اکو ایران/متن پیش رو در اکو ایران منتشر شده و انتشار آن در آخرین خبر به معنای تاییدش نیست

نظر دانشمندان به یک انتقال طبیعی از حیوانات متمایل است، اما عدم شفافیت چین باعث می‌شود نتوان احتمال یک نشت آزمایشگاهی را نیز رد کرد.
 
 سه سال پس از اینکه سازمان بهداشت جهانی در 11 مارس 2020 کووید-19 را به عنوان یک بیماری همه‌گیر اعلام کرد، سؤالات در مورد منشاء این ویروس همچنان بی‌پاسخ مانده‌اند،؛ویروسی که مرزها را بست، مردم را در خانه‌هایشان حبس کرد، اقتصادها را زمین‌گیر کرد و میلیون‌ها نفر را کشت.

این ویروس اولین بار در اواخر دسامبر 2019 در ووهان چین شناسایی شد و به سرعت به بازار عمده فروشی غذاهای دریایی هونان مرتبط شد. اما با شروع افزایش موارد، مقامات بهداشتی در ووهان بازار را تا اول ژانویه 2020 به طور کامل پاکسازی کردند.

در میان اقلامی که از این بازار تخلیه شدند، حیوانات عجیب و غریبی نظیر سگ‌های راکون و موش‌های بامبو بودند که بسیاری از دانشمندان معتقدند گام واسطه‌ای انتقال کووید-19 از خفاش‌های نعل اسبی به انسان‌ها بوده‌اند. این خفاش‌ها ناقل رایج ویروس‌های کرونا و بومی منطقه اطراف ووهان هستند. اطلاعات مهمی از ابتدای تحقیقات منشا ویروس مفقود شده است و چین از دادن دسترسی کامل به داده های باقی مانده به سازمان بهداشت جهانی و سایر مراکز تحقیقاتی خودداری کرده است.

به جای یک پاسخ، روایات رقیب وجود دارند.

در یک سر این طیف، زیست شناسی تکاملی است که از شیوع طبیعی یا زئونوز (انتقال بیماری از حیوان به انسان) پشتیبانی می کند. از سوی دیگر کسانی هستند که معتقدند ممکن است ویروس به طور تصادفی از موسسه ویروس شناسی ووهان که کمتر از یک کیلومتر با بازار فاصله دارد و با عوامل بیماری‌زا خطرناک سر و کار دارد، نشت پیدا کرده باشد. برای آنها، شواهد قانع کننده در این واقعیت نهفته است که حوادث مشابهی قبلا در تایوان، چین و سنگاپور اتفاق افتاده است.

نظریه پردازان توطئه و چند کارشناس معتقدند که کووید-19 ممکن است یک سلاح زیستی بوده باشد و بسته به گرایش‌های سیاسی‌شان آن را به آمریکا یا چین نسبت می‌دهند.

در این شرایط، ما واقعاً چه چیزی از واقعیت امر می‌دانیم، و علم به کدام داستان به عنوان منشا ویروس اشاره می‌کند؟

پاسخ کوتاه: به نظر می‌رسد دانشمندان و دیگر متخصصان به یک علت طبیعی اعتقاد دارند – اینکه ویروس واقعاً از حیوانات به انسان سرایت کرده است. اما عدم شفافیت چین به کمبود شواهد مربوط به آن دوره منجر شده است که به نوبه خود دانشمندان را از هرگونه نتیجه گیری قطعی باز داشته و تئوری‌های توطئه را رواج داده است.
 

مراسم گرامیداشت پزشک چینی لی ونلیانگ، در هنگ کنگ. لی که به دلیل هشدار در مورد ویروس جدید مورد سرزنش دولت چین قرار گرفت، خود به دلیل بیماری مرتبط با ویروس درگذشت.

شواهد محکمی که چین پنهان کرده بود
پرسش‌ها درباره منشاء کووید-19 در هفته‌های اخیر و در میان انبوهی از احتمالات مطرح شده از سوی مقامات ایالات متحده ، فوریت جدیدی پیدا کرده است.

