پنجشنبه 12 مهر 1403 - 12:47
از کار سیاسی تا «لغت و مَثَل»
ایسنا/علیاکبر دهخدا بعد از بازنشستگیاش از بام تا شام با کتابهای فارسی دمخور بود و حاصل این مطالعاتش در دو زمینۀ بزرگ و مهم است: لغت و مَثَل.
علیاکبر دهخدا، داستاننویس، شاعر، طنزپرداز، روزنامهنگار و مبارز سیاسی، سال ۱۲۵۸ هجری شمسی در محله سنگلج تهران به دنیا آمد. او نیمی از عمر خود را صرف گردآوری فرهنگ زبان فارسی کرد و در ۷۸ سالگی در هفتم اسفند ۱۳۳۴ درگذشت.
در سال ۱۲۷۱ مطالعه و آموزش صرف و نحو عربی و اصول و فقه اسلامی را پیش شیخ غلامحسین بروجردی به انجام رسانید و یک سال بعد به تحصیل در مدرسه علوم اسلامی مشغول شد. هنگامی که مدرسه عالی علوم سیاسی در تهران تأسیس شد به منظور تحصیل علوم جدید اروپایی به آنجا رفت و زبان فرانسوی را در این مدرسه آموخت.
مرحوم محمّدحسین فروغی (ذکاءالملک) که معلم فارسی مدرسه علوم سیاسی بود، گاه تدریس ادبیات فارسی را بر عهده دهخدا میگذاشت. از همین راه بود که دهخدا شهرتی یافت.
دهخدا در سال ۱۲۸۲ برای مأموریت از طرف سفارت ایران، به وین، رم، بخارست و پاریس سفر کرد و دو سال بعد به ایران بازگشت. در سال ۱۲۸۵ در امور راهداری و راه شوسه در خراسان به کار مشغول شد و در عین حال به فعالیتهای سیاسی علاقهمند بود.
هنگامی به ایران بازگشت که نهضت مشروطهطلبی توسعه یافت. در سال ۱۲۸۶ با همکاری میرزا جهانگیرخان شیرازی و میرزا قاسمخان تبریزی نشر روزنامه صوراسرافیل را آغاز کرد. شهرت خاص صوراسرافیل به مناسبت مقالاتی بود که به امضای «دخو» و به نام «چرند پرند» به زبان عوام و در لباس طنز و شوخی نوشته میشد. «دخو» نام مستعار دهخدا بود. یک سال بعد و پس از انتشار ۳۲ شماره، مجله بسته شد. بسیاری از انقلابیها و مشروطهخواهان، محاکمه، تبعید یا اعدام شدند. میرزا جهانگیرخان شیرازی در باغ شاه کشته شد و دهخدا به سوییس رفت و در آنجا با کمک مالی میرزا ابوالحسن پیرنیا (معاضدالسلطنه) روزنامه صوراسرافیل را در شهر ایوردن به چاپ رسانید. اما بیش از سه شماره نشر نشده بود که دهخدا به طرف استانبول رفت و در آنجا با دوستان خود روزنامه سروش را انتشار داد و ۱۴ شماره از این روزنامه منتشر شد.
پس از خلع محمّدعلیشاه از سلطنت، دهخدا از تهران و کرمان به نمایندگی مجلس در دوره دوم انتخاب شد. پس، از عثمانی به ایران بازگشت و به خدمت در مقام نمایندگی پرداخت. دهخدا پس از بسته شدن مجلس دوم و وقوع جنگ جهانی اول مدتی را در چهارمحال و بختیاری به انزوا گذرانید. پس از پایان جنگ به تهران آمد و در وزارت معارف به کار پرداخت.
او در سال ۱۳۲۰ از مدرسه عالی حقوق و علوم سیاسی بازنشسته شد اما دلبستگی به لغت و ادب او را در خانه نشانده و از بام تا شام با کتابهای کهن فارسی دمخور ساخته بود. حاصل ۳۰ سال مطالعه و ممارست در کتابهای فارسی سه اثر مختلف بزرگ و مهم است: ۱. جمعآوری امثال و حکم که در چهار جلد به چاپ رسیده است. ۲. جمعآوری لغات و اعلامی که در میان کتابهای فارسی دیده میشود و به نام لغتنامه دهخدا به چاپ میرسد. ۳. تصحیح و تحشیه برخی از متون معتبر و مهم زبان فارسی مانند: دیوان ناصرخسرو، دیوان فرخی، دیوان حافظ، دیوان منوچهری، دیوان مسعود سعد، دیوان سوزنی، دیوان اشرف و لغت فرس اسدی.
دهخدا در فاصله سالهای ۱۳۰۸ تا ۱۳۱۱ چهار جلد «امثال و حکم» را از سوی وزارت فرهنگ وقت به چاپ رسانید و اولین جلد لغتنامهاش نیز در سال ۱۳۱۸ منتشر شد.
او همچنین از ، متشکل از چهرههایی چون صادق هدایت، عبدالحسین نوشین، پرویز ناتل خانلری، علیاصغر حکمت، کشاورز، نیما یوشیج، پرتو علوی و احسان طبری بود که از ۴ تا ۱۲ تیر ۱۳۲۵ به طول انجامید.
