متخصصان گوارش معمولا با توجه به رنگ و شکل مدفوع، احتمال وجود بیماری‌ها را تشخیص می‌دهند. البته همیشه تغییر در ظاهر مدفوع نگران‌کننده نیست. با اینحال توجه به آن می‌تواند در تشخیص زودهنگام بیماری احتمالی و درمان آن موثر باشد.

۱. مدفوع شبیه سنگ و سنگریزه

وقتی مدفوع سفت و شبیه سنگ و سنگریزه می‌شود، نشاندهنده یبوست است. همچنین اگر در روز مقدار کمی مدفوع دفع می‌کنید، به یبوست مبتلا هستید.

روده بزرگ با جذب آب، مدفوع را فشرده می‌کند. اگر انقباض‌های عضلانی موجود در روده بزرگ به‌درستی کار نکنند، مواد زائد در روده‌ها فشرده‌ و سفت‌تر از حد معمول می‌شوند و در نتیجه ظاهر سنگ و سنگریزه به خود گرفته و به‌راحتی از بدن خارج نمی‌شوند.

۲. تغییر رنگ در مدفوع

تغییر رنگ در مدفوع یکی از مهم‌ترین نگرانی‌های افرادی است که به متخصص گوارش مراجعه می‌کنند. غذاهای مصرفی و نوع باکتری‌های موجود در روده بزرگ و همینطور رنگ‌های خوراکی مهم‌ترین دلیل تغییر رنگ مدفوع هستند و به همین دلیل است که هر وقت بیماری را برای «کولونوسکوپی» آماده می‌کنند، به او گفته می‌شود روز قبل، غذا و نوشیدنی‌هایی را که رنگ‌های خاص دارند مصرف نکند.

بیشتر تغییر رنگ‌های مدفوع جای نگرانی ندارند. اما اگر مدفوع سیاه یا خونی باشد، خبر از بیماری در دستگاه گوارش می‌دهد و باید فورا نزد پزشک رفت. درضمن رنگ قهوه‌ای روشن تا تیره، سالم‌ترین رنگ مدفوع است.

از رنگ‌های دیگر مدفوع:

• رنگ‌پریده یا شبیه خاک رس:‌ احتمال بیماری سلیاک یا لوزالمعده
• نارنجی‌رنگ: احتمال انسداد در مجاری صفراوی یا ناشی از مصرف قرص ضداسید
• زرد یا سبز: نشاندهنده رژیم غذایی چرب، وجود انگل یا اضطراب فرد
• وجود نقاط سفید یا مخاط در مدفوع: نشاندهنده مصرف دارو یا مشکل در جذب غذا
• قرمز روشن تا تیره: نشاندهنده خونریزی در دستگاه گوارش (البته اگر خوراکی‌هایی چون لبو مصرف کرده باشید، رگه‌های قرمز رنگ در مدفوع دیده می‌شود.

۳. مدفوع سیاه و قیری رنگ

وقتی مکمل‌های آهن یا برخی داروها (مانند بیسموت) مصرف شود، رنگ مدفوع سیاه و قیری می‌شود. اما اگر بدون مصرف چنین داروهایی رنگ مدفوع سیاه و قیری بود، به معنای وجود خونریزی در بخشی از دستگاه گوارش (معده یا روده کوچک) است.

۴. مدفوع چرب

اگر مدفوع‌تان چرب است و به سنگ توالت می‌چسبد، نشاندهنده این است که احتمالا بدن‌تان نمی‌تواند چربی را به‌درستی هضم کند. این مشکل ممکن است ناشی از وجود عفونت، هضم نشدن غذا به‌دلیل بیماری سلیاک یا مشکلی در لوزالمعده، مانند سرطان لوزالمعده یا پانکراتیت (التهاب لوزالمعده) باشد.

۵. شکل مدادی مدفوع

اگر گاهگاهی مدفوع به شکل مدادی باریک باشد، جای نگرانی نیست. این وضعیت مربوط به انقباض‌های ماهیچه‌ای در روده بزرگ هنگام دفع مواد زائد است. اما اگر این تغییر در مدفوع خیلی ناگهانی رخ دهد، نشاندهنده وجود انسدادی در روده بزرگ است و باید فورا به پزشک مراجعه شود.