حجت الاسلام علی امیری، استاد حوزه و دانشگاه و محقق خانواده، به بررسی بحران پرخاشگری در کودک و نوجوان و روش‌های کنترل این خصلت پرداختیم.

بازی‌درمانی

یکی از روش‌هایی که می‌توانید پرخاشگری کودک یا نوجوانتان را کنترل کنید، بازی‌درمانی است که در آرامش بچه‌ها سهم بالایی دارد. البته بهتر است در طبیعت بازی کند؛ بازی‌هایی مثل خاک‌بازی، شن‌بازی، دویدن در چمن یا بازی «یه قل دو‌ قل».

اگر به سواحل شمال یا جنوب کشور سفر کردید یادتان باشد که مقداری شن تمیز را از ساحل دریا با خودتان بیاورید و آن را در ظرفی بریزید تا فرزندتان بتواند با آن بازی کند. جالب است بدانید ارتباط و تماس خاک با پوست کف دست‌ها و پاها باعث آرامش می‌شود.

برای نوجوانان بالای 11سال بهتر است ورزش‌هایی مثل فوتبال و بسکتبال را انجام دهد. اگر پسر نوجوانی دارید، می‌توانید کیسه بوکسی برایش آماده کنید تا هر وقت که عصبانی است، به جای بستن محکم درب خانه یا داد و فریاد کردن، به کیسه بوکس ضربه بزند و با این روش انرژی منفی خود را تخلیه کند.

البته بازی با وسایل کامپیوتری نتیجه عکس دارد، که اگر کسی در طول شبانه‌روز بیشتر از 45‌دقیقه از بازی‌های کامپیوتری استفاده کند، مقداری از سلول‌های خاکستری مغزش را از دست می‌دهد که این سلول‌ها غیرقابل بازگشت و ترمیم هستند. در عین حال بازی‌های کامپیوتری باعث می‌شوند الکتریسیته مغز بالا برود و در نتیجه ضریب پرخاشگری در فرد افزایش پیدا کند.

پرخاشگری نکنی، خدا تو را دوست دارد!

برای اینکه کودک یا نوجوانی پرخاشگر نباشد، بهتر است والدین او بیشتر از اینکه بدی و زشتی این کار را به او گوشزد کنند، خوبی اخلاق نیک و آرامش را برایش بازگو کنند و جنبه‌های مثبت اخلاق خوب او را بگویند.

خداوند در قرآن می‌فرماید: «و الکاظمین الغیظ و العافین عن الناس و الله یحب المحسنین؛ کسانی که خشم خود را فرو می‌خورند و از بدی‌های مردم چشم‌پوشی می‌کنند و خداوند نیکوکاران را دوست دارد». این آیه شریفه مصداق خوبی برای تربیت فرزند است که به جای اینکه بگوییم اگر پرخاشگری کنی خدا تو را عذاب می‌کند، بهتر است او را با مهربانی خدا آشنا کنیم و با یاد دادن این آیه شریفه به او بیاموزیم که اگر پرخاشگر نباشی و با خشمت مقابله کنی، خدا تو را دوست دارد و به تو پاداش می‌دهد.

حرف بزن!

بهتر است در منزل اجازه تماشای فیلم‌های خشونت‌آمیز را به کودک یا نوجوانتان ندهید‌، چراکه بازی‌های کامپیوتری و تماشای فیلم‌های خشونت‌آمیز باعث می‌شود که او رفتار خشونت‌آمیز و پرخاشگری را یاد بگیرد.

اما اگر فرزندتان در جمعی با دیگران در تماشای فیلم‌های خشونت‌آمیز همراه شد، فرصت تفسیر رفتارهای خشونت‌آمیز را از او نگیرید؛ یعنی در اینجا مادر موظف است رفتارهای خشونت‌آمیزی را که در فیلم نمایش داده شده برای کودک یا نوجوانش توضیح دهد.

اگر برای دید و بازدید به منزل یکی از آشنایان رفتید که فرزند صاحبخانه پرخاشگر است، صله ارحام را قطع نکنید؛ با این بهانه که فرزندتان تحت تأثیر فرزند آنها پرخاشگر نشود؛ بلکه بهتر است درباره رفتار غلط آن فرد با فرزندتان صحبت کنید و از او بپرسید اگر به جای او بودی چطور رفتار می‌کردی؟

جدول پرخاشگری

برای اینکه رفتارهای پرخاشگرانه در کودک و نوجوان به حداقل مقدار ممکن برسد، والدین می‌توانند جدولی برای خودشان و هر یک از بچه‌ها تهیه کنند تا اگر یکی از آنها در طول روز پرخاشگری کرد، بقیه اعضای خانواده به او نمره منفی بدهند. این کار باعث می‌شود نوعی رقابت بین بچه‌ها ایجاد شود تا پرخاشگری‌هایشان را به کمترین حد برسانند و بتوانند خشم خود را کنترل کنند.

اگر کنترل خشم به مرحله مطلوبی رسید و کاهش پیدا کرد، برای آن جایزه بگذارید و یکدیگر را تشویق کنید. البته تمام رفتارهای بد را می‌توان به این شیوه کنترل کرد که موجب خودکنترلی می‌شود که در دین اسلام از آن به کنترل نفس و پرهیزکاری تعبیر شده است.

عدالت در رفتار والدین و مربی

هر کسی که با بچه‌ها سر و کار دارد، چه پدر و مادر باشد چه پدربزرگ و مادربزرگ یا مربی، باید در رفتارهای خود جانب عدالت را نگه‌دارد.

گاهی روابط نامناسب والدین با فرزند یک تقویت‌کننده منفی است تا رفتارهای بد او مثل پرخاشگری بیشتر شود؛ مثل اینکه کودک چیزی را می‌خواهد ولی والدین مدام او را منع کنند، یا بخواهد حرفی بزند اما اجازه حرف زدن به او ندهند یا به یکی از فرزندان بیشتر از بقیه توجه کنند. عدم عدالت باعث جمع شدن نیروی منفی در بچه می‌شود که به شکل پرخاشگری بروز پیدا می‌کند.