ایرنا/ کدام یک از ما در کودکی علاقه‌ای به داشتن اسباب‌بازی نداشت؟! قطعاً همه ما دوست داشتیم اسباب‌بازی‌های خاص و متنوعی داشته باشیم. پسرها ماشین و تفنگ مینیاتوری را دوست داشتند و دختران عروسک را ترجیح می‌دادند. تا به امروز، نه‌تنها نیاز و علاقه کودکان به این‌گونه اسباب‌بازی‌ها تغییر نکرده بلکه میزان گرایش آن‌ها به انواع اقسام اسباب‌بازی‌ها از عروسک‌های باربی تا اکشن فیگورهای جنگی افزایش‌یافته است؛ دلیل آن‌هم مشخص است، کودکان دوست دارند بازی کنند.
دانشمندان ثابت کرده‌اند که هیچ‌چیز برای کودک بهتر از یک اسباب‌بازی نیست. اسباب‌بازی‌ها به رشد توانایی‌های خاصی در کودکان کمک می‌کنند؛ بنابراین، درروند بازی، توانایی‌های ذهنی کودک رشد می‌کند و حافظه او بهبود می‌یابد اما بسیاری از انواع اسباب‌بازی‌ها به دلیل تأثیراتشان بر کودکان موردانتقاد قرارگرفته‌اند. بازی با اسباب‌بازی‌های جنگی ازجمله تفنگ، شلاق، سپر، تانک، تیرکمان و شمشیر ازجمله اسباب‌بازی‌های چالش‌برانگیزی است که درباره تأثیرات آن‌ها بر روح و روان کودکان با دکتر محمدپارسا عزیزی، روان‌درمانگر کودک و مدیر گروه روانشناسی دانشگاه آزاد واحد علوم تحقیقات به گفت‌وگو پرداختیم.

 بچه‌ها با داشتن اسلحه احساس قدرت می‌کنند
گاهی میزان علاقه کودکان به انجام بازی‌های تفنگی و جنگی در حدی است که آن‌ها تمایل دارند حتی با خانه‌سازی و لگوهای خود، تفنگ و ابزار جنگی درست کنند؛ دکتر عزیزی یکی از دلایلی گرایش کودکان به انجام این بازی‌ها را خودمحور بودن کودکان عنوان می‌کند و می‌گوید: «کودکان در بیشتر دوران کودکی به‌ویژه در چهار تا پنج‌سالگی دچار افکار خودمحوری می‌شوند. آن‌ها تمایل دارند کنترل اوضاع محیطی را در دستشان بگیرند و بر روی والدین، اطرافیان و دوستان خودشان کنترل پیدا کنند؛ برحسب همین خودمحوری، یکی از ابزارهایی که کودکان می‌توانند کنترل را اعمال کنند و قدرت خودشان را نشان دهند، داشتن اسلحه است.»
 این روانشناس ادامه می‌دهد: «خیلی از مکان‌هایی که امنیتشان حائز اهمیت است مثل فرودگاه‌ها و مراکز خرید گاهی اجازه ورود اسلحه‌هایی که  بسیار شبیه اسلحه‌های واقعی هستند، نمی‌دهند چون این اسلحه‌ها ممکن است باعث ایجاد ترس در بچه‌های دیگر یا حتی افراد دیگر شود، اما بچه‌ها از طریق این اسباب‌بازی‌ها می‌خواهند قدرت و میزان تسلطشان بر محیط را  نشان دهند.»

پسرها بیشتر از دخترها به بازی‌های جنگی علاقه‌مندند
عزیزی درباره میزان علاقه پسربچه‌ها به انجام بازی‌های خشن و جنگی می‌گوید: «در بین بچه‌ها، پسربچه‌ها بیشتر احساس قدرت می‌کنند، به دلیل اینکه مسائل فرهنگی، اجتماعی و حتی زیستی و طبیعی، قدرت فیزیکی و بدنی پسرها را بیشتر به آن‌ها گوشزد کرده و در ناخودآگاه آن‌ها این مسئله القاشده که قدرت پسرها نسبت به دخترها به‌ویژه در کنترل محیط بیشتر است، به همین جهت پسربچه‌ها بیشتر علاقه‌مند به بازی‌های خشن و استفاده از ابزارهای خشونت‌آمیز مثل اسلحه و بازی‌های جنگی هستند.»