دهخدا در هفتم اسفندماه سال ۱۳۳۴ زندگی را بدرود میگوید. ۱۰ روز بعد فریدون مشیری در مجله روشنفکر راجع به آخرین ساعات حیات دهخدا نوشت: «دهخدا با صورت متورم و چشمان برآمده دوزانو نشسته بود. بیماری و خستگی ۴۸ سال کار او را از پای درآورده بود. سنگینی ۴۸ سال مطالعه و تحقیق و جستوجو شانههای ناتوان او را خرد میکرد. هزاران جلد کتاب که در مدت ۴۸ سال با او سخن گفته و گفتوگو کرده بودند، اینک همه خاموش نشسته و استاد پیر را تماشا میکردند.
در این هنگام دکتر محمد معین و سیدجعفر شهیدی همکاران صمیمی و مهربان او به عیادتش آمدند.
دهخدا در همان حال گفت: پوست بر استخوان ترنجیده.
لحظاتی چند به سکوت گذشت. استاد پیر هر چند لحظه یک بار به حالت اغما فرومیرفت و باز به حال عادی برمیگشت. در یکی از این لحظات لبان دهخدا سکوت سنگین را شکست و گفت: که مپرس. باز چند لحظه سکوت برقرار شد و دهخدا مجدداً گفت: که مپرس.
در این موقع آقای دکتر معین پرسید: منظورتان شعر حافظ است؟
دهخدا جواب داد: بله.
دکتر معین گفت: مایل هستید برایتان بخوانم؟
دهخدا گفت: بله.
آنگاه دکتر معین دیوان حافظ را برداشت و خواند. از آن لحظه به بعد دهخدا به حالت اغما فرورفت و روز بعد جان سپرد.»
منابع مورد استفاده: «نادرهکاران: سوگنامه ناموران فرهنگی و ادبی» و «مجله آینده»
پربیننده ترین
-
عکس مسی درآمد؛ آخرین توپ طلا با آرایشگر ویژه!
-
10 جایزه 5 میلیون تومانی برای کاربران آخرین خبر (مهلت شرکت در مسابقه تا 9 آذر تمدید شد.)
-
10 جایزه 5 میلیون تومانی برای کاربران آخرین خبر (مهلت شرکت در مسابقه تا 9 آذر تمدید شد.)
-
آخرین وضعیت راهها در چهارمین روز از سال جدید؛ محور چالوس از شنبه دوباره بسته میشود
-
زنده؛ بیرانوند در یک قدمی استقلال
-
"دنا پلاس اتومات" بخریم یا "تارا اتومات؟"/ مقایسه اختصاصی "آخرینخودرو" از دو خودروی پرطرفدار
-
چالش/ بازیکن داخل تصویر رو حدس بزن (16)
-
5 نشانه ضعیف شدن ریه ها و بهترین روش تقویت آن چیست؟
-
لندکروزر یا ۲۰۶؟ / مقایسه جالب "آخرینخودرو" به بهانه سخنان جنجالی میرسلیم
-
سپ، برترین شرکت در خاورمیانه شد
-
چالش/ بازیکن داخل تصویر رو حدس بزن (28)
-
ویدیو تست و بررسی فیدلیتی پرایم جدید در آخرین خودرو
-
چالش/ بازیکن داخل تصویر رو حدس بزن (14)
-
لحظه به لحظه با جدال پرسپولیس مقابل النصر
-
چالش/ بازیکن داخل تصویر رو حدس بزن (22)
-
یحیی مچ ساپینتو را خواباند / برد ارزشمند پرسپولیس در صدمین شهرآورد
-
چالش/ بازیکن داخل تصویر رو حدس بزن (19)
-
چالش/بازیکن داخل تصویر رو حدس بزن (11)
آخرین اخبار
-
تلاش رسمی النصر برای تغییر مکان بازی با استقلال
-
معبد بودایی جدید در نینگبو، چین
-
یک فروشگاه توزیع مواد غذایی متخلف در بروجرد پلمب شد
-
آهنگ معروف «آفری قمرتاج» با اجرای زیبای استاد فرج علیپور
-
۱۰ هکتار از زمینهای کشاورزی بروجرد رفع تصرف شد
-
برای خرید محصولات «لیفان» چقدر هزینه کنیم؟
-
سقوط پیکان به رودخانه تنکابن ۲ مصدوم و یک فوتی بر جای گذاشت
-
کشف محموله سنگین سوخت قاچاق در آبهای هرمزگان
-
نظر محمدرضا شایع درباره اعتیاد
-
آغاز بلیت فروشی دیدار تراکتور و فولاد خوزستان
-
راننده کار بلد یعنی ایشون!
-
کاهش ذخایر خونی در خراسان شمالی؛ شهروندان همت کنند
-
فوت یک شهروند بر اثر واژگونی خودرو در محور سبزوار - نیشابور
-
محمد صلاح از رکورد دروگبا گذشت
-
چادرهای «گاوبانگی» در مناطق جنگلی گیلان برپا شد
سایر اخبار مرتبط
نظرات
ثبت نظر
مهمترین اخبار
صعود دلار در کانال 63 هزار تومان؛ روند افزایشی قیمت سکه و طلا
پنجشنبه 12 مهر 1403 - 12:22:34
میانگین هزینه ماهانه سبد معیشت کارگر چقدر است؟
پنجشنبه 12 مهر 1403 - 11:59:20
رشد ۸ درصدی تولید خودرو در شهریور
پنجشنبه 12 مهر 1403 - 11:44:37
قیمت طلای جهانی ثابت ماند
پنجشنبه 12 مهر 1403 - 10:38:23
بازگشت پروازهای فرودگاههای کشور به حالت عادی
پنجشنبه 12 مهر 1403 - 10:18:45