در اوایل فوریه، آژانس اطلاعاتی وزارت انرژی ایالات متحده با « قطعیت کم» گفت که بر اساس اطلاعات فاش نشده، معتقد است که منشا ویروس از نشت آزمایشگاهی بوده است. اندکی پس از آن، کریستوفر رای، رئیس اف‌بی‌آی نیز گفت که این سازمان «مدتی است به این ارزیابی رسیده است که منشاء همه‌گیری به احتمال زیاد یک حادثه آزمایشگاهی بالقوه در ووهان بوده است»، در حالی که چهار سازمان اطلاعاتی دیگر ایالات متحده و شورای اطلاعات ملی آمریکا قبلاً با «قطعیت کم» به این نتیجه رسیده بود که ویروس به طور طبیعی ظاهر شده است.

اما در حالی که نظریه‌های نشت آزمایشگاهی- به‌ویژه با تنش‌های ژئوپلیتیکی بین ایالات متحده و چین- به شدت سیاسی شده‌اند، نگرانی‌ها در مورد عدم شفافیت پکن در مورد منشاء کووید-19 به زمان آغاز بحران بازمی‌گردد.

علاوه بر حذف شواهد ارزشمند در بازار هوانان، چین همچنین تا 20 ژانویه 2020 انتقال انسان به انسان ویروس را به طور رسمی اعلام نکرد، با این که اپیدمیولوژیست‌های این کشور از اواخر دسامبر –یک ماه پیش از اعلام رسمی- با افزایش تعداد عفونت‌های ویروسی ناشناخته شروع به استفاده از تکنیک‌های نظارتی پیشرفته برای رصد آن کردند. این موضوع در مطالعه‌ای که در مارس 2020 توسط محققان چینی در مجله پزشکی نیوانگلند منتشر شد و در آن از داده‌های 425 مورد جمع‌آوری‌شده بین 10 دسامبر تا 4 ژانویه استفاده شده بود، مشخص شد.

چونهوی چی، مدیر مرکز بهداشت جهانی دانشگاه ایالتی اورگان، به الجزیره گفت: «من این را یک مدرک 100 درصد محکم می‌دانم از این که چین این واقعیت را مخفی می‌کرد در حالی که می‌دانست عفونت ویروسی مسری است. آنها از ابتدای دسامبر شروع به جمع‌آوری نمونه‌ها کردند، یعنی خیلی زودتر از این بیماری مطلع بودند.»

چی گفت: «اگر آنها ماهیت مسری را زودتر فاش می‌کردند، ما اصلاً در این پندمی قرار نمی‌گرفتیم.»

عوامل دیگری نیز باعث ایجاد سوء ظن در مورد اقدامات چین شد.

دو سویه مختلف کووید-19 در اوایل بیماری همه‌گیر کشف شد، که به نام‌های تبار A و تبار B شناخته می‌شوند، که نشان می‌دهد ویروس برای مدت کافی در گردش بوده است تا جهش پیدا کند. مسئله دیگر این واقعیت بود که طبق گزارش اطلاعاتی ایالات متحده که توسط وال استریت ژورنال منتشر شد، سه نفر از کارکنان آزمایشگاه ووهان در نوامبر 2020 (دو ماه پیش از اعلام رسمی همه‌گیری) در بیمارستان بستری شده بودند.

چین همچنین پزشک افشاگر، لی ونلیانگ را که برای اولین بار در مورد ویروس جدید هشدار داد مجازات کرد. همچنین زمانی که پکن مانع از تحقیقات سازمان جهانی بهداشت در سال 2021، بدبینی جهانی به چین بیشتر شد.

 

بازار عمده فروشی غذاهای دریایی هوانان، جایی که بسیاری از دانشمندان بر این باورند که کووید-19 از آن منشا گرفته است.

سرریز طبیعی "محتمل ترین پاسخ"
در می 2021، گروهی از دانشمندان برجسته، از جمله مایکل ووروبی، زیست شناس تکاملی در دانشگاه آریزونا، و جسی بلوم، ویروس شناس و استاد مرکز سرطان فرد هاچینسون در سیاتل، خواستار مطالعه بیشتر در مورد منشاء کووید-19 شدند. نامه امضا شده آنها در مجله ساینس، احتمال یک نشت تصادفی آزمایشگاهی را به عنوان یک علت منتفی ندانست.

با این حال، از آن زمان، بسیاری از دانشمندان، از جمله ووروبی ، به‌ویژه پس از انتشار دو مطالعه بزرگ در ژوئیه 2022، محکم‌تر از توضیح سرریز طبیعی حمایت کردند.

