ایسنا/متن پیش رو در ایسنا منتشر شده و بازنشرش در آخرین خبر به معنای تاییدش نیست

برای رجب طیب اردوغان، رئیس‌جمهوری ترکیه، انتخابات مه ۲۰۲۳ اهمیتی تاریخی دارد. از تاسیس جمهوری سکولار مصطفی کمال آتاتورک اکنون ۱۰۰ سال می‌گذرد و در صورت پیروزی اردوغان در انتخابات پیش رو، او این قدرت را پیدا می‌کند که دیدگاه‌های خود را در تاریخ کشوری که اهمیت ژئواستراتژیک دارد، حک کند.

نشریه پولیتیکو در گزارشی به انتخابات ریاست‌جمهوری ترکیه در ماه آینده پرداخته و اهمیت این رای‌گیری را از ابعاد مختلف تحلیل کرده است.

به گزارش این نشریه، ترسی که در غرب وجود دارد، این است که اردوغان از پیروزی احتمالی در انتخابات پیش رو برای پیشبرد یک مدل مذهبی محافظه‌کارانه بهره بگیرد؛ مدلی که مشخصه آن تقابل‌گرایی منطقه‌ای و رودررویی با قدرت‌های سیاسی بزرگ‌تر است.

از سوی دیگر، با توجه به عضویت ترکیه در پیمان ناتو، این انتخابات بر امنیت اروپا و خاورمیانه تاثیر بسزایی خواهد داشت. همچنین اینکه چه کسی در آنکارا بر مسند قدرت بنشیند، می‌تواند در مواردی از جمله روابط ترکیه با ایالات متحده، رابطه با اتحادیه اروپا و روسیه، سیاست‌های مهاجرتی، نقش‌آفرینی در جنگ اوکراین و همچنین مدیریت تنش‌ها در مدیترانه شرقی تاثیرگذار باشد.

با توجه به این موارد، انتخابات ۱۴ مه ترکیه نه ‌تنها برای کشوری که با سوءمدیریت اقتصادی و پیامدهای یک زلزله ویرانگر دست‌وپنجه نرم می‌کند، اهمیت دارد،‌ بلکه یک رویداد مهم برای امنیت در اروپا و خاورمیانه است.

مذاکرات الحاق به اتحادیه اروپا

ایندیپندنت نوشته است: اپوزیسیون ترکیه مطمئن است که با اجرای اصلاحاتی در این کشور از جمله حاکمیت قانون، آزادی‌ رسانه‌ها و استقلال قوه قضاییه، می‌تواند مذاکرات الحاق به اتحادیه اروپا را که از سال ۲۰۱۸ متوقف شده، جلو ببرد.

اردوگاه اپوزیسیون همچنین اجرای تصمیم‌های دادگاه حقوق بشر اروپا را که خواستار آزادی صلاح‌الدین دمیرتاش، رهبر حزب دموکراتیک خلق‌های طرفدار کرد و عثمان کاوالا، مدافع حقوق بشر، دو تن از شناخته‌شده‌ترین مخالفان زندانی اردوغان، است، وعده می‌دهد.

رقبای اردوغان می‌گویند چنین اقدام‌هایی به کشورهای اروپایی این پیام را خواهد داد که ترکیه به مسیر دموکراسی بازگشته است. آن‌ها در حالی این وعده را می‌دهند که خوب می‌دانند حتی با یک دولت جدید هم بازگشایی پرونده مذاکرات الحاق ترکیه به اتحادیه اروپا، بسیار دشوار است.

دشواری احیای این مذاکرات دلایل زیادی دارد؛ از سویی احساسات ضدغربی در ترکیه در اغلب طیف‌های سیاسی بسیار قوی است. از سوی دیگر، ترکیه اکنون با مشکلات داخلی بسیار زیادی مواجه است که حالا در اولویت قرار دارند. در کنار این موارد، به نظر می‌رسد اروپا هم هنوز برای پذیرش ترکیه آماده نیست؛ زیرا گروهی از کشورها به‌ویژه فرانسه و اتریش، با ایده احیای روابط مخالف‌اند و باور دارند که ترکیه از هنجارها و ارزش‌های اتحادیه اروپا دور شده است و راه خودش را می‌رود.

 ناتو و آمریکا

ترکیه پس از اعمال حق وتو، سرانجام در ۳۰ مارس به عضویت فنلاند در ناتو چراغ سبز نشان داد. با این حال اپوزیسیون متعهد شده است که پا را از این هم فراتر بگذارد و به وتو ترکیه در مورد الحاق سوئد پایان دهد. در همین حال برخی معتقدند حتی اردوغان نیز ممکن است در صورت انتخاب مجدد به ریاست‌جمهوری، تدابیری پیش بگیرد و به سوئد نیز اجازه ورود به ناتو را بدهد. ابراهیم کالین، سخنگوی ریاست‌جمهوری ترکیه، گفته که درها به روی سوئد بسته نیست، اما مسئولیت تعیین چگونگی ادامه کار بر عهده استکهلم است.

