و «عدد دان‌بار» هم نامیده می‌شود. دان‌بار می‌گوید انسان‌ها در هر مقطعی از زندگی‌شان حداکثر با ۱۵۰ نفر ارتباط دارند. این ارتباطات شامل دایره‌ای از افراد نزدیک است که معمولا ۵ نفر در آن جای می‌گیرند و دایره‌های متحدالمرکزی وجود دارند که ارتباطات دورتر را نشان می‌دهند. بر اساس تحقیقاتی که بعد از «دان‌بار» انجام شد، انسان‌ها می‌توانند با بیشتر از ۱۵۰ نفر هم ارتباط داشته باشند و تعامل اجتماعی انسان‌ها بیشتر از چیزی است که دان‌بار تصور می‌کرد. با این حال، طبق تحقیقی در سال ۲۰۱۶، افرادی که بیشتر از ۶ دوست دارند، شادتر هستند و بیشتر از دیگران برای رشد جنبه‌های مختلف زندگی‌شان تلاش می‌کنند. این تعداد برای بزرگ‎سالان و کودکان، یکسان است. نتیجه پژوهشی که در سال ۲۰۲۰ در دانشگاه ایلینوی شمالی انجام شد هم مشابه بود؛ جامعه هدف این پژوهش دختران نوجوان بودند و سطح رضایت از زندگی در کسانی بیشتر بود که بیش از ۳ یا ۴ دوست داشتند.
سمانه تعلیم ‌دهنده |   کارشناس ‌ارشد مشاوره توان ‌بخشی