خراسان/ ترکیب ششمین دوره مجلس خبرگان45 درصد تغییر کرد.چه افراد شاخصی ثبت نام نکردند و چه چهره هایی رد صلاحیت شدند؟ رای معنادار آل‌هاشم در تبریز به چه علت بود؟ ... در گزارشی تفصیلی به این سوالات پرداخته ایم.
   
انتخابات دوازدهمین دوره مجلس شورای اسلامی و ششمین دوره مجلس خبرگان رهبری به پایان رسید و منتخبان ملت از چند ماه بعد باید کار خود را در این دو نهاد شورایی آغاز کنند . در این میان بیشتر توجهات معطوف مجلس شورای اسلامی بود و کمتر به مسائل و نکات جالب در انتخابات مجلس خبرگان رهبری که به لحاظ کارکردی در حساس ترین مقاطع نظام بیشترین تاثیر را در حکمرانی جمهوری اسلامی دارد، پرداخته شد . اصل ۱۱۱ قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران به وظیفه اصلی خبرگان اشاره دارد و می گوید : هرگاه رهبر از انجام وظایف قانونی خود ناتوان شود یا فاقد یکی از شرایط مذکور در اصول پنجم و یکصد و نهم گردد یا معلوم شود از آغاز فاقد بعضی از شرایط بوده ‌است، از مقام خود برکنار خواهد شد. در صورت فوت یا کناره‌گیری یا عزل رهبر، خبرگان موظف اند، در اسرع وقت نسبت به تعیین و معرفی رهبر جدید اقدام کنند.بر اساس اصول بالا می توان خبرگان رهبری را نه تنها مهم ترین نهاد شورایی کشور که به نوعی دست پرورده اصلی انقلاب اسلامی معرفی کرد که وضعیت موروثی حاکمیت در ایران را به انتخابی – با یک واسطه – تغییر داد و حتی به نوعی تحت نظارت خود گرفت .  به همین دلیل در این گزارش به برخی نکات قابل توجه در انتخابات اخیر خبرگان رهبری می پردازیم .
 
رد صلاحیت هایی که واکنش‌برانگیز شد
 در ششمین دوره انتخابات مجلس خبرگان رهبری رقابت میان 144 نامزدی بود که برای 88 کرسی در سراسر کشور از سوی شورای نگهبان تایید صلاحیت شدند . در همان ابتدا دو موضوع حاشیه ساز شد . اول این که تعداد نامزدها برای کرسی های خبرگان کمتر از هر کرسی دو نفر ( حدود 1.7نفر) بود و دوم افراد سرشناسی که از ثبت نام در این انتخابات پرهیز کردند یا رد صلاحیت شدند . در واقع از میان بیش از 500نفر ثبت نامی در انتخابات، بسیاری از افراد به دلیل علمی تایید شورای نگهبان را نگرفتند و تعداد کمتری به دلایل دیگر رد صلاحیت شدند  . نحوه تعیین صلاحیت ها در انتخابات خبرگان بر عهده فقهای شورای نگهبان است و این قانونی است که خود مجلس خبرگان وضع کرده و برای همین افرادی که نامزد خبرگان شده بودند و در گذشته عضو این مجلس نبوده یا در امتحان قبول نشده بودند باید امتحان می دادند البته تعداد کمی هم به دلایل غیرعلمی رد صلاحیت شدند از جمله مهم ترین آن ها می توان به حسن روحانی رئیس جمهور سابق و محمود علوی وزیر اطلاعات سابق اشاره کرد . مصطفی پورمحمدی وزیر دادگستری و وزیر کشور اسبق هم که به دلیل علمی رد صلاحیت شده بود با اعتراض توانست تایید صلاحیت خود را بگیرد و در انتخابات حاضر شود اما حسن روحانی اعتراضی نکرد و با وجود ارسال سه نامه برای شورای نگهبان هنوز دلایل رد صلاحیت خود را نیز دریافت نکرده است .
 
افراد شاخصی که ثبت نام نکردند
غیر افراد رد صلاحیت شده ، موضوع افراد معروفی هم که ثبت نام نکردند جالب بود . مهم ترین آن ها رئیس فعلی مجلس خبرگان آیت ا... احمد جنتی نام دارد که دبیر شورای نگهبان است و از ابتدای مجلس خبرگان عضو آن بوده، همچنین آیت ...امامی کاشانی که ابتدا ثبت نام کرد اما در آستانه انتخابات به دلیل کهولت سن انصراف داد .آیت ا... امامی کاشانی دو روز قبل به رحمت خدا رفت . همچنین برای اولین بار رئیس قوه قضاییه در مجلس خبرگان حضور ندارد . رئیس قوه قضاییه از آن جا که یک مجتهد منصوب رهبری محسوب می شود نیازی به امتحان ندارد و پیش از محسنی اژه ای، موسوی اردبیلی ، یزدی ، شاهرودی ، صادق لاریجانی و رئیسی به عنوان روسای قوه قضاییه عضو مجلس خبرگان رهبری هم بودند اما رئیس فعلی ترجیح داد در این انتخابات ثبت نام نکند . نفر معروف دیگر آیت ا... نورمفیدی امام جمعه گرگان و نماینده ولی فقیه در استان گلستان است که از ابتدای انقلاب در گرگان امام جمعه بوده و چندین دور سابقه نمایندگی خبرگان را دارد . وی نیز نامزد خبرگان نشد و به همراه تعدادی دیگر از نمایندگان فعلی از حضور در خبرگان ششم منصرف شد .
 
