هم میهن/متن پیش رو در هم میهن منتشر شده و انتشارش در آخرین خبر به معنای تایید آن نیست

فریدون مجلسی کار شناس ارشد مسائل بین‌الملل از منتفی‌شدن برجام و ضرورت مذاکره مستقیم با آمریکا می‌گوید:
بدون توافق استقلال خود را از دست می‌دهیم

این روزها کسری بودجه آنقدر زیاد و درآمدهای دولت آنقدر کم شده که حتی برخی از مسئولان از کمبود بودجه برای پرداخت حقوق بازنشستگان می‌گویند. در این شرایط تحریم‌ها به ما اجازه فروش نفت را نمی‌دهد و کارشناسان هشدار می‌دهند که احتمالا شرایط اقتصادی سال آینده بدتر از امسال خواهد بود. فریدون مجلسی، دیپلمات سابق و کارشناس مسائل بین‌الملل در گفت‌وگو با هم‌میهن گفت: «نفت در ایران فقط ابزار مفت‌خوری کسانی شده که به اتکای صادرات نفت طی سال‌های طولانی، به ایجاد یک دولت بسیار بزرگ کمک کردند که درآمدهای حقوق کارمندان برای آفریدن یک تورم بزرگ کافی است. راه‌حل دیگری نمی‌بینم، جز قبول مقررات بین‌المللی و حقوق بین‌الملل و احترام به قطعنامه‌های شورای امنیت یا ادامه همین وضعیت و چاپ اسکناس و فقیر کردن عمومی برای بقا. بدون توافق با غرب ما استقلال خود را از دست می‌دهیم. وقتی اقتصاد مالی خود را از دست بدهیم دیگر نمی‌توانیم به رقابت بین‌المللی برگردیم. کشورهای دیگر با چه تلاشی استقلال‌شان را به‌دست آوردند و ما در مقابل با چه سهولتی استقلال را از دست می‌دهیم؟»

‌ایران کسری بودجه شدیدی دارد و کارشناسان عقیده دارند که اگر نتوانیم نفت بفروشیم کسری بودجه سال آینده بیشتر خواهد شد. به نظر شما امسال می‌توانیم نفت بیشتری بفروشیم؟

بگذارید اول یک موضوع مهم را مطرح کنم. کشورها نباید از محل فروش نفت، کسری بودجه خود را تامین کنند. امارات یک کشور بیابانی است که از محل فروش نفت به سمت توسعه رفت. این کشور در فقر مطلق بود و هیچ منابعی به جز نفت نداشت و با فروش نفت به ثروت رسید. حالا امارات به یک کشور بین‌المللی تبدیل شده است و اقتصادش برپایه نفت نمی‌چرخد و تمام دنیا هم به این کشور رفت‌وآمد می‌کنند. به نظرم پایه‌های ثروتمند شدن امارات را ایران بنیان نهاد. بیش از 40 سال است که تجارت خارجی ایران با پرداخت هزینه هنگفتی کالاهای خود را از طریق امارات وارد می‌کند. بنیان ثروتمند شدن امارات نه فروش نفت، بلکه تجارت است. 40 سال است که امارات کالاهای مورد نیاز ایران را از اروپا می‌خرد و با قیمت‌های بالاتر به ایران می‌فروشد. ترکیه هم نفت ندارد و مقدار زیادی نفت وارد می‌کند. مگر پاکستانی که وضعیتش از ایران بهتر است، نفت دارد؟ نفت در ایران فقط ابزار مفت‌خوری کسانی شد که به اتکای صادرات نفت طی سال‌های طولانی، به ایجاد یک دولت بسیار بزرگ کمک کردند که درآمدهای حقوق کارمندان برای آفریدن یک تورم بزرگ کافی است. جدیدا می‌گویند برای پرداخت حقوق باید قشم و کیش را فروخت. فروش آب و خاک مملکت خیانت است و خیانت بزرگ‌تر این است که کسانی که صلاحیت اداره مملکت را ندارند بخواهند تصمیم‌هایی بگیرند که از طرق غیرعقلانی درآمد ایجاد می‌کنند. من فکر نمی‌کنم تا زمانی که توافق امضا شود بتوانیم نفت بفروشیم.

‌منظور شما اقتصادِ بدون نفت است؟ بسیاری از کارشناسان عقیده دارند که اقتصاد بدون نفت یک شعار داخلی است. این موضوع امکان‌پذیر است؟
ایران کشوری است که اقتصادش برپایه نفت است. مسئله اقتصاد بدون نفت را از سر ناچاری مطرح کردند و هیچ وقت دنبال نشد. ایران روزانه 5/4میلیون بشکه نفت مصرف می‌کند و یکی از بزرگ‌ترین مصرف‌کنندگان انرژی در جهان است. کدام کشور 5/4 میلیون بشکه در روز در اختیار دارد؟ ترکیه، فلیپین، کره‌جنوبی و تایلند نفت وارد می‌کنند اما ما از نعمت نفت برخورداریم و حتی نمی‌توانیم نفت خود را بفروشیم. ایران یکی از بااستعدادترین کشورهای دنیا است که با سیاست‌گذاری درست اقتصادی و برنامه‌ریزی که کلیه مردم در آن مشارکت داشته باشند، پیشرفت کند، نه یک حلقه کوچک و اقلیت. متاسفانه بسیاری از کسانی که در ایران به جایی می‌رسند از این کشور می‌روند. ایران یکی از بزرگ‌ترین تولیدکنندگان فولاد و فرآورده‌های پتروشیمی، سیمان و مس در جهان است. همه اینها یعنی انرژی و پشت همه صنایع ایران، نفت خوابیده است. در این شرایط اصلا نمی‌توان از اقتصاد بدون نفت حرف زد.

