کم خونی از جمله بیماری‌های شایع در میان زنان است. دلایل گوناگونی برای بروز این بیماری وجود دارد، اما فقر آهن یکی از عوامل رایج کم خونی در زنان است. زایمان و دوران قاعدگی‌های سنگین در برخی از زنان می‌تواند آن‌ها را در معرض خطر کم خونی ناشی از فقر آهن قرار دهد. دوران بارداری نیز از جمله زمان‌هایی است که نیاز بدن به آهن بیشتر احساس می‌شود از آنجایی که بدن آهن مورد نیاز خود را از غذاهایی که مصرف می‌کنیم، تامین می‌کند، اما گاهی اوقات نیاز به مصرف مکمل‌ها برای تامین آهن مورد نیاز بدن توسