خراسان/ مدیر شبکه‌اجتماعی ایکس در اظهارنظری جنجالی گفت که از والدین می‌خواهم مقدار استفاده کودکان از شبکه‌های اجتماعی را محدود کنند؛ چرا باید این هشدار را جدی گرفت؟
 استفاده کودکان امروزی از شبکه‌های‌اجتماعی، روز به روز در حال افزایش است. متاسفانه بسیاری از والدین هم نظارتی بر فعالیت کودکان در شبکه‌های اجتماعی نداشته و حتی نمی‌دانند که باید چطور این مسئله را مدیریت کنند. به‌تازگی «ایلان ماسک» مدیر شبکه اجتماعی ایکس و توئیتر گفته: «بسیاری از شبکه‌های اجتماعی برای کودکان مضر هستند. من از والدین می‌خواهم که مقدار استفاده از شبکه‌های اجتماعی را که کودکان می‌بینند محدود کنند، زیرا آن‌ها توسط هوش مصنوعی و برای به حداکثر‌ رساندن دوپامین برنامه‌ریزی می‌شوند». در ادامه، نکاتی در همین باره مطرح خواهد شد.
چگونگی سوءاستفاده شبکه‌های‌اجتماعی از دوپامین مغز
«ماسک» در بخشی از صحبت‌هایش اشاره می‌کند که شبکه‌های اجتماعی برای به حداکثر ‌رساندن دوپامین برنامه‌ریزی می‌شوند. دوپامین که به آن «هورمون شادی» هم می‌گویند، یک انتقال‌دهنده عصبی است که در مغز نقش پاداش و انگیزه را ایفا می‌کند. زمانی که ما کارهایی را انجام می‌دهیم که لذت‌بخش هستند، مانند خوردن غذاهای خوشمزه، گذراندن وقت با عزیزان یا دریافت لایک در شبکه‌های اجتماعی، سطح دوپامین در مغز افزایش می‌یابد. این امر باعث ایجاد احساس خوب و تمایل به تکرار آن رفتار می‌شود. شبکه‌های اجتماعی با استفاده از الگوریتم‌های پیچیده، محتوایی را به کاربران نشان می‌دهد که به احتمال زیاد  تعامل را برانگیزد، مانند پست‌هایی که تعداد زیادی لایک یا کامنت دارند. این تعاملات، پالس‌های کوتاه دوپامین را در مغز ایجاد می‌کنند که حس لذت و رضایت را به طور موقت به ارمغان می‌آورند. اما مشکل این جاست که مغز به مرور زمان به این پاداش‌های کوتاه عادت  و برای رسیدن به همان سطح رضایت، به محرک‌های قوی‌تر و مصرف بیشتر شبکه‌های اجتماعی نیاز پیدا می‌کند. این اختلال در کودکان به دلیل آگاهی کمتر، مشکلات حاد و ریشه‌ای‌تری را در شخصیت فرد ایجاد خواهد کرد. به همین دلیل است که ضرورت توجه والدین به این مسئله، پررنگ‌تر است.
چرا هشدار «ایلان ماسک» را باید جدی گرفت؟
ترشح دوپامین در مغز کودکان در زمان استفاده از فضای‌مجازی منجر به اعتیاد به شبکه‌های اجتماعی و عواقب منفی دیگری خواهد شد که عبارت اند از: کاهش تمرکز و حافظه، افت تحصیلی، بی انگیزگی به بازی‌های حرکتی، اختلالات خواب، اضطراب و افسردگی، کاهش عزت‌نفس، ایجاد مشکلات در روابط اجتماعی و ... . «ماسک» به‌عنوان یکی از ثروتمندترین و قدرتمندترین افراد جهان در حوزه رسانه به‌واسطه تسلط بر دنیای فناوری، اطلاعات عمیقی از نحوه عملکرد شبکه‌های اجتماعی و تاثیر آن‌ها بر مغز انسان دارد. او به عنوان یک فرد مطلع، نگرانی خود را از آسیب‌های شبکه‌های اجتماعی به کودکان ابراز می‌کند و از والدین می‌خواهد که در این زمینه هوشیار باشند. بنابراین و با توجه به آسیب‌های متعدد استفاده زیاد از شبکه‌های اجتماعی روی کودکان به خصوص اگر بدون نظارت والدین باشد، باید این هشدار را جدی گرفت.
والدین چه کنند؟
به یاد داشته باشید که شبکه‌های اجتماعی می‌تواند ابزارهای مفیدی برای آموزش، سرگرمی و ارتباط با دیگران باشد اما استفاده بیش از حد و بدون نظارت از آن‌ها می‌تواند پیامدهای مخربی برای سلامت روان و رشد و تکامل کودکان داشته باشد. بنابراین چند توصیه در همین زمینه را باید جدی بگیرید.
در معرض دید کودک نبودن گوشی| قبل از استفاده کودک از شبکه‌های اجتماعی یک محدودیت زمانی را برای او مشخص کنید. مثلاً برای کودکان کوچک‌تر، از یک ساعت زنگ‌دار استفاده کنید و به او بگویید هر وقت ساعت زنگ خورد، باید دست از گوشی بکشد. اگر او به قانون عمل کرد، او را تشویق کنید و اگر عمل نکرد، بدون عصبانیت و داد و فریاد به دلیل زیر پا گذاشتن قانون، استفاده دفعه بعد او از گوشی را لغو کنید. به‌ طور کلی بهتر است که گوشی تلفن‌همراه را در معرض دید کودک قرار ندهید.
تعیین محدودیت‌های سخت| در قدم اول باید محدودیت‌های شفاف و سفت و سختی برای استفاده از شبکه‌های‌اجتماعی برای کودکان خود تعیین کنید. کودک باید بداند که میزان و نحوه فعالیت او در شبکه‌های اجتماعی   چقدر باشد.
صحبت درباره خطراتش| در فرصت‌های مناسب و حتی در قالب داستان، درباره نحوه عملکرد کودک در شبکه‌های اجتماعی و خطرات آن‌ها با فرزندان‌تان صحبت کنید.
کمک گرفتن از فعالیت‌های جایگزین| برای کاهش استفاده کودکان از شبکه‌های اجتماعی، الگوی رفتاری مناسبی برای فرزندانتان باشید و خودتان هم در حضور کودک کمتر از شبکه‌های اجتماعی استفاده کنید. همچنین فرصتی برای یکسری فعالیت‌های جایگزین مانند بازی، ورزش، مطالعه و گذراندن وقت با خانواده را برای آن ها فراهم کنید.
جلب اعتماد کودک| ارتباطات باز و صمیمی با فرزند‌تان برقرار کنید تا در صورت بروز مشکل در شبکه‌های اجتماعی برای او به شما اعتماد داشته باشد و قبل از بحرانی‌شدن شرایط، از شما برای مدیریت اوضاع کمک بگیرد. فراموش نکنید که با مدیریت آگاهانه می‌توانید به فرزندتان کمک کنید تا از مزایای شبکه‌های اجتماعی به طور ایمن و سالم بهره‌مند شود و از آسیب‌های آن ها در امان بماند.
نویسنده : دکتر نجمه عابدی‌شرق | ‌ روان‌شناس بالینی