شنبه 31 شهریور 1403 - 00:08
زلال و بیهیاهو مثل شعر سهراب
خراسان/ در زادروز سهراب سپهری، با دکتر بهرام پروین گنابادی استاد زبان و ادبیات فارسی درباره ویژگیهای کمتر شنیدهشده از اشعار این شاعر جریانساز گفتوگو کردهایم
برخی کارشناسان ادبی، سهراب سپهری را «مولوی شعر نیمایی» مینامند و برخی او را نقاش چیرهدست دنیای کلمات معرفی میکنند. این شاعر نیماییسرای اهل کاشان از سر تواضع، همواره خودش را دارای سرسوزن ذوقی در شعر و هنر معرفی میکرد. شاعری که از کودکی شعر و ادبیات مانند عضوی از خانواده او بودند. مادرش «ماه جبین» و پدرش «میرزا نصرا... خان سپهری» به شعر و شاعری شناخته میشدند. سهراب که 15 مهر 1307 چشم به جهان گشود و اول اردیبهشت 1359 بدرود حیات گفت، همواره در شعر و زندگی، فارغ از دنیا و هر آنچه در آن است راه خود را در پیش گرفت. او بسیار سفر کرد تا به پختگی برسد. بیتردید همین سفرها روح او را مانند رودی همیشه در جریان، صیقل داد و لطافت طبعش را صدچندان کرد. دکتر بهرام پروین گنابادی، استاد زبان و ادبیات فارسی، پژوهشگرو منتقد ادبی ازجمله پژوهشگرانی است که تا امروز در زمینههای مختلفی در دنیای ادبیات به تحقیق و پژوهش پرداخته و شعر و اندیشه سهراب نیز یکی از این موارد به شمار میآید. با این استاد برجسته ادبیات درباره دلایل ماندگاری و محبوبیت شعر سهراب سپهری گفتوگو کردهایم.
تفاوت دیدگاه ما و سهراب
دکتر پروین گنابادی در تشریح دلایل تازگی و طراوت شعر سهراب گفت: درباره طراوت در کلام و اندیشه سهراب باید به این واقعیت اشاره کنیم که طراوت و تازگی کلامی در تمام اشعار سهراب وجود ندارد. این ویژگی تنها در اوایل «هشت کتاب» وجود دارد اما در ادامه صمیمیت در کلام او تا حدودی کمرنگ میشود. از اینجا به بعد طراوت و تازگی را باید در نوع نگاه سهراب جستوجو کرد.
وی افزود: سهراب، شعر تصنعی نمینویسد بلکه همان چیزی را که به ذهنش میرسد بدون اینکه به قول قدما بخواهد صنعت بورزد، روی کاغذ میآورد.یکی از مهمترین دلایلی که خواننده، ارتباط خوبی با شعر سپهری برقرار میکند همین موضوع است. سپهری همواره سعی میکند زبان ساده، روان و امروزی را وارد شعر کند؛ اما هیچگاه از شاعرانگی کلامش غافل نمیشود. البته به دلیل تربیت ذهنی متفاوت سهراب، شاعرانگی در شعر او با تعریف شاعرانگی در ذهن ما (بهرهگیری از صناعات ادبی) متفاوت است.
چرا برخی منتقدان شعر سهراب را جدی نمیگرفتند؟
این استاد زبان و ادبیات فارسی خاطرنشان کرد: نوآوری سهراب در این است که او هیچگاه سعی نکرد شعرش رنگ اتفاقات روز آنهم از نوع موضوعات سیاسی و اجتماعی را به خود بگیرد. همانطور که در شعر نیما یوشیج و بیشتر پیروان او مانند اخوان مشاهده میکنیم توجه به نگاه سیاسی، اجتماعی و انسان مدارانه (همراه با آزادی انسان) بهعنوان محور اصلی قرار دارد؛ اما در شعر سهراب، ما با چنین دیدگاهی روبهرو نیستیم بلکه در شعر او نگاه عارفانه و جدیدی به طبیعت و انسان وجود دارد. وی تصریح کرد: همین نوع نگاه متفاوت سهراب باعث شده بود که تعدادی از همروزگارانش او را بیشتر نقاش بدانند تا شاعر. اگر به مجلات آن روزگار، نگاهی بیندازیم متوجه میشویم که منتقدان، آثار او را بهعنوان شعر جدی تلقی نمیکردند.
