خراسان/ برای بسیاری از ما پیش آمده که ابتدا از یک ترانه خوش‌مان بیاید، اما بعد آن قدر در موقعیت‌هایی مثل جلسه امتحان در ذهن‌مان تکرار شود و زیرلب بخوانیمش که روی مخ برود، به این پدیده «کرم گوش» می‌گویند
تصور کنید شما در وسط یک امتحان سخت یا در حین انجام یک مصاحبه کاری مهم یا مشغول خواندن یک کتاب یا انجام وظایف شغلی‌تان در محل کار هستید و ناگهان آهنگی ریتم‌دار از یک‌گوشه ذهن شما برخاسته و شروع به تکرار شدن می‌کند! این موضوع در بسیاری از موارد می‌تواند آزاردهنده و سخت باشد و متأسفانه تکرار این آهنگ در ذهن به‌صورت غیرارادی اتفاق افتاده و شما قدرت متوقف‌کردن آن را ندارید. به این پدیده «کرم گوش» هم گفته می‌شود. به تازگی یک سری آهنگ معروف شده از «تو رفتی» با صدای طلیسچی تا آواهای صادق بوقی و البته ترانه «جمال جمالو » و... آن قدر در اکسپلور اینستاگرام تکرار می‌شوند که انگار تبدیل به صدای ذهن برخی از ما شده و چالش‌زا می‌شوند. افراد در این حالت مدام و ناخودآگاه، بخشی از متن این آهنگ‌ها را تکرار می‌کنند یا زیر لب می‌خوانند که علاوه بر خودشان، باعث اذیت اطرافیان، اعضای خانواده، همکاران و ... می‌شوند. از دلایل این اتفاق، آسیب‌های آن و راه‌های رهایی از آن گفتیم.
 کرم گوش در موسیقی به چه معناست؟
 کرم گوش، «آهنگ چسبنده» یا سندروم موسیقی چسبناک، عباراتی هستند که دانشمندان برای توضیح پدیده «آهنگ تکرارشونده» در ذهن به کار می‌برند. این پدیده‌ای رایج است و حدود ۹۰ درصد از افراد می‌گویند، حداقل یک بار آن را تجربه کرده‌اند. شاید ما از کنار این پدیده به‌سادگی عبور کنیم و دیگر به آن فکر نکنیم، اما روان‌شناس‌ها از کنار آن بی‌تفاوت عبور نکرده‌اند. دلایل علمی وجود دارند که شما نمی‌توانید از تکرار پی در پی یک آهنگ در ذهنتان جلوگیری کنید، تیمی از محققان با انجام یک پژوهش در مقیاس بزرگ توانسته‌اند دلیل علمی تکرار بی‌اختیار یک شعر یا آهنگ در ذهن را کشف کنند. در قرن نوزدهم میلادی یک روان‌شناس آلمانی به نام «هرمان ابینگهاوس» که به دلیل تحقیقاتش روی حافظه مشهور است، مفهومی را به نام «بازیابی غیرارادی حافظه» ارائه کرد. کرم گوش‌ها را می‌توان تظاهری از همین پدیده محسوب کرد. اما خود ترانه هم باید ویژگی‌های خاصی داشته باشد تا بتواند به مغز بچسبد. روان شناسان نام کرم گوش یا earworms را بر این موسیقی‌ها نهاده‌اند. بر اساس تحقیقی که در سال ۲۰۰۹ انجام شد، مشخص شد که این کرم گوش‌ها می‌توانند چند دقیقه تا چند ساعت دوام داشته باشند و در موارد اندکی هم آزاردهنده باشند.
دلایل خواندن غیرارادی چنین آهنگ‌هایی
درباره دلایل این پدیده و این‌که بعضی افراد به‌طور غیرارادی درگیر چنین مشکلی می شوند، شاید به حافظه ژنتیکی و تاریخی انسان بازگردد که از روزگار باستان تا امروز، بسیاری از مفاهیم را باحالت شعر و آهنگ به خاطر می‌سپارد. اگر دقت کنید، جدول‌ضرب، حروف الفبا و ... در بیشتر زبان‌های جهان دارای حالت ریتمیک و شعرگونه هستند. برخی از پژوهشگران، دلیل این موضوع را شنیدن زیاد یک شعر یا آهنگ می‌دانند اما از سوی دیگر بسیاری از افراد اعتراف می‌کنند شعری در ذهن‌شان تکرار می‌شود که اصلاً به خاطر ندارند که آن را در چه زمانی و کجا شنیده‌اند یا حداقل آن را به دفعات زیادی گوش ندادند! از سوی دیگر در بیشتر موارد، آهنگی که در ذهن ما تکرار و به‌اصطلاح به شکل کرم گوش دیده می‌شود، دارای ریتمی تند و آهنگین است و هجاهای آن به‌صورت تکرار منظم قرار می‌گیرند. به گفته محققان، موسیقی‌هایی که به کرم گوش تبدیل می‌شوند(آهنگ‌هایی که در ذهن تکرار می‌شوند) از چند ویژگی‌ مشترک برخوردارند، معمولا دارای گام‌های موسیقایی سریع هستند که از فرم ملودیک مشترک و فواصل یا تکرار‌های غیرمعمول برخوردارند.
چگونه از تکرار آهنگ در ذهن‌مان جلوگیری کنیم؟
در حقیقت به دلیل این‌که منشأ دقیق این پدیده هنوز شناخته‌نشده است، نمی‌توان راهکاری قطعی برای پیشگیری از این حالت ناخوشایند، ارائه کرد اما برخی مطالعات و پژوهش‌های انجام‌شده بر پایه تجربیات فردی و جمعی نشان می‌دهد می‌توان با برخی راهکارها، کرم گوش را متوقف کرد. برای جلوگیری از تکرار یک آهنگ در ذهن راه  حل پیشنهادی، درگیر کردن مغز با یک موضوع دیگر مثل جدول، سودوکو یا معماهای ریاضی است که دشوار بوده و به‌این‌ترتیب مغز شما کاملاً درگیر آن می شود و فرصتی برای انحراف به سمت تکرار آهنگ نخواهد داشت. در این نظریه، اظهار می‌شود که مغز شما از نظر ادراکی فاقد قابلیت تمرکز همزمان روی یک معما و تکرار موسیقی است. البته باید مراقب باشید زیرا اگر کاری که انجام می‌دهید خیلی آسان یا خیلی مشکل باشد، ذهن شما دوباره سرگردان و احتمالاً تکرار آهنگ از سر گرفته خواهد شد. یک رویکرد پرطرفدار دیگر برای برخورد با کرم گوش ازنظر علمی هم به بررسی موضوع اطلاعات ناتمام ذهنی پرداخته و این نظریه را مطرح می‌کند که ذهن به دلیل دریافت اطلاعات غیر کامل، شروع به تکرار یک قطعه شعر می‌کند؛ بنابراین بهتر است اگر بخشی از یک آهنگ خاص در ذهن شما تکرار می‌شود، خود را به دل آن انداخته و یک‌بار آن آهنگ را گوش‌دهید و متن را تکرار کنید، احتمالاً پس از آن مغز شما از تکرار آن خودداری خواهد کرد.
 
نویسنده : دکتر الناز علوی | ‌ متخصص روان‌شناسی