انتخاب/متن پیش رو در انتخاب منتشر شده و بازنشرش در آخرین خبر به معنای تاییدش نیست

در سال‌های اخیر، مسکو سعی می‌کرد فروش تسلیحات خود به ایران را با عنایت به روابط نظامی و دیپلماتیک خود با سایرین در منطقه به دقت تنظیم کند. قابل توجه‌ترین معامله ایران و روسیه در دهه گذشته، خرید سامانه پدافند هوایی اس-۳۰۰ روسیه در سال ۲۰۱۶ بود. آخرین باری که روسیه هواپیما‌های جنگی به ایران تحویل داد در اوایل دهه ۲۰۰۰ بود، زمانی که تنها ۶ مورد از Su-۲۵ خود را تحویل داد. پیشتر، در اواخر دوره جنگ سرد، اتحاد جماهیر شوروی تعداد قابل توجهی جت‌های جنگنده، بمب‌افکن، تانک، زیردریایی و سامانه‌های پدافند هوایی را به ایران فروخت.
 
گرانت راملی عضو اندیشکده «واشنگتن برای سیاست خاور نزدیک» در «فارن پالیسی» نوشت: در توافق نوظهور مسکو و تهران برای تامین تسلیحات یکدیگر، اولی صدها هواپیمای بدون سرنشین ایرانی را دریافت کرده است، در حالی که دومی به نظر می‌رسد جنگنده پیشرفته Su-35 روسیه را دریافت کند. علاوه بر این، مسکو تسلیحات آمریکا و سایر کشورهای غربی که بدست آورده را به تهران فرستاده است. کاخ سفید خاطرنشان کرده است که ایران همچنین ممکن است به «قطعات نظامی پیشرفته» و تسلیحات بیشتر مانند هلیکوپترها و سامانه‌های دفاع هوایی دسترسی پیدا کند. یکی از نمایندگان مجلس ایران هم در ژانویه ادعا کرد که ایران قبلاً این سیستم‌ها را سفارش داده است و فقط منتظر تحویل است.

خرید هواپیماهای جنگنده چند منظوره روسیه و همچنین همکاری در زمینه آموزش نظامی و توسعه تسلیحات، گام مهمی در تعمیق روابط امنیتی مسکو و تهران است. همچنین تغییری را نسبت به گذشته نشان می‌دهد: در سال‌های اخیر، مسکو سعی می‌کرد فروش تسلیحات خود به ایران را با عنایت به روابط نظامی و دیپلماتیک خود با سایرین در منطقه به دقت تنظیم کند. قابل توجه‌ترین معامله ایران و روسیه در دهه گذشته، خرید سامانه پدافند هوایی اس-۳۰۰ روسیه در سال ۲۰۱۶ بود. آخرین باری که روسیه هواپیما‌های جنگی به ایران تحویل داد در اوایل دهه ۲۰۰۰ بود، زمانی که تنها ۶ مورد از Su-۲۵ خود را تحویل داد. پیشتر، در اواخر دوره جنگ سرد، اتحاد جماهیر شوروی تعداد قابل توجهی جت‌های جنگنده، بمب‌افکن، تانک، زیردریایی و سامانه‌های پدافند هوایی را به ایران فروخت.

در کوتاه مدت، خط انتقال تسلیحاتی جدید از روسیه به ایران ممکن است به طور چشمگیری توازن قدرت در خاورمیانه را تغییر ندهد. به عنوان مثال، تلفات عظیم تجهیزات روسیه در جنگ جاری در اوکراین این احتمال را ایجاد می‌کند که مسکو مجبور شود صادرات تسلیحات خود را کاهش دهد. مهمتر از آن، قدرت نظامی اولیه ایران در قابلیت‌های نامتقارن آن نهفته است: استفاده از هواپیما‌های بدون سرنشین، موشک‌های کروز، موشک‌های بالستیک، و شبکه پیچیده‌ای از نیرو‌های نیابتی منطقه. حتی برای عملیاتی کردن سوخو‌های ۳۵، ایران باید گروهی از خلبان‌ها را برای بهره برداری و همچنین راه اندازی سیستم تعمیر و نگهداری برای زنده نگه داشتن آن‌ها آموزش دهد.

تحریم‌های صنعت دفاعی روسیه و فرسایش خود مسکو در میدان نبرد اوکراین، این مورد را به‌ویژه دشوار می‌کند، زیرا تامین قطعات یدکی برای پلت‌فرم‌های روسی چالش‌برانگیز خواهد بود؛ بنابراین احتمالاً زمان قابل توجهی طول می‌کشد تا ایران بتواند این Su-۳۵‌ها را در قابلیت‌های گسترده‌تر خود بگنجاند.

پیامد بزرگتر و مهم‌تر این محموله‌ها در دراز مدت است: توانایی ایران در مهندسی معکوس، تکثیر و تولید انبوه اجزای این پلت فرم ها، که قابلیت‌های نظامی متعارف بیشتری را به زرادخانه‌های ایران و نیرو‌های نیابتی آن اضافه می‌کند.

ایران دارای صنعت تسلیحاتی به خوبی توسعه یافته است و در طول تاریخ در مهندسی معکوس پلت فرم‌های متعددی از جمله جت‌های جنگنده، موشک‌ها و قطعات هواپیما موفق بوده است. ایران پس از هدف قراردادن یک پهپاد شناسایی آمریکایی RQ-۱۷۰ Sentinel در سال ۲۰۱۱، انواع مسلح و غیرمسلح پهپاد‌هایی را که از طریق مهندسی معکوس ساخته بود را در سال ۲۰۱۴ به نمایش گذاشت. در سال ۲۰۱۸، یکی از آن‌ها را از سوریه به حریم هوایی اسرائیل پرواز داد و در آنجا سرنگون شد. ایران همچنین چندین نسخه داخلی از موشک ضد تانک BGM-۷۱ TOW آمریکا، از جمله توفان و انواع آن را ساخته است که از آن زمان به نیرو‌های نیابتی خود در سوریه و یمن منتقل کرده است.