در سوی دیگر، روابط نظامی ترکیه با ایالات متحده در سال ۲۰۱۹ زمانی که آنکارا سیستم موشکی اس۴۰۰ ساخت روسیه را خرید، به‌شدت تیره شد. آمریکا معتقد است چنین اقدامی پرواز هواپیماهای ناتو بر فراز ترکیه را به خطر می‌اندازد. در پاسخ به این اقدام، ایالات متحده آنکارا را از برنامه جنگنده‌های اف-۳۵ خارج و صنعت دفاعی ترکیه را تحریم کرد.

با توجه به این رویدادها، رقبای اردوغان به‌وضوح از تمایل خود برای بازگشت به برنامه اف ۳۵ سخن می‌گویند و بهبود رابطه با آمریکا را وعده می‌دهند.

روسیه و جنگ اوکراین

 پس از حمله روسیه به اوکراین، ترکیه خود را به عنوان یک میانجی معرفی کرد. این کشور همچنان به ارسال تسلیحات‌ــ به ویژه پهپادهای بایراکتارــ به اوکراین ادامه می‌دهد؛ در حالی که از تحریم روسیه خودداری می‌کند. آنکارا همچنین میانجیگری توافقی با سازمان ملل را به عهده گرفت که امکان صادرات غلات اوکراین را فراهم می‌کند.

اردوغان با تاکید بر اقدام راهبردی خود در قبال روسیه، پس از چراغ سبز پیوستن فنلاند به ناتو، اکنون پیشنهاد می‌کند ترکیه می‌تواند اولین عضو ناتو باشد که میزبان ولادیمیر پوتین، رئیس‌جمهوری روسیه، می‌شود. او گفت: «شاید این احتمال وجود داشته باشد که پوتین ۲۷ آوریل برای افتتاح اولین رآکتور هسته‌ای ترکیه که شرکت انرژی هسته‌ای دولتی روسیه ساخته است،‌ به کشور ما سفر کند.»

در چنین شرایطی،‌ برخی از کارشناسان معتقدند روابط ترکیه با روسیه به‌شدت تحت تاثیر روابط پوتین و اردوغان قرار گرفته و این موضوع باید تغییر کند. به گفته آن‌ها، هیچ رهبر دیگری در ترکیه با پوتین رابطه مشابهی نخواهد داشت و نسبت به او در فاصله دورتری قرار خواهد گرفت که به رابطه‌ای شفاف‌تر منجر می‌شود.

سوریه و مسئله مهاجران

 مخالفان اردوغان می‌گویند نقش ترکیه در سوریه به‌شدت به نحوه رسیدگی به موضوع سوری‌های مقیم ترکیه بستگی دارد. ترکیه اکنون میزبان حدود چهار میلیون پناهنده سوری است و بسیاری از ترک‌ها که با بحران افزایش هزینه زندگی دست‌وپنجه نرم می‌کنند، به مهاجران نگاهی خصمانه‌ای پیدا کرده‌اند. رقبای اردوغان متعهد شده‌اند شرایط را برای بازگشت داوطلبانه سوری‌ها مهیا کنند و بازسازی اقتصاد سوریه را وعده داده‌اند.

در همین حال، اگرچه اردوغان در تلاش برای برقراری روابط نزدیک با سوریه است، بشار اسد، رئیس‌جمهوری سوریه، می‌گوید تنها زمانی با رئیس‌جمهوری ترکیه دیدار خواهد کرد که آنکارا آماده خروج کامل ارتش خود از شمال سوریه باشد. با این نگاه، برخی کارشناسان معتقدند که دولت جدید در ترکیه ممکن است بتواند این امکان را فراهم کند.

ترکیه و یونان

ترکیه در ماه‌های اخیر لفاظی‌های تهاجمی خود علیه یونان را تشدید کرد و حتی اردوغان هشدار داد که ممکن است یک موشک به آتن بفرستد. با این حال، واکنش سریع دولت یونان به زلزله‌های ویرانگر اخیر در ترکیه و دیدار نیکوس دندیاس، وزیر خارجه یونان، زمینه جدیدی برای روابط دوجانبه ایجاد کرد.

دندیاس به همراه همتای ترک خود، مولود چاووش‌اوغلو، اعلام کرد که ترکیه برای کرسی غیردائم شورای امنیت سازمان ملل در سال ۲۰۲۶ــ۲۰۲۵ به یونان رای خواهد داد و یونان نیز از نامزدی ترکیه برای دبیرخانه شورای امنیت حمایت خواهد کرد. افزون بر آن، نیکوس پاناگیوتوپولوس، وزیر دفاع، و نوتیس میتاراچی، وزیر مهاجرت یونان، این ماه به ترکیه سفر کردند و وزیر دفاع ترکیه گفت که امیدوار است دریای مدیترانه و اژه «دریای دوستی» بین دو کشور باشد.

ترکیه و یونان هر انتخابات مهم ریاست‌جمهوری را در پیش دارند و احتمال دارد که این موضوع افق جدیدی را مقابل این دو کشور باز کند. دولت اردوغان معتقد است نزدیک شدن ترکیه و یونان می‌تواند رسیدگی به سایر مشکلات در شرق مدیترانه را تسهیل کند. با این حال، تحلیلگران استدلال می‌کنند موضوع‌های مربوط به یونان و قبرس بخشی از سیاست‌های خارجی ترکیه‌اند که نیازمند بازنگری‌های اساسی خواهند بود؛ در غیر این صورت روابط میان دو کشور تغییر زیادی نخواهد کرد.