نمناک/ معروف‌ترین معیار سنجش توانمندی دانش‌آموزان در سطح جهان، آزمونی موسوم به پی‌آی‌اس‌ای است که هر سه سال یک‌بار عملکرد دانش‌آموزان هشتاد کشور جهان را در ریاضی، علوم و درک مطلب می‌سنجد. در سال‌های اخیر هربار که نتایج این آزمون منتشر می‌شود، سیاست‌گذاران و برنامه‌ریزان آموزشی در جهان را به تعجب وا می‌دارد. طی چندین آزمون گذشته، نمرات دانش‌آموزان تقریباً در همۀ درس‌ها و تقریباً در همه‌جای دنیا به طور مداوم در حال کاهش است. حتی کشورهایی مثل فنلاند و کرۀ جنوبی که نظام‌های آموزشی بسیار باکیفیتی دارند هم مستثنی نیستند.

▫️چه چیزی باعث افت نمرات در دانش‌آموزان سراسر جهان شده است؟ برخی از تحلیل‌گران همه‌گیری کرونا را عامل اصلی دانسته‌اند. اما روند افول نمرات از چندین سال قبل و مشخصاً از سال ۲۰۱۲ به بعد آغاز شده است و کرونا فقط شیب آن را افزایش داده است. گزارش پی‌آی‌اس‌ای به سه دلیل «گوشی‌های همراه» را عامل اصلی معرفی می‌کند: اولاً دانش‌آموزانی که روزانه کمتر از یک‌ ساعت از اوقات فراغت خود را با دستگاه‌های دیجیتال سپری می‌کنند، عملکرد ریاضی‌شان حدود پنجاه درصد بالاتر از دانش‌آموزانی است که روزانه بیش از پنج‌ساعت به اسکرین چشم می‌دوزند.

▫️ثانیاً به نظر می‌رسد که صفحه‌ نمایش‌ها باعث نوعی حواس‌پرتی فراگیر در میان همهٔ دانش‌ آموزان شده‌اند، حتی دانش‌ آموزانی که مدام چشم به آن‌ها ندوخته‌اند نیز در اثر حواس‌پرتی اطرافیانشان درگیر می‌شوند.

▫️دلیل سوم این است که تقریباً نیمی از دانش‌آموزانی که در این آزمون شرکت کردند، گفتند وقتی از دستگاه‌های دیجیتال خود دور هستند، احساس «کلافگی» یا «اضطراب» می‌کنند. به همین روال، نیمی از دانش‌آموزان گفتند که بدون دستگاه‌های دیجیتالشان از زندگی رضایت کمتری دارند. این اضطراب رابطه‌ای معکوس با عملکرد تحصیلی دانش‌آموزان دارد. در مجموع، دانش‌آموزانی که بیشتر با تلفن همراه خود کار می‌کنند در مدرسه نمرات بدتری می‌گیرند، حواس دانش‌آموزان دیگر را پرت می‌کنند و احساس بدتری نسبت به زندگی خود دارند.

▫️البته آزمون پی‌آی‌اس‌ای تنها پژوهشی نیست که پیوستگی استفادۀ زیاد از دستگاه‌های دیجیتال و عملکرد بد تحصیلی را نشان می‌دهد. جاناتان هایت، در پژوهشی جدید به این نتیجه رسیده است که صرفِ وجود یک گوشی هوشمند در دیدرس، باعث افت قابل‌توجه تمرکز حاضرین می‌شود. 

▫️هایت پیشنهاد می‌کند که بهتر است گوشی‌های هوشمند کاملاً در مدارس ممنوع شوند. به نظر می‌رسد تحلیل پی‌آی‌اس‌ای نیز استدلالی قوی در حمایت از این سیاست‌ باشد. صدها پژوهش جدی دیگر در ده‌سال اخیر نیز به نتایج مشابهی رسیده‌اند. اگرچه بعضی می‌گویند اگر دانش‌آموزان مهارت استفاده از گوشی را بیاموزند، شاید کمتر در معرض خطر باشند، اما ممنوع‌کردن تلفن در مدرسه اقدام آزمایشی جسورانه و بدیعی خواهد بود. شاید مؤثر نباشد، اما غلط است اگر فکر کنیم هیچ کاری نکردن و حفظ وضع موجود، بی‌ضرر خواهد بود. وقت وقتِ یک مداخله جدید است.