مروی: درخصوص حضور در مجلس خبرگان، احساس تکلیف شرعی نکردم
با این که متولیان قبلی آستان قدس یعنی مرحوم طبسی و سید ابراهیم رئیسی با رأی مردم عضو مجلس خبرگان هم بوده‌اند اما احمد مروی تولیت آستان قدس رضوی در این دور از رقابت ها ثبت نام نکرد.متولی فعلی آستان قدس رضوی در این‌باره گفته بود: اگر در مقوله‌ای به تکلیف و وظیفه شرعی برسم از انجام آن ابایی نخواهم داشت، اما درخصوص حضور در مجلس خبرگان، احساس تکلیف شرعی نکردم و الحمدلله شخصیت‌های شایسته‌ای [برای این مسئولیت]حضور دارند. اگر بدون احساس تکلیف شرعی در این انتخابات شرکت می‌کردم، از حضرت رضا (ع) خجالت می‌کشیدم و ناسپاسی به درگاه حضرت بود، چراکه معتقدم توفیق نوکری دستگاه قدس رضوی بالاترین افتخار است و رهبر معظم انقلاب با آن مقام و شأن والا می‌فرمایند: «بهترین حکمی که در زندگی‌ام گرفته‌ام، حکم خادمی حضرت رضاست».
 
راهیابی61 نامزد جامعتین
اما پس از برگزاری انتخابات خبرگان هم نتایج جالب توجهی حاصل شد که بررسی آن ها خالی از لطف نیست .در انتخابات خبرگان امسال برخلاف دوره قبل که علاوه بر لیست جامعه مدرسین قم و جامعه روحانیت ، لیست خبرگان ملت که افراد نزدیک به مرحوم هاشمی رفسنجانی بودند هم حضور داشتند ، فقط دو لیست جامعه مدرسین و جامعه روحانیت شرکت جدی کردند که بین این دو لیست هم در 31 حوزه انتخابیه و 88 کرسی، 17 نامزد متفاوت وجود داشت و 39 نفر هم به صورت مستقل وارد کارزار انتخابات شدند .نتیجه انتخابات نشان می دهد در همین فضای کمتر رقابتی هم مردم انتخاب کردند و تعدادی مستقل وارد این مجلس شدند .  بر اساس بررسی خراسان، از میان 88 کرسی مجلس خبرگان 61 نامزد مشترک میان جامعه روحانیت مبارز و جامعه مدرسین قم بوده و 11 نفر هم از مستقل های خارج از این دو فهرست در استان های آذربایجان غربی ، اصفهان ، البرز، خوزستان ، زنجان ، سیستان و بلوچستان ، فارس، کردستان ، کرمانشاه و گلستان منتخب شدند . همچنین جامعه روحانیت 8نامزد اختصاصی خود در استان های اردبیل ، البرز ، ایلام ، چهارمحال و بختیاری ، خوزستان ، قزوین ، لرستان و مازندران و جامعه مدرسین هم 8 نامزد مختص به خود در استان های تهران ، خراسان رضوی ، گیلان و مازندران را به این دوره از خبرگان فرستادند . همچنین از 88 کرسی، 5 کرسی سهم علمای اهل سنت شد . به طور کلی نیز در میان ۸۸ منتخب مجلس ششم خبرگان رهبری، نام ۴۸ نماینده فعلی که دوباره کاندیدا شده بودند دیده می شود، آماری که حکایت از تغییر ۴۵ درصدی ترکیب مجلس خبرگان دارد.
  
خداحافظی آملی لاریجانی و محسن اسماعیلی
موضوع دیگر نحوه رای دادن مردم در این انتخابات است . صادق لاریجانی رئیس مجمع تشخیص مصلحت نظام که در مازندران نامزد شده بود در میان 5 کاندیدا پنجم شد و پس از دو دوره عضویت در این مجلس ، نتوانست در جمع خبرگان رهبری خود را ببیند که مورد توجه رسانه ها قرار گرفت و این وضعیت در حالی روی داد که نام صادق لاریجانی در دو لیست جامعه مدرسین و جامعه روحانیت به چشم می خورد . موضوع جالب دیگر رای سید ابراهیم رئیسی در این انتخابات است . وی که در استان خراسان جنوبی نامزد شده بود ابتدا تنها نامزد این استان اعلام شد و سپس با حضور یک نامزد از خراسان رضوی حداقل شرایط رقابت شکل گرفت . وی در این استان در دوره گذشته که عنوان دادستان کل کشور را داشت 325139 رای را به دست آورد و در این دوره با عنوان رئیس جمهور موفق به کسب 275463 رای شد که کاهش 50هزار رای را نشان می دهد . با توجه به افزایش تعداد واجدان شرایط ، کاهش زیادی محسوب می شود هر چند به لحاظ درصد از آرای ماخوذه 2 درصد افزایش داشته است.
نکته دیگر در این میان کاهش شدید رای در استان تهران نسبت به دوره گذشته خبرگان است . در حالی علیرضا اعرافی  به عنوان نفر اول در استان تهران حدود 888هزار رای کسب کرده که مرحوم هاشمی رفسنجانی به عنوان بالاترین رای خبرگان در دوره گذشته بیش از 2 میلیون و 300 هزار رای کسب کرده بود که اختلاف یک میلیون و 400 هزار رای کاهش را به رغم افزایش تعداد  واجدان شرایط نشان می دهد همچنین اعرافی هشت سال قبل با 840هزار رای نفر بیست و پنجم شد و حالا با 890هزار رای نفر اول در استان تهران است.در تهران 5 نامزد اختصاصی و نسبتا مشهور جامعه روحانیت در برابر جامعه مدرسین قم یعنی محسن اسماعیلی تنها عضو غیر معمم مجلس خبرگان، مصطفی پورمحمدی دبیر عالی جامعه روحانیت مبارز ، حمید شهریاری از مدیران قوه قضاییه ، علی رازینی از قضات مشهور و هادی صادقی معاون فرهنگی قوه قضاییه موفق نبودند و نتوانستند به مجلس خبرگان راه پیدا کنند.

جوان ترین و پیرترین عضو خبرگان ششم
بررسی سنی نمایندگان جدید خبرگان در دور ششم حکایت از میانگین سنی ۶۵ سال دارد که رقمی نزدیک به ادوار اخیر خبرگان است. جوان‌ترین عضو خبرگان این دوره محمدحسین بیاتی متولد ١٣۶١ دارای مدرک تحصیلی دکتری حقوق بین الملل از دانشگاه تهران است که نماینده جدید خبرگان رهبری از حوزه انتخابیه آذربایجان غربی است.مسن‌ترین نماینده خبرگان ششم نیز علی‌اکبر قریشی (زاده ۱۳۰۷ در بناب) روحانی شیعه و نماینده استان آذربایجان غربی در مجلس خبرگان رهبری است.محمدعلی موحدی کرمانی نیز با ۹۲ سال سن در رتبه بعدی مسن‌ترین‌های این دوره قرار دارد.با ابلاغ قانون جدید خبرگان در مهر ماه گذشته، خبرگان، براى مدت هشت سال، انتخاب مى ‏شوند و حداقل شش ماه به پایان هر دوره، باید انتخابات دوره بعد آغاز شود،به طورى که سه ماه به پایان هر دوره، انتخابات دوره بعد خاتمه یافته باشد و هیچ زمانى کشور بدون مجلس خبرگان نباشد.
 
رای معنادار آل‌هاشم در تبریز 
اما به لحاظ تعداد و درصد آرا رکورد رای گیری را امام جمعه مردمی تبریز و نماینده ولی فقیه در آذربایجان شرقی در اختیار گرفت . سید محمد علی آل هاشم در حالی 850280رای در این استان به دست آورد که نفر دوم منتخب استان آقای ملکوتی 258هزار رای کسب کرد . این فاصله 600هزار تایی قطعا پیام های مهمی دارد که می تواند از آل هاشم یک الگو در میان امامان جمعه بسازد و نشان دهد جایگاه وی در این استان چیزی فراتر از یک امام جمعه ساده است و توانسته ارتباط و تعامل خوبی با عموم مردم با سلایق مختلف و سنین متفاوت ایجاد کند . سید محمدعلی آل‌هاشم (زاده ۱۳۴۱ در تبریز)، امام جمعه تبریز و نماینده ولی فقیه در استان آذربایجان شرقی از سال ۱۳۸۸ تا ۱۱ تیر ۱۳۹۶ رئیس سازمان عقیدتی سیاسی ارتش بوده و از سال 96 تاکنون نیز امامت جمعه را در تبریز برعهده دارد اما آن چه آل هاشم را متفاوت می سازد،رفتار مردمی اوست . آل هاشم در همان روزهای ابتدای انتصابش دستور داد نرده‌هایی که در داخل مصلی صف مسئولان را از مردم در نمازجمعه جدا می‌کرد برداشته شود که با استقبال مردم و حتی ائمه جمعه شهرهای دیگر روبه رو شد. پس از آن نیز وی بارها رفتارهایی متفاوت از دیگر مسئولان نشان داد . سوار شدن به اتوبوس BRT و تاکسی به همراه مردم و حضور سرزده در بازی تراکتورسازی و استقلال در ورزشگاه یادگار امام تبریز از رفتارهایی است که به شدت مورد استقبال قرار گرفت. حضور سرزده در ادارات، شرکت در تمامی مراسم های خانواده‌های شهدا، رفتارهای مردمی و آسان سازی ارتباط امام جمعه و مردم از دیگر اقدامات  آل‌هاشم در مدت انتخابش توسط مقام معظم رهبری به نمایندگی خود در آذربایجان شرقی است.