شعری که به دنبال هیاهو نیست
دکتر پروین گنابادی گفت: شعر سهراب، همانند شخصیت خود اوست. شعرهایی که سپهری سروده، هیچگاه به دنبال هیاهو و ثابت کردن خودشان نیستند. به دلیل نگاه عرفانی خاص این شاعر، بسیاری از منتقدان، شعر او را با نگاه عرفان کهن این مرزوبوم تفسیر کردهاند. همین نگاه عرفانی سهراب، یکی از دلایل مهم تمایز او از شاعران هم نسلش به شمار میآید.
وی خاطرنشان کرد: رضا براهنی در کتاب «طلا و مس» به مخالفت با نوع نگاه سهراب میپردازد و او را «بچه بودای اشرافی» مینامد. براهنی معتقد بود شعر سهراب، مبتنی بر نوعی عرفان بودایی است و به همین دلیل به او «بچه بودا» میگفت. همچنین به دلیل اینکه براهنی و دیگر منتقدان شعر سپهری، نمیپسندیدند در آن زمانه، شعری بهجز شعر مبارزه سروده شود درنتیجه به هر شاعری که وارد وادی سرودن شعری بهجز اجتماعی و سیاسی میشد لقب اشرافی میدادند.
نقاشی با کلمات
این استاد دانشگاه بیان کرد: بیتردید نقاش بودن سهراب در شعر او نیز اثرگذار بوده است. سپهری نیز مانند منوچهری که در شعرش با کلمات نقاشی میکشید و با استفاده از چینش کلمات یک تصویر را رویاروی ذهن مخاطب قرار میداد، شعر میگفت. سهراب تصاویری را در قالب کلمات ثبت میکند که این تصاویر برای ذهن مخاطب کاملاً ملموس و باورپذیر است.
وی افزود: این شاعر در زمانه خود در زمینه هنر نقاشی نیز بسیار پیشتاز بود. در همان دهه 40 در سبک نقاشی مدرن به درجه بالایی رسیده بود بهطوریکه بسیاری او را جزو اولین نقاشان سبک مدرن ایران معرفی میکنند.
عارف قرن بیست و یکم
دکتر پروین گنابادی درباره رمز و راز نگاه امیدوارانه در شعر سپهری گفت: شعر سهراب دارای رگههایی از عرفان است، به همین دلیل در شعر او برخلاف بسیاری از همعصرانش که از ناامیدی سخن میگفتند، شاهد امیدبخشیهایی هستیم. سرچشمه این امیدبخشی را نمیتوان بهجز در روح عارفمسلک سهراب جستوجو کرد. اگر با دقت به شعر شاعران عارف تاریخ ادبیات فارسی بنگریم به این واقعیت مهم دست مییابیم که شعر همه آنها دارای ویژگی امیدبخشی است؛ زیرا این شاعران بر این باورند که همه انسانها و کائنات راه خودشان را پیدا میکنند و همیشه از جایی که فکرش را نمیکنید مسیر عوض می شود و جامعه رو به کمال میرود.
وی افزود: این دسته از شاعران حتی بدترین حوادث را قدمهایی به شمار میآورند که در راه کمال جامعه برداشته میشود، به همین دلیل شعر همه عارفان ما بهدور از ناامیدی است.
وی بیان کرد: سهراب دریکی از شعرهایش میگوید: «من به مهمانی دنیا رفتم/من به دشت اندوه /من به باغ عرفان/من به ایوان چراغانی دانش رفتم./رفتم از پله مذهب بالا /تا ته کوچه شک/تا هوای خنک استغنا/تا شب خیس محبت رفتم.»
سهراب، در این شعر به ما میگوید اگر نگاهت، نگاهی عرفانی باشد تو، هم امیدواری، هم مستغنی هستی و هم بینیاز ولی اگر بخواهی از راه عقل وارد شوی به بنبست میرسی. خلاصه اینکه نگاه سپهری نگاهی عارفانه در دنیای جدید و متناسب با دنیای جدید است.
پربیننده ترین
-
عکس مسی درآمد؛ آخرین توپ طلا با آرایشگر ویژه!
