اعتماد/ « روزه و عید فطر از منظر عارفان و فیلسوفان » عنوان سرمقاله روزنامه اعتماد نوشته حمزه کرمی است که می‌توانید آن را در ادامه بخوانید:

اهل معنا روزه را بر دو نوع دانسته‌اند:  روزه تن و روزه دل

یکی از مصادیق تقوا روزه گرفتن است که فرمود: ان تصوموا خیر لکم ان کنتم تعلمون (بقره ۱۸۴) 
اهل معنا روزه را بر دو نوع دانسته‌اند: روزه تن و روزه دل.

روزه تن همان روزه عموم است و امساک از نخوردن و نیاشامیدن و... اما روزه دل آن است که انسان در هیچ شرایطی وسوسه ارتکاب گناه را نداشته باشد و عید فطر چنانکه خواهد آمد برای چنین فردی متفاوت خواهد بود.
روزه عارف وسیله‌ای است تا او جز خدا را نبیند و در عید فطر به وصال معبود برسد و در آن عید خداوند را در کنار خود حس کند و به فیوضات قدسی نایل ‌آید. آنچنانکه حافظ فرمود: 
فیض روح‌القدس ار باز مدد فرماید 
دیگران هم بکنند آنچه مسیحا می‌کرد
عارف با ریاضت نفس و روزه‌داری و امساک همه اعضا و جوارح و صیقل دادن روح به جایی می‌رسد که هم‌شأن پیامبران شود و دستیابی روح او به اسرار غیب و اشراق یعنی تابیدن نور الهی بر قلب او و برافتادن پرده‌های حجاب از مقابل چشم او امکان‌پذیر می‌شود و شرط این عروج خروج انسان از عالم ماده و طبیعت است که حافظ فرمود: 
تو کز سرای طبیعت نمی‌روی بیرون
کجا به کوی طریقت گذر توانی کرد؟
جمال یار ندارد پرده ولی 
غبار ره بنشان تا نظر توانی کرد
برای مشاهده انوار الهی و رسیدن به ساحت قدسی و تقرب به او باید سالک غبارها را بزداید و از سرای طبیعت بیرون شده و با صیقل یافتن قلب و درک اشراق الهی از عالم ماده و غبار به عالم معنا سفر کند.
در اندیشه عرفا، افطار و عید همه بهانه است .به قول فروغی بسطامی که می‌فرماید: 
گر شبی در خانه جانان مهمانت کنند
گول نعمت را نخور، مشغول صاحبخانه باش
هدف عارف از روزه گرفتن و رمضان وصال یار است به همین سبب درگیر مناسک و حواشی نمی‌شود، بلکه عروج و تعالی و تقرب به ساحت قدسی برایش مهم‌تر است به ‌قول مولانا: 
بهانه کرده‌ام نان را، ولی مست خبازم
نه بر دینار می‌گردم که بر دیدار می‌گردم
علامه و عارف متاله سید حیدر آملی (۷۲۰-۷۷۸هجری قمری) در کتاب ارزشمند اسرارالشریعه
می‌گوید: در روزه، عموم ازخوردن و آشامیدن و آمیزش پرهیز می‌کنند، اما در روزه اهل طریقت، چشم و گوش و زبان هم روزه می‌گیرند .
به فرموده سید حیدر آملی، روزه در تفکر و خیال روزه اهل طریقت است! که سالک باید به وسیله روزه و امساک و طهارت روح و دریافت اشراق و انوار الهی، از توانایی فکر و خیال خود بهره گرفته و زر و وبال و وزنه‌های اضافی بر بال تفکر و خیال را از خویش دور ساخته و برای رسیدن به مقام قرب الهی، حواس باطنی را به کار بندد.
روزه راهی است برای پرداختن به درون وانفسیت انسان وگرنه هدف روزه امساک از خورد و خوراک تنها نیست .
برای سالک الی‌الله روزه وسیله‌ای است تا انسان خود را پیدا کند و افکار غیرضروری و بیهوده را از خویش دور کرده و با فکر و اندیشه و تخیل خلاق بتواند به درجات و مقامات معنوی دست یابد .
حافظ می‌فرماید رمضان یک مائده است که همه روزه‌داران گرد آن جمع هستند. اما گردش فلک این سفره را که هر سال سی روز در رمضان گسترده می‌شود با خود می‌برد و رمضان تمام می‌شود و شوال می‌آید فلک در گردش است و دوار و با گردش خود ماه‌های سال را رقم می‌زند.
رمضان از منظر حافظ دارای ظاهری است که همان روزه سی روزه باشد و به‌ وسیله فلک دوار به غارت سپرده می‌شود، اما رمضان یک باطن واقعی دارد که مطمح نظر عرفا و سالکان است و آن معرفتی است که در رمضان برای سالک حاصل می‌شود.این معرفت را حافظ به قدح و شراب تشبیه کرده است کسی که شراب می‌خورد در حالت مستی توجهش به اطراف کم می‌شود. وقتی سالک مست معرفت است به اطراف و امور جزیی اعتنا نمی‌کند.
زمانی که انسان معرفت پیدا کرد از آنچه رنگ تعلق دارد، بی‌نیاز می‌شود و «خود گمشده» انسان راپیدا می‌کند و باز هم بحث انفسیت و خودشناسی نزد سالک برجسته می‌شود. رمضان ظاهرش همان روزه و عبادات است که دور فلک آن را غارت می‌کند ولی باطن رمضان معرفت الهی است که سالک با دریافت آن از چشمه معرفت سیراب می‌شود، زیرا معرفت قابل ستاندن و از بین بردن نیست، بلکه دم به دم سالک را به قرب الهی در طول سال و سالیان ارتقا می‌بخشد و در سی روز رمضان خلاصه نمی‌شود. حافظ فرمود: 
بیا که ترک فلک خوان روزه غارت کرد
هلال عید بدور قدح اشارت کرد
ثواب روزه و حج قبول آن کس برد 
که خاک میکده عشق را زیارت کرد
بر اثر معرفت الهی ناشی از روزه باطنی، عشقی وجود سالک را فرا می‌گیرد که قابل خاموش شدن و یغما بردن نیست .
برخلاف مردم که سالی یک عید فطر دارند، سالک هر دم عید دارد و فرمود: «سالکان در دمی دو عید کنند.»
سالک در هر نفسی دو عید دارد، زیرا هر لحظه‌اش با یک «تجلی» تازه مواجه است پس هر لحظه و روزش عید باشد. 