یک مطالعه به رهبری جاناتان پیکار، متخصص انفورماتیک زیست پزشکی در دانشگاه کالیفرنیا سن دیگو، بر اپیدمیولوژی مولکولی کووید-19 متمرکز شد و چگونگی ظهور این ویروس را بررسی کرد.

به نظر می‌رسد این مطالعه وجود موازی دو سویه اولیه کووید-19  را توضیح می‌دهد و استدلال می‌کند که برای ویروس‌ها غیرعادی نیست که پیش از موفقیت، تلاش‌های ناموفق متعددی برای جهش به سمت انسان انجام دهند. بسیاری از مردم از بازار هوانان ووهان گذر کردند، جایی که آنچه به عنوان تبار B شناخته شد احتمالاً برای اولین بار در حدود 18 نوامبر 2019 به آنها منتقل شد، قبل از اینکه تبار A "در عرض چند هفته" به انسان‌ها جهش کند.

دومین مطالعه بین المللی که در همان روز به رهبری ووروبی منتشر شد، همچنین قویاً نشان داد که بازار هوانان مرکز اولیه شیوع بیماری بوده است. این مطالعه با استفاده از داده‌های جمع‌آوری‌شده از رسانه‌های اجتماعی، مکان‌های مسکونی بیماران اولیه را ترسیم کرد و متوجه شد که همه آنها در اطراف بازار بوده اند.

کارشناسان دیگری نیز موافق هستند که انتقال ویروس مشترک بین انسان و دام محتمل‌ترین توضیح است، اما در مورد رد احتمالات دیگر محتاط‌تر هستند.

لارنس گوستین، رئیس دانشکده حقوق سلامت ملی و جهانی در دانشگاه جورج تاون به الجزیره گفت: «شواهد قابل توجهی از یک سرریز طبیعی وجود دارد و اکثریت قریب به اتفاق شیوع‌های جدید به طور طبیعی شروع می‌شوند.»

او گفت: «این محتمل‌ترین پاسخ است، اما ما بدون دسترسی بیشتر به بازار و آزمایشگاه در ووهان هرگز به طور حتم متوجه نخواهیم شد.»

امکان نشت آزمایشگاهی منتفی نیست!

با این حال، حتی در میان دانشمندان نیز همه متقاعد نشده‌اند که یک سرریز طبیعی لزوما محتمل‌ترین منبع ویروس در بین انسان ها است.

بلوم، یکی از دانشمندانی که در نامه مه 2021 در نشریه ساینس خواستار تحقیقات بیشتر شده بود، به الجزیره گفت که هر دو گزینه «حادثه مرتبط با تحقیقات و یک عفونت سرریز شده طبیعی قابل قبول هستند. اما فقدان اطلاعات از روزهای اولیه ابتلا به این ویروس به این معنی است که نمی‌توان تشخیص داد کدام یک محتمل‌تر است.»

ریچارد ابرایت، زیست شناس مولکولی و مدیر مؤسسه میکروبیولوژی واکسمن در دانشگاه راتگرز در نیوجرسی، از اوایل سال 2020 علیه کسانی که نظریه نشت آزمایشگاهی را "توطئه‌آمیز" می نامیدند، مخالفت کرده است.

او به الجزیره گفت که اکنون، بیش از هر زمانی شک دارد که ویروس از بازار ووهان نشأت گرفته باشد.

ابرایت گفت: «در سه سال پس از شروع همه‌گیری، هیچ داده علمی جدیدی مرتبط با این موضوع در دسترس قرار نگرفته است. با این حال، در طی همین زمان، شواهد غیر مستقیم زیادی در مورد تحقیقات مرتبط با ویروس‌های پرخطر که در موسسه ویروس شناسی ووهان انجام می‌شود، در دسترس قرار گرفته است.»

 

ووهان اولین آزمایشگاه در چین بود که برای کار با خطرناک‌ترین عوامل بیماری‌زا در جهان از جمله ویروس مرگبار ابولا گواهی‌نامه دریافت کرد. این آزمایشگاه همچنین به دلیل تحقیقات خود در مورد کرونا ویروس‌های یافت شده در خفاش‌ها شناخته شده است.

