جمعه 30 شهریور 1403 - 15:25
حافظ به چه کسی میگوید «مگس»؟
فرادید/ شعر حافظ از قدیمالایام نفوذ شگفتانگیزی در ذهن و فرهنگ مردم ایران داشته و به همین خاطر اصلا عجیب نیست که گفتگوهای روزمرۀ ما هم نشانی از اشعار او را در خودشان داشته باشند. «یوسف گمگشته بازآید به کنعان غم مخور»، «با دوستان مروت، با دشمنان مدارا»، «در کار خیر حاجت هیچ استخاره نیست»؛ اینها فقط چند نمونه از عبارات روزمره و ضربالمثلهایی است که از اشعار حافظ به زبان ما راه پیدا کردهاند.
یکی از معروفترین ضربالمثلهای برگرفته از شعر حافظ که معمولا در مجادلهها و منازعهها و برای تحقیر حریف به کار میرود، این بیت اوست که میگوید:
ای مگس حضرت سیمرغ نه جولانگه توست
عِرض خود میبری و زحمت ما میداری
اما تا به حال فکر کردهاید که مقصود حافظ از این بیت چیست و آن را خطاب به چه کسی بیان میکند؟ شاید ابتدا به نظر برسد که این بیت خطاب به یک دشمن ناشناس سروده شده که خصومت شخصی با حافظ داشته و یا شاید هم دربارۀ یک شخصیت سیاسی منفور باشد. اما حقیقت چیز دیگری است.
بررسی ادامۀ ابیات این شعر و همینطور سابقۀ کاربرد تمثیل «مگس» در سایر اشعار حافظ نشان میدهد که مخاطب این بیت کسی نیست جز خود حافظ و یا به عبارت دقیقتر دلِ عاشقپیشۀ حافظ.
مگس جانور سمج و یکدندهای است که هرچقدر او را برانند باز هم چرخی میزند و بازمیگردد؛ بخصوص اگر در جایی اثری از شیرینی یافته باشد. همین نکته است که مگس را برای حافظ به نماد و استعارهای از یک قلب عاشق و لجوج تبدیل کرده است. شیرینی حضور معشوق دل عاشق را به سمت خود جذب میکند و هر چقدر هم که معشوق با تندخویی او را از خود براند، باز این مگس سمج به رفتار عاشقانۀ خودش ادامه میدهد.
قبل از حافظ، سعدی هم از همین استعارۀ جالب استفاده کرده بود. او در یکی از شعرهایش خطاب به نصیحتکنندگان میگوید که بیهوده مرا از رفتن به دنبال محبوبم منع نکنید، زیرا من مانند مگسی هستم که چارهای جز رفتن به دنبال شکر ندارد:
ای که گفتی مرو اندر پی خوبان سعدی
چند گویی؟ مگس از پیش شکر مینرود
خود حافظ هم در سایر اشعارش از استعارۀ مگس برای اشاره به قلب بیقرار و عاشق خود استفاده کرده است. او در یکی از ابیاتش خطاب به معشوق میگوید که با دل حافظ مهربانتر باشد، زیرا این مگس از زمانی که هواخواه یار شده، شکوه و فرخندگی یک «همای» را پیدا کرده است:
محترم دار دلم کاین مگس قندپرست
تا هواخواه تو شد فرّ همایی دارد
یا در جای دیگری درست مثل سعدی از ناگزیر بودن خود برای رفتن به دنبال معشوق گفته است:
طمع در آن لب شیرین نکردنم اولی
ولی چگونه مگس از پی شکر نرود؟
اما از ادامۀ ابیات همان شعری که بیت «ای مگس...» در آن آمده نیز میشود فهمید که حافظ در آنجا مشغول گفتگو با دل خودش است؛ دو بیت آخر این شعر از این قرارند که:
تو به تقصیر خود افتادی از این در محروم
از که مینالی و فریاد چرا میداری؟
حافظ از پادشهان پایه به خدمت طلبند
سعی نابرده چه امید عطا میداری؟
حافظ در این شعر سرگرم سرزنش خویش است. او به دل خود میگوید که رفت و آمد و سماجتش در حضور معشوق (حضرت سیمرغ) نه تنها به نتیجۀ دلخواه نخواهد رسید، بلکه تنها باعث بیآبرویی و کشیدن زحمت و دردسر عاشقی است.