-
10 جایزه 5 میلیون تومانی برای کاربران آخرین خبر (مهلت شرکت در مسابقه تا 9 آذر تمدید شد.)
-
10 جایزه 5 میلیون تومانی برای کاربران آخرین خبر (مهلت شرکت در مسابقه تا 9 آذر تمدید شد.)
-
آخرین وضعیت راهها در چهارمین روز از سال جدید؛ محور چالوس از شنبه دوباره بسته میشود
-
زنده؛ بیرانوند در یک قدمی استقلال
-
"دنا پلاس اتومات" بخریم یا "تارا اتومات؟"/ مقایسه اختصاصی "آخرینخودرو" از دو خودروی پرطرفدار
-
چالش/ بازیکن داخل تصویر رو حدس بزن (16)
-
5 نشانه ضعیف شدن ریه ها و بهترین روش تقویت آن چیست؟
-
لندکروزر یا ۲۰۶؟ / مقایسه جالب "آخرینخودرو" به بهانه سخنان جنجالی میرسلیم
-
سپ، برترین شرکت در خاورمیانه شد
-
چالش/ بازیکن داخل تصویر رو حدس بزن (28)
-
ویدیو تست و بررسی فیدلیتی پرایم جدید در آخرین خودرو
-
چالش/ بازیکن داخل تصویر رو حدس بزن (14)
-
لحظه به لحظه با جدال پرسپولیس مقابل النصر
-
چالش/ بازیکن داخل تصویر رو حدس بزن (22)
-
یحیی مچ ساپینتو را خواباند / برد ارزشمند پرسپولیس در صدمین شهرآورد
-
چالش/ بازیکن داخل تصویر رو حدس بزن (19)
-
چالش/بازیکن داخل تصویر رو حدس بزن (11)
آخرین اخبار
-
کدام دستگاهها از تعطیلی پنجشنبهها مستثنی شدند؟
-
تاریخچه فیلترینگ اینترنت در ایران؛ چرا پلتفرمها یکی پس از دیگری فیلتر شدند؟
-
گزارش جدید FTC «نظارت گسترده» شبکههای اجتماعی بر کاربران خود را نشان میدهد
-
تیری آنری: هنوز هم از اینکه نتوانستم آرسنال را قهرمان لیگ قهرمانان کنم احساس گناه میکنم
-
حسینی: وقتی به تیمی مثل پرسپولیس در دقایق اول بازی کادو میدهید، خیالش را راحت میکنید
-
توضیح زاهدیفر درباره پست خبرساز قبل از دیدار پرسپولیس و آلومینیوم
-
ضربه دیدنی رونالدو به تیر خورد؛ الاتفاق ۰-۳ النصر
-
گل سوم النصر توسط تالیسکا؛ الاتفاق ۰-۳ النصر
-
گل آفساید رونالدو؛ الاتفاق ۰-۲ النصر
-
هواپیمایی ایران: مسافران پروازهای تهران - بیروت از حمل پیجر و بیسیم خودداری کنند
-
پست رسانه رسمی باشگاه استقلال و اعتراض به داوری
-
گاریدو: هیچوقت زمان به بازیکنی هدیه داده نمیشود؛ تمرینات دیده میشود
-
فرشاد فرجی: امیدوارم بازی با پاختاکور هم در شهر قدس انجام شود
-
نشست فوقالعاده شورای امنیت درباره انفجارهای لبنان
-
افشین پیروانی: خواهش می کنم پرسپولیس را برای بازی های آسیایی از تهران بیرون نبرند
سایر اخبار مرتبط
نظرات
ثبت نظر
مهمترین اخبار
همتی عامل رشد بورس را معرفی کرد
جمعه 30 شهریور 1403 - 23:00:17
روزی که سن بازنشستگی 65 سال شد
جمعه 30 شهریور 1403 - 21:45:00
روایت غیردولتی از اقتصاد ایران
جمعه 30 شهریور 1403 - 22:20:00
واریزی فوق العاده به حساب این مستمری بگیران
جمعه 30 شهریور 1403 - 20:45:00
۳ هزار کیلومتر مسیر ریلی در دست ساخت است
جمعه 30 شهریور 1403 - 21:15:00