بازی‌های جنگی بر روح و روان کودکان تأثیر منفی می‌گذارد
این روانشناس درباره تأثیر بازی‌های جنگی بر روح و روان کودکان می‌گوید: «بازی‌های جنگی می‌تواند بر روان بچه‌ها تأثیر بدی داشته باشد. این بازی‌ها، خودمحور بودن، احساس قدرت و تمایل به کنترل محیط اطراف را در آن‌ها تقویت می‌کند.»
این روان‌درمانگر کودک درباره تأثیر انجام بازی‌های جنگی بر تقویت آسیب‌های دوران کودکی می‌گوید: «گاهی مصداق‌های آسیب زدن به کودکان در زیر سنین سه سال آن‌قدر زیاد است که غالب انسان‌ها در زیر سه سال یک‌درصدی آسیب می‌بینند و یک‌درصدی از مازوخیسم و سادیسم را همراه خودشان تا پایان سه‌سالگی به یدک می‌کشند که این می‌تواند تا آخر عمر همراه انسان‌ها باشد.»
او ادامه می‌دهد: «گاهی اوقات افراد به دلیل آسیب‌های دوران کودکی دوست دارند دیگران یا خودشان را آزار دهند و همین مسئله باعث می‌شود که استفاده از وسایل جنگی ازجمله تفنگ برای آن‌ها جذاب به نظر برسد اما علاقه به استفاده از وسایل جنگی در کودکان می‌تواند حس حداقلی از سادیسم و مازوخیسم که به دلیل آسیب‌های دوران کودکی وجود داشته را  تقویت کند و باعث این شود که خشونت در آینده این افراد بیشتر دیده شود.»
عزیزی تأکید می‌کند: «اگرچه برخی پژوهش‌ها ارتباطی بین استفاده از تفنگ و خشونت در آینده پیدا نکردند اما اعتبار این پژوهش‌های معدودی که در این  زمینه وجود دارد، زیر سؤال است و احتمال اینکه این پژوهش‌ها سفارشی باشند، وجود دارد؛ زیرا بررسی دقیق روان‌درمانی بر روی کودکان نشان می‌دهد که این مسئله می‌تواند شدت خودآزاری و دگرآزاری در کودکان را افزایش دهد.»

کودکان از تماشای فیلم‌های خشونت‌آمیز تأثیر می‌پذیرند
محققان دریافته‌اند که تنها دیدن وسایل جنگی مثل تفنگ می‌تواند باعث شود که افراد پرخاشگرانه‌تر عمل کنند و این مسئله در مورد تفنگ‌های اسباب‌بازی نیز صدق می‌کند. در اغلب موارد شاهدیم که کودکان پس از تماشای فیلمی که حاوی خشونت زیاد با اسلحه است، تمایل بیشتری به بازی با اسلحه داشته و رفتارهای خشونت‌آمیز بیشتری از خود نشان می‌دهند. عزیزی بابیان اینکه والدین باید نسبت به تماشای کارتون، فیلم و سریال کودکشان نظارت  داشته باشند، می‌گوید: «والدین تا جایی که ممکن است نباید به فرزندانشان اجازه تماشای سریال‌ها و فیلم‌های ایرانی و خارجی به‌ویژه سریال‌ها و فیلم‌های آمریکایی که در آن از تفنگ استفاده می‌شود را بدهند.»
او ادامه می‌دهد: «والدین باید مراقب باشند که این فیلم‌های به‌ظاهر جذاب، موردعلاقه‌ی کودکان قرار نگیرد. خودِ والدین نیز نباید جلوی کودکان به تماشای چنین فیلم‌هایی بنشینند؛ لذا والدین باید برای تماشای فیلم همراه با کودکان محدودیت‌هایی داشته باشند و بنا بر سن کودکانشان انتخاب کنند که چه فیلم‌هایی را ببینند و چه فیلم‌هایی را نبینند.»

برای کودکتان اسلحه نخرید
عزیزی می‌گوید: «بازی یک تمرین برای آینده است که در تمام موجودات وجود دارد اما قطعاً اسلحه و سلاح، کاربردی در زندگی آینده و روزمره انسان‌ها نخواهد داشت و نیازی به بازی کردن با تفنگ به جهت به کار بردن آن‌ در آینده انسان وجود نخواهد داشت، بنابراین ما باید تا جایی که امکان دارد مانع کودک از تماشای صحنه‌های جنگی و خشن شده و استفاده از این وسایل بازی را برای کودک ممنوع کنیم.»
این روان‌درمانگر به والدین توصیه می‌کند که به‌هیچ‌عنوان برای کودکانشان اسلحه و ابزار جنگی نخرند: «اگر راه‌های مختلف را برای نخریدن وسایل جنگی مثل اسلحه امتحان کردید و درنهایت کودکتان همچنان پیگیر به استفاده از این وسایل است، باید توجه داشته باشید که این میزان از علاقه کودک به وسایل خشن و جنگی باید توسط یک متخصص و روان‌درمانگر ریشه‌یابی شود.»
او در پایان تأکید می‌کند: «والدین باید بدانند استفاده از وسایل جنگی می‌تواند بر روی یک جنبه‌ای از ناخودآگاه کودکان که اساس ناخودآگاه بزرگ‌سالی می‌شود، تأثیر بگذارد لذا والدین باید بر ناخودآگاه کودکانشان مدیریت داشته و نباید با استفاده از این وسایل بازی، آن‌ها را آماده آسیب زدن به خودشان و دیگران در آینده کنند.»