دشمنان اصلی ایران یعنی ایالات متحده و اسرائیل باید نه تنها یک ایران با ارتشی مجهز به قابلیت‌های پیشرفته‌تر، بلکه یک شبکه منطقه‌ای از نیرو‌های نیابتی مجهز به تسلیحات پیشرفته‌تر توسط ایران را مورد توجه داشته باشند.

فروش‌های تسلیحاتی مسکو به تهران همچنین نشان دهنده تغییر بالقوه نگران کننده در صادرات تسلیحاتش در منطقه است. از لحاظ تاریخی، انتقال تسلیحات روسیه به خاورمیانه و مناطق مجاور دارای توزان بوده است. در واقع، صادرات تسلیحات روسیه به ایران در مقایسه با صادرات تسلیحاتی به مصر، الجزایر و هند کاهش یافته است. در حال حاضر، هواپیما‌های Su-۳۵ که به سوی ایران به پرواز در می‌آیند، ظاهرا جت‌هایی هستند که مصر قبلا خریداری کرده بود، اما بخشی از آن به دلیل دورنمای تحریم‌های ایالات متحده لغو خرید شده بود.

تأثیر جنگ اوکراین و تحریم‌های بعدی بر صنایع دفاعی روسیه، صادرات تسلیحات روسیه به کشور‌های دیگر را پیچیده کرده است. در مارس ۲۰۲۲، یک تولیدکننده تسلیحات در روسیه ادعا کرد که قادر به دریافت یک میلیارد دلار پول تسلیحات از کشور‌هایی مانند هند و مصر نیست. بنابراین، با توجه به اهمیت صادرات دفاعی برای اقتصاد روسیه، روسیه ممکن است بیشتر فروش خود را به سمت ایران هدایت کند، زیرا معاملاتش با مشتریان سنتی اش دچار مشکل شده است.

در درازمدت، این فروش‌های تسلیحاتی روسیه احتمالاً هزینه‌های دفاعی خاورمیانه را افزایش خواهند داد. در حال حاضر، خاورمیانه یکی از بزرگترین مناطق واردکننده تسلیحات در جهان است. این کشور میزبان پنج کشور از ۱۵ واردکننده بزرگ سلاح در جهان (عربستان سعودی، قطر، مصر، امارات متحده عربی و کویت) است و شامل ۹ کشور از ۱۵ کشور برتر از نظر هزینه‌های دفاعی نسبت به تولید ناخالص داخلی (عمان، کویت، الجزایر، اردن، عربستان سعودی، مراکش، اسرائیل، امارات متحده عربی و قطر بر اساس داده‌های سال ۲۰۲۲) است.

کشور‌های منطقه به بهانه‌ای برای خرید تسلیحات بیشتر نیاز ندارند، اما افزودن جنگنده‌های پیشرفته روسی - و احتمالاً دیگر تسلیحات پیشرفته روسی در آینده - دولت‌های منطقه را نگران خواهند کرد و احتمالاً خرید تسلیحات مشابه را موجب می‌شود. برای مثال، اگر ایران Su-۳۵ را به زرادخانه خود اضافه کند، امارات متحده عربی ممکن است به دنبال احیای مذاکرات بر سر خرید احتمالی F-۳۵ باشد.

انتقال تسلیحات روسیه به ایران همچنین می‌تواند روح آشتی جویانه را که در حال حاضر در منطقه موج می‌زند، مختل کند. درحالیکه احیای روابط دیپلماتیک ایران و عربستان ممکن است نشان دهنده کاهش ریسک تشدید تنش باشد، اما تاکنون نتوانسته است به عوامل بی ثبات کننده بلندمدت رسیدگی کند: تلاش بالقوه ایران برای دستیابی به سلاح هسته‌ای و ادامه استفاده از نیرو‌های نیابتی در سراسر منطقه.

ورود سیل تسلیحات پیشرفته روسی به ایران به روابط بین تهران و همسایگان عربش ضربه خواهد زد. بعلاوه، در هر اقدام احتمالی آینده علیه ایران، اسرائیل می‌بایست قابلیت‌های نظامی بیشتر تهران را در نظر بگیرد.

مطمئناً، خط انتقال تسلیحات ایران-روسیه در جهت دیگر نیز حرکت می‌کند، یعنی از ایران تا جنگ روسیه در اوکراین که نگرانی جدی تری در کوتاه مدت به حساب می‌آید. پهپاد‌های ایرانی در حال پر کردن خلاء حیاتی در توانایی‌های نظامی روسیه هستند و ارائه احتمالی تسلیحات بیشتر- از جمله موشک‌های بالستیک ایران - به اوکراین و نیروهایش ضربه بیشتری وارد می‌کند. فراتر از این تهدید، تسلیحاتی که به سوی ایران سرازیر می‌شوند تنها می‌توانند تنش‌ها را در خاورمیانه تشدید کنند و پتانسیل درگیری‌های آتی در منطقه را افزایش دهند. تاثیرات بده بستان نظامی روسیه-ایران به طور قطعی فراتر از میدان نبرد است.