به گفته ابرایت، شواهد غیر مستقیم جدید با احتمال بیشتری به یک «جهش مرتبط با تحقیقات» اشاره دارد.

برای دانشمندان و آژانس‌های اطلاعاتی که تمایل به نظریه "نشت آزمایشگاهی" دارند، هیچ مدرک یا پیشنهادی وجود ندارد که نشان دهد این اتفاق چیزی غیر از یک تصادف بوده است. هیچ نظریه معتبری مبنی بر عمدی بودن یا امکان وجود یک سلاح زیستی وجود ندارد.

از نظر برخی کارشناسان، این اختلافات بین دانشمندان در مورد علل احتمالی شیوع کووید-۱۹ به طرز طعنه‌واری فرصتی برای اجماع در مورد نیاز به ایجاد استانداردهای ایمنی بیشتر، هم در آزمایشگاه‌های زیستی و هم در بازارهای مرطوب مانند بازار ووهان فراهم می‌کند.

توماس بولیکی، مدیر برنامه بهداشت جهانی در اندیشکده شورای روابط خارجی، گفت: «در گذشته نشت‌های آزمایشگاهی زیادی وجود داشته است و سرریز از حیوان به انسان نیز در گذشته به کرات رخ داده است. سرمایه‌گذاری در اقدامات مربوط به پیشگیری از بیماری همه‌گیر به طور کلی در هر دو زمینه مهم است.»

با این حال، وی اذعان کرد که این «به همکاری جهانی نیاز دارد، و مهم است که ما این تحقیقات را به گونه‌ای دنبال کنیم که در نهایت این هدف را پیش ببریم.»

  

فروشندگان ماهی در بازار مرطوب ووهان، استان هوبی، چین

علم در مقابل ژئوپلیتیک
بسیاری از دانشمندان استدلال می‌کنند که ادامه کاوش درباره نحوه جهش و انتشار ویروس در بین انسان‌ها برای آموختن درس‌هایی کلیدی برای آماده‌سازی برای بحران‌های بهداشت عمومی آینده، حیاتی است.

از دهه اول قرن 21، سرریزهای متعدد بیماری‌های مشترک بین انسان و دام، از جمله سندرم حاد تنفسی وجود داشته است. اخیراً، برخی از دانشمندان هشدار داده اند که انتقال و جهش کنترل نشده آنفولانزای مرغی از پستاندار به پستاندار برای انسان‌ها نیز یک تهدید جدی است.

چی از دانشگاه ایالتی اورگان گفت: «تداوم پیگیری این سوال مهم است. اما در عین حال، ما باید درک کنیم که در آینده نزدیک، به پاسخ قطعی آن نخواهیم رسید.»

بولیکی اشاره می‌کند که این عدم توانایی ربطی به علم ندارد و همه چیز مربوط به نحوه نگاه چین به روابط خود با جهان است. او به الجزیره گفت: «عواقب ناشی از تعیین منشأ این بیماری همه‌گیر احتمالاً ژئوپلیتیکی و منحصراً ژئوپلیتیکی است. این در واقع فقط مسئله آبرو و اعتبار است.»

این ماه مجله نیچر گزارش داد که فاز دوم مطالعه سازمان بهداشت جهانی در مورد منشاء کووید-19 به طور «بی سر و صدا متوقف شده است»؛  علیرغم هشدارهای تیم اصلی محققان در آگوست 2021 نسبت به بسته شدن «پنجره فرصت برای انجام این تحقیق حیاتی» . هم مدیر کل سازمان بهداشت جهانی، تدروس ادهانوم،  و هم ماریا ون کرخو، کارشناس مسئول پاسخ به کووید-19، اتهام نیچر را رد کردند و دومی آن را به «یک اشتباه در گزارش‌رسانی» نسبت داد «که واقعاً بسیار نگران‌کننده است زیرا باعث ایجاد برخی عناوین نادرست خبری می‌شود.»

اما پیامدهای این رمز و راز ادامه دار بسیار فراتر از چین است و این برای برخی، عدم شفافیت پکن را غیرقابل قبول می کند.

گوستین می‌گوید: «شاید هرگز به طور قطع ندانیم که چه چیزی باعث بزرگترین بحران انسانی در طول زندگی ما شده است. بالاخره ما مردم جهان رنج کشیده‌ایم.»

«ما مستحق پاسخ‌های روشن هستیم.»