ریحان با نام علمی Ocimum basilicum L شناخته می‌شود و میوه این گیاه به صورت فندقه کوچک تقریبا کروی حاوی چهار دانه خیلی کوچک بیضوی به رنگ قهوه‌ای تا سیاه است. برگ‌ها دارای بوی معطر مطبوع و طبع گرم و قابض و اندکی شور هستند.

منشاء اولیه گیاه احتمالا از آسیا بوده است اما امروزه در بسیاری از کشورهای جهان مخصوصا در کشورهای نواحی مدیترانه کاشته می‌شود. بخش مورد استفاده آن سرشاخه‌های هوایی گیاه است.

اثر ضدمیکروبی گیاه بر برخی باکتری‌های گرم مثبت و گرم منفی و همچنین شماری از قارچ‌های بیماری‌زا و غیربیماری‌زا بررسی شده است و گونه‌ای از ریحان (ریحان فرانسوی) اثر خوبی روی قارچ‌ها داشته است. عصاره آبی و الکلی برگ‌های ریحان فعالیت ضد ایجاد زخم در دستگاه گوارش موش آزمایشگاهی نشان داده است که این اثر را مربوط به فلانوئیدهای گیاه می‌دانند. اثر ضداسهال گیاه احتمالا به دلیل وجود تانن‌های آن است.

فرآورده‌های حاوی این گیاه در درمان کمکی احساس پُری و نفخ، تحریک اشتها و هضم کمک کرده و به عنوان مدر استفاده می‌شود. در طب چینی در موارد اختلال عملکرد کلیه، زخم لثه و کرامپ‌های معده به کار می‌رود. در طب هندی نیز در دردگوش، آرتریت روماتوئید، بی‌اشتهایی عصبی، خارش و بیماری‌های پوستی، آمنوره و دیسمنوره، مالاریا و سایر بیماری‌های همراه با تب کاربرد دارد. از اسانس گیاه ریحان در صنایع کنسرو سازی و آرایشی _ بهداشتی استفاده می‌شود.

بنابر دفتر طب ایرانی و مکمل وزارت بهداشت، ریحان همچنین برای تپش قلب، ضعف معده و عصاره آن با شکر از بین برنده درد سینه و سرفه و جویدن آن برای زخم دهان مفید است. تخم گیاه ریحان باعث مقاومت در برابر سموم می‌شود و بو داده تخم ریحان اسهال را از بین می‌برد اما نباید تخم گیاه را کوبید. بوییدن آن برای مغز مضر و مصلحش نیلوفر است.

برای مصرف باید گیاه را در ۱۵۰ میلی‌لیتر آب داغ بریزید و پس از چند دقیقه میل کنید. مصرف خوراکی «اسانس» گیاه تا مشخص شدن اثرات سرطان‌زایی آن توصیه نمی‌شود. می‌توان مقدار سه گرم گیاه را ۲ تا ۳ بار در روز مصرف کرد. بهتر است تا مشخص شدن اثرات دقیق سمی از مصرف اسانس خودداری شود.

همچنین به دلیل اثرات جهش‌زای استراگول که به صورت برون‌تنی و در آزمایشات حیوانی مشاهده شده است، نباید از اسانس گیاه ریحان در زمان بارداری استفاده شود.

در دوزهای درمانی عارضه‌ای با مصرف گیاه گزارش نشده است. استراگول در حیوانات سبب ایجاد سرطان کبد شده اما مطالعات انجام شده فعلی برای انسان غیرسمی گزارش شده است با این حال تا زمان مشخص شدن دقیق اثرات سرطان‌زایی اسانس گیاه ریحان بهتر است از مصرف خوراکی این اسانس خودداری شود.