انتخاب/ وزارت کار در جوابیه‌ای درباره دستیابی دولت سیزدهم به کمترین نرخ بیکاری در بین همه دولت‌ها نوشت: وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی به منظور بررسی و تجزیه و تحلیل جامع از وضعیت بازار کار کشور، تقویت و توسعه نظام جامع اطلاعات بازار کار مبتنی بر اطلاعات ثبتی و به روز (on line) که مشتمل بر سیستم نظارت و کنترلی برای ثبت دقیق اطلاعات بازار کار باشد، در دستور کار خود قرار داده است. به طوری­که با طراحی و اجرای یک نقشه ­راه جامع، به­ صورت مرحله به ­مرحله و تدریجی، سامانه اطلاعات بازار کار ایران را راه­اندازی خواهد نمود و انتظار بر این است با راه­اندازی سیستم مذکور، نقایص مربوط به داده­های آماری اعم از ثبتی و نمونه ­گیری مرتفع گردد.

بر همین اساس جهت اعلام آمار اشتغال کشور، منابع قابل استناد آماری، مرکز آمار ایران، سازمان تأمین اجتماعی و سامانه رصد ملی اشتغال وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی هستند که در ادامه تبیین می‌گردند:

مراجع سه گانه آماری در حوزه اشتغال کشور

الف: سامانه ملی رصد اشتغال

1. در راستای اجرای برنامه دولت مردمی سیزدهم برای ایجاد سالانه یک میلیون شغل توسط استان‌ها و دستگاه‌های اجرایی، سامانه ملی رصد اشتغال با رویکرد ثبت خدمات اشتغال (ثبت و صدور مجوز کسب و کار، تأمین مالی طرح کسب و کار، مشاوره و آموزش مهارت برای نیروی کار و ...) طراحی و اجرایی ‌گردید، مطابق با آخرین آمار دریافتی از داشبورد تمام شماری این سامانه بیش از یک میلیون نفر به تفکیک استان‌های کشور این خدمات اشتغال را دریافت کرده اند، در برخی کسب و کارها با ثبت خدمت اشتغال تا به ثمر رسیدن و پایداری و ایجاد شغل، نیازمند صرف زمان است. این آمار مبتنی بر کد ملی و ثبتی مبنا بوده و قابل راستی آزمایی است.

2. در سامانه ملی رصد اشتغال کشور حدود 18 هزار کاربری تعریف شده است که خدمات اشتغال ارائه شده­ی 116 دستگاه اجرایی را تا سطح شهرستان، بصورت برخط ثبت می­کنند و رسانه‌ها می‌توانند از اطلاعات و داده‌های خدمات اشتغال ثبت شده این سامانه استفاده کنند.

3. «برنامه نظام پایش اشتغال کشور» مبتنی بر صحت‌سنجی داده‌های ثبتی مبنا سامانه ملی رصد اشتغال و راستی‌آزمایی توزیع منابع اشتغال و اجتناب از انحراف سرمایه‌گذاری طی سه مرحله پیامکی، تلفنی و حضوری در راستای عمل به تعهدات اشتغال بخشی و استانی، اجرایی شده است تا منجر به ارائه آمار دقیق و قابل استناد برای سیاست­گذاری­ها و برنامه­ریزی­های حوزه اشتغال شود. از دیگر نتایج این طرح شفافیت عملکرد دستگاه­ها در حوزه اشتغال، ایجاد ارتباط مستقیم با کسب وکارها برای نخستین بار در کشور که فضای بررسی و رفع مسائل کسب و کارها است. این برنامه نیازمند تخصیص بودجه کافی برای بررسی و صحت سنجی همه اطلاعات اشتغال کشور است.

ب- آمار سازمان تأمین اجتماعی

1. از مراجع آماری که مبتنی بر کدملی و دقت بالا در ثبت اطلاعات افراد است سازمان تامین اجتماعی است که مطابق آخرین آمار، تعداد بیمه‌شدگان اجباری در بهمن ماه ۱۴۰۱ (۱۰۸۶۴۲۵۱ نفر) نسبت به اسفند ماه ۱۴۰۰ (۱۰۴۴۶۷۵۹ نفر) با رشد 0۴/۴ درصدی همراه بوده است. همچنین تعداد بیمه‌شدگان حرف و مشاغل آزاد نیز در بهمن ماه ۱۴۰۱ (۱۷۱۶۸۰۸ نفر) نسبت به اسفند ۱۴۰۰ (۱۴۹۶۰۷۸ نفر) با رشد حدود ۱۵ درصدی همراه می‌باشد.

2. با احتساب بیمه شدگان اجباری و حرف و مشاغل آزاد جدید بیش از 638 هزار نفر در سال 1401 آغاز به کار کرده اند.

3. تعداد برقراری‌های بیمه بیکاری نیز در مدت مشابه مذکور (بهمن ۱۴۰۱ - ۱۶۶۴۲۳ نفر) نسبت به اسفند ۱۴۰۰ (۱۷۳۴۰۰ نفر) نیز با کاهش ۴ درصدی همراه بوده است که نشان‌دهنده کاهش بیکاری و بهبود شرایط اشتغال کشور است.

بنابراین طبق آمار سازمان تأمین اجتماعی طی یکساله اخیر تعداد بیمه بیکاری کاهش یافته و آمار بیمه شدگان اجباری و حرف و مشاغل آزاد افزایش یافته که هر دو نشان از بهبود اوضاع بازار کار کشور و افزایش کیفیت شغل و درآمد است. بیمه تأمین اجتماعی نشانه تلفیق پایداری شغل و کیفیت آن است که سبب ماندگاری و افزایش اشتغال رسمی می‌باشد.

ج-گزارش مرکز آمار ایران

1- گزارش­های مرکز آمار، بر مبنای نمونه‌گیری از کل جامعه آماری است و طبق آخرین گزارش این مرکز، بررسی نرخ بیکاری افراد ١٥ ساله و بیش‌تر نشان می‌دهد که ٩,٧ درصد از جمعیت فعال (شاغل و بیکار)، بیکار بوده‌اند. در زمستان ١٤٠١، به میزان ٤٠,٥ درصد جمعیت ١٥ ساله و بیش‌تر، از نظر اقتصادی فعال بوده‌اند، یعنی در گروه شاغلان یا بیکاران قرار گرفته‌اند.

2- جمعیت شاغلین ١٥ ساله و بیشتر در این فصل ٢٣ میلیون و ٤٣٦ هزار نفر بوده است. بررسی اشتغال در بخش‌های عمده اقتصادی نشان می‌دهد که در زمستان ١٤٠١ نرخ بیکاری ۸ استان پائین تر از ۸ درصد، 16 استان کاهش نرخ بیکاری، 19 استان نرخ بیکاری تک رقمی و کاهش نرخ بیکاری استانهای رکورددار بالاترین نرخ بیکاری در فصول و سالهای قبل، بهبود اشتغال زمستان ۱۴۰۱منجر به افزایش جمعیت فعال، افزایش نرخ مشارکت، کاهش اشتغال ناقص و کاهش نرخ بیکاری فارغ التحصیلان دانشگاهی شده است.

3- در پاییز 1401 رکورد 18 ساله کاهش نرخ بیکاری با نرخ 2/8 درصد ثبت گردید. بروز بیکاری فصلی در بخش ساختمان و کشاورزی سبب گردید با نرخ بیکاری زمستان 7/9 درصد برسد اما در مجموع نرخ بیکاری سال 1401 ، 9 درصد است که رقم قابل ملاحظه و بی‌سابقه در همه دولت‌ها است. این آمار نتیجه بهبود فضای کسب و کار و تسهیل صدور مجوز و رشد اقتصادی و بهبود وضعیت اشتغال کشور است.

4- شایان ذکر است مقایسه آمارهای اشتغال منتشره از سوی مرکز آمار ایران مبتنی بر نمونه‌گیری، با اطلاعات ثبتی سامانه‌های عملیاتی و اجرایی نظیر آمارهای ثبتی سامانه رصد ملی اشتغال یا تحولات تعداد بیمه‌شدگان سازمان تأمین اجتماعی ماهیتاً منطقی و صحیح نمی‌باشد زیرا اهداف، روشمندی و کاربردهای متفاوت و متمایزی دارند.

5- در سال 1401 حدود 242 هزار نفر به جمعیت فعال کشور افزوده شده است. اما با توجه به اینکه جمعیت در سن کار (مجموع جمعیت فعال و غیر­فعال) رشد بیشتری نسبت به جمعیت فعال داشت، نرخ مشارکت اقتصادی که حاصل تقسیم جمعیت فعال به جمعیت در سن کار است، در سال 1401 نسبت به سال قبل ثابت باقی مانده است. (40.9 درصد)

6- نکته قابل توجه در بحث نرخ مشارکت نیروی کار، افزایش تدریجی این نرخ در میان زنان است. بدیهی است، مشارکت زنان با توجه به شرایط ویژه اقتصادی، تاثیر مضاعفی در کاهش بار تکفل اقتصادی افراد شاغل کشور به‌همراه خواهد داشت.

7- در سال 1401، به رغم تشدید تحریم­های بین­المللی، حدود 268 هزار فرصت شغلی بطور خالص ایجاد شده است. عمده فرصت­های شغلی ایجادی در سال 1401 در بخش خدمات فراهم شده است. در این دوره سهم زنان و مردان از فرصت­های شغلی ایجاد شده تقریبا برابر است.

8- نرخ بیکاری به تفکیک زنان و مردان نیز در این فصل کاهش یافته است، ولیکن دلایل آن متفاوت است. کاهش نرخ بیکاری مردان عمدتاً ناشی از خروج مردان از بازار کار و در مقابل، کاهش نرخ بیکاری زنان به دلیل ایجاد فرصت‌های شغلی بوده است.

9- بر اساس عملکرد اجرای برنامه­­های اشتغال دولت که توسط وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی منتشر می­شود در سال 1401 حدود یک میلیون فرصت شغلی جدید ایجاد شده است. قابل ذکر است اختلاف معنی­دار بین دو منبع آمار ثبتی و نمونه­گیری ناشی از تفاوت ماهیت آمارها است. بدان معنی­که بر اساس نتایج طرح آمارگیری نیروی کار، خالص اشتغال ایجاد شده در کشور از برآیند فرصت­های شغلی جدید ایجاد شده و فرصتهای شغلی از دست رفته محاسبه می­گردد.

10- عملکرد اجرای برنامه­­های اشتغال دولت که توسط وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی منتشر می­شود از نوع فرصتهای شغلی ایجاد شده است. لازم به ذکر است معمولا در گزارشات رسمی (مرکز آمار و ...) عمق شرایط بازار کار به دقت مورد سنجش قرار نمی­گیرد، مطالعات نشان می­دهد که در شرایط مشابه با ویژگی­های جاری بازار کار کشور، چالش‌های اجتماعی امری قابل انتظار می­باشد. بنابراین برون­رفت از وضعیت موجود، نیازمند ایجاد بستر و محیط مناسب برای تولید، سرمایه­گذاری و رشد اقتصادی، توجه به نهاد مالکیت و امنیت دارایی به منظور کاهش ضریب ریسک سرمایه­گذاری، آزادسازی اقتصادی و تقویت خصوصی­سازی، اصلاح وضعیت بوروکراسی و بهبود روابط بین‌الملل و حمایت از تولید داخلی می­باشد. از آنجایی­که اشتغال مسئله­ای فرابخشی است، رونق کسب و کار نیازمند عزم کلیه دستگاه­های اجرایی از یک سو و هماهنگ عمل کردن نظام بانکی با دولت و بخش خصوصی و حمایت مناسب سیاست­های پولی و مالی از سوی دیگر است.

11- مجموعه اقدامات این وزارتخانه منجر به ثبت رکورد کاهش بیکاری 30 ساله در دولت سیزدهم شده است و انتظار می‌رود روزنامه‌ها و رسانه‌های مختلف به جای سیاه‌نمایی، امیدآفرینی و بیان حقایق را سرلوحه خود قرار داده و با انتقاد سازنده دولت سیزدهم را یاری نمایند. وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی از ارائه پیشنهادات و راهکارهایی سازنده و نقدهای علمی در حوزه اشتغال، استقبال می‌کند.