‌به نظر شما با توجه به شرایط بین‌المللی می‌توانیم به افزایش فروش نفت امیدوار باشیم؟
ما کشوری بر مبنای انرژی هستیم و باید بتوانیم مازاد تولید خودمان را صادر کنیم تا بتوانیم نیازهای خودمان را وارد کنیم. بنابراین راه‌حل دیگری نمی‌بینم، جز قبول مقررات بین‌المللی و حقوق بین‌الملل و احترام به قطعنامه‌های شورای امنیت یا ادامه همین وضعیت و چاپ اسکناس و فقیر کردن عمومی برای بقا. بدون توافق با غرب ما استقلال خود را از دست می‌دهیم. وقتی اقتصاد مالی خود را از دست بدهیم دیگر نمی‌توانیم به رقابت بین‌المللی برگردیم. کشورهای دیگر با چه تلاشی استقلال‌شان را به دست آوردند و ما در مقابل با چه سهولتی استقلال را از دست می‌دهیم؟ شما وقتی نتوانید صادر کنید، نتوانید بفروشید، نتوانید با بانک جهان رابطه داشته باشید، نتوانید پول بدهید و پول بگیرید، استقلال‌تان را در عرصه بین‌المللی از دست می‌دهید. همه اینها به‌خاطر تحریم‌ها و جنگ‌های دیگران است. مردم ایران درگیر جنگ دیگران شده‌اند.

‌آمارهای رسمی کسری بودجه در سال 1401 را 400 هزار میلیارد تومان و آمارهای غیررسمی بالای هزار هزار میلیارد برآورد می‌کنند. با توجه به اینکه برجام امضا نشده و روند فروش نفت بهبود پیدا نکرده و مدیریت داخلی هم ضعف دارد، در سال جدید کسری بودجه دوباره بیشتر می‌شود؟
مسلما. چون ما نخواستیم مسائل را حل کنیم، نخواستیم برجام را اجرایی کنیم. برجام تمام شده است و ما حالا باید مذاکرات جدیدی را دنبال کنیم. به نظرم بدون ارتباط با دنیا نمی‌توانیم به تامین کسری بودجه امیدوار باشیم.

‌با توجه به کسری بودجه دولت می‌خواهد اوراق بفروشد و مولدسازی کند. آیا دولت با این کارها می‌تواند کسری بودجه سال 1402 را جبران کند؟
دولت برای فروش اوراق باید اعتماد مردم را جلب کند که اوراق بخرند. متاسفانه من سیاست جلب اعتماد از سمت مردم را مشاهده نمی‌کنم. در مورد مولدسازی باید بگویم که ما مولد هستیم و نیازی نیست کسی دیگر بیاید به مردم بگوید باید مولدسازی کنیم. شهرک‌های صنعتی همه مولد هستند، اما منتهی جلوی تولید اینها گرفته شده است. تمام شرکت‌های تولیدکننده اصلی معطل گشایش اعتبارات برای واردات مواد اولیه هستند. تازه اگر به اندازه ظرفیت تولید کنند به کی و کجا بفروشند؟ مگر همه تولیدات کشور ما باید برای مصرف داخلی باشد؟

‌پس با این تفاسیر کسری بودجه ما بیشتر از پارسال خواهد بود؟
مسائل پولی در تخصص من نیست. من فقط کلیات و علل و راه مبارزه را می‌دانم. اما فکر می‌کنم امسال بیشتر خواهد بود و سال آینده از امسال هم بیشتر می‌شود.

‌تبعات عدم توافق با غرب برای اقتصاد ایران چه خواهد بود؟
برجام در مهرماه خودبه‌خود دوره‌اش منتفی خواهد شد. کشورهای غربی که طرف اصلی ما و نگران توسعه بمب هسته‌ای در ایران هستند، منتظر نمی‌مانند. آنها تا روز قبل از پایان هم مکانیزم ماشه را اجرا خواهند کرد. به چه دلیل برجام امضا شد؟ چرا برجام را امضا کردند وقتی نمی‌خواستند اجرایی کنند؟ ما درمانده اجرای توافق هستیم. اجرای برجام شجاعت می‌خواهد اما ما شجاعتش را نداشتیم. اگر فعالیت هسته‌ای ما صلح‌آمیز است و نافی هیچ چیزی نیست، باید بپذیریم که روی فعالیت ما نظارت داشته باشند. از طرفی باید روی سیاست‌های منطقه‌ای خود تجدیدنظر کنیم. توافق با عربستان هم تا زمانی که با غرب به توافق نرسیم، راه به جایی نمی‌برد.

‌به نظر شما ما به سمت برجام می‌رویم؟
برجامی وجود ندارد که بخواهیم به سمتش برویم. باید مذاکره مستقیم با آمریکا را شروع کنیم. من برجام را منتفی می‌دانم. اگر مسئولان می‌خواهند توافق کنند باید مذاکرات را از سر بگیرند و به توافق جدیدی دست پیدا کنیم.