وقتی فیلسوف شهیر و شهید، سهروردی، آن نادره دوران از سوی فقهای عصرش به اعدام محکوم شد از او خواستند که بگوید دوست دارد چگونه به عمرش پایان داده شود؟
با طناب دار، با گیوتین و... او پاسخ داد: دوست دارد در مکانی بدون آب و غذا محصور باشد تا از شدت جوع و تشنگی جان سپارد‌!! زیرا درآن صورت سبکبال شده و روحش آماده پرواز می‌شود!! و شهادت سهروردی بدین منوال انجام شد! 
چه بسا روزه نزد عرفا چنین جایگاه و فلسفه‌ای دارد. سبک شدن روح برای معراج،  شهاب‌الدین عمر سهروردی از عرفای قرن هفتم در کتاب «عوارف المعارف» در بیان فضیلت روزه ضمن اشاره به حدیث نورانی پیامبر اکرم(ص) که فرمود:   «الصوم نصف الصبر، والصبر نصف الایمان» می‌فرماید: هر عمل که بنی‌آدم کند به رد مظالم برود مگر روزه که خدای تعالی فرمود: «الصوم لی وانّا اُجزی به».
یعنی روزه از آن من است و من خود پاداش روزه‌ام.
امام علی(ع) سر سلسله عارفان در حکمت ۱۴۵۷ می‌فرماید: بسا روزه‌داری که بهره‌ای جز گرسنگی و تشنگی از روزه‌داری خود ندارد!! و بسا شب زنده‌داری که از شب زنده‌داری‌اش چیزی جز رکوع و سجود و بی‌خوابی به دست نیاورد، خوشا خواب زیرکان و افطارشان! ابوطالب مکی از عرفای بزرگ می‌فرماید: خداوند تعالی فرموده است استعینوا بالصبر والصلاه در تفاسیر آمده که صبر همان صوم است و پیامبر(ص) ماه رمضان را «شهر الصبر» ماه صبر نامید. او روزه را نزد عموم همان روزه قالب و تن نامید ولی روزه خاصان مومن را روزه دل نامید و آن صوم قلب است از همم دنیا و افکار دنیوی،  پس روزه گوش و چشم و زبان و دست و پاست، روزه خاصان حفظ جوارح است همان‌طوری که حافظ فرماید: 
پاسبان حرم دل شده‌ام شب همه شب 
تا در این پرده جز اندیشه او نگذارم
و به قول امام محمد غزالی حقیقت روزه ترک شهوات است و برای آن باید پاسبان دل و افکار خود شد . عین‌القضات همدانی حقیقت روزه را در خوردن طعام معنوی  و شراب الهی جست‌وجو می‌کند. 
از نظر مولانا 
گرسنگی عارفان باعث شکوفایی باطنی می‌شود
گر تو این انبان زنان خالی کنی 
پر زگوهر‌های اجلالی کنی 
و...
جنید گفت: صوم نصفی از طریقت است و در رساله قُشیریه آمده است و قال‌الله تعالی: ولنبلونکم‌ بشئ من الخوف والجوع پس درآخر فرمود: و بشر الصابرین و خداوند به آنها پاداش صبر داد و فرمود: 
و یوءثرون علی انفسهم ولو کان بهم خصاصه.
علاالدوله سمنانی گوید: در روزه، سالک باید از مناهی و مسکرات امساک کند تا اهل «خصوص» شود.
با آرزوی قبولی طاعات و عبادات