میشود گفت که این شعر نمونهای برجسته از «تواضع عاشقانه» است که شبیه آن در ادبیات عاشقانه و عرفانی ما کم نیست. شاعر نه تنها خودش را ناچیز و بیمقدار قلمداد میکند، بلکه بیتوجهی معشوق را هم نه به خاطر تکبر و بیاعتنایی او بلکه نتیجۀ کمکاری و خدمت و سعی اندک خودش به حساب میآورد.
پربیننده ترین
-
عکس مسی درآمد؛ آخرین توپ طلا با آرایشگر ویژه!
-
10 جایزه 5 میلیون تومانی برای کاربران آخرین خبر (مهلت شرکت در مسابقه تا 9 آذر تمدید شد.)
-
10 جایزه 5 میلیون تومانی برای کاربران آخرین خبر (مهلت شرکت در مسابقه تا 9 آذر تمدید شد.)
-
آخرین وضعیت راهها در چهارمین روز از سال جدید؛ محور چالوس از شنبه دوباره بسته میشود
-
زنده؛ بیرانوند در یک قدمی استقلال
-
"دنا پلاس اتومات" بخریم یا "تارا اتومات؟"/ مقایسه اختصاصی "آخرینخودرو" از دو خودروی پرطرفدار
-
چالش/ بازیکن داخل تصویر رو حدس بزن (16)
-
5 نشانه ضعیف شدن ریه ها و بهترین روش تقویت آن چیست؟
-
لندکروزر یا ۲۰۶؟ / مقایسه جالب "آخرینخودرو" به بهانه سخنان جنجالی میرسلیم
-
سپ، برترین شرکت در خاورمیانه شد
-
چالش/ بازیکن داخل تصویر رو حدس بزن (28)
-
ویدیو تست و بررسی فیدلیتی پرایم جدید در آخرین خودرو
-
چالش/ بازیکن داخل تصویر رو حدس بزن (14)
-
لحظه به لحظه با جدال پرسپولیس مقابل النصر
-
چالش/ بازیکن داخل تصویر رو حدس بزن (22)
-
یحیی مچ ساپینتو را خواباند / برد ارزشمند پرسپولیس در صدمین شهرآورد
-
چالش/ بازیکن داخل تصویر رو حدس بزن (19)
-
چالش/بازیکن داخل تصویر رو حدس بزن (11)
آخرین اخبار
-
کرملین: کنترل تمام مناطق مرزی کورسک را به دست خواهیم گرفت
-
خسارت وارده به فلسطین در حمله موشکی حزبالله
-
صحبت های رئیس اتحادیه طلا و جواهر از دلایل گران شدن سکه
-
سقوط سنگ در مرزنآباد چالوس حادثه جانی نداشت
-
ته کلاس دبیرستان...
-
حباب سکه در بازار ۷ میلیون و ۷۵۰ هزار تومان شد
-
اردوی تیم ملی شنای بزرگسالان در مشهد
-
معماری شگفت انگیز تیمچه بزرگ قم
-
چگونه جرایم مجازی را به پلیس فتا اطلاع دهیم
-
معاون رئیسجمهور: بودجه سال ۱۴۰۴ در سه بخش به مجلس تقدیم میشود
-
دکلمه خوانی زیبا با صدای حسین پناهی
-
انریکه: خیلی خوششانسیم که در لیگ فرانسه هستیم!
-
نههزار واکسن آنفولانزا در کاشان و آرانوبیدگل توزیع شد
-
کاوه دوره مصدومیت را تمام کرد
-
کاهش تصدیگری دولت در واردات نهادههای دامی
سایر اخبار مرتبط
نظرات
ثبت نظر
مهمترین اخبار
صحبت های رئیس اتحادیه طلا و جواهر از دلایل گران شدن سکه
جمعه 30 شهریور 1403 - 15:45:00
حباب سکه در بازار ۷ میلیون و ۷۵۰ هزار تومان شد
جمعه 30 شهریور 1403 - 16:00:00
معاون رئیسجمهور: بودجه سال ۱۴۰۴ در سه بخش به مجلس تقدیم میشود
جمعه 30 شهریور 1403 - 15:12:53
کاهش تصدیگری دولت در واردات نهادههای دامی
جمعه 30 شهریور 1403 - 15:07:46
تکالیف جدید ۲ وزارتخانه درباره خدمات پس از فروش رسمی موبایل
جمعه 30 شهریور 1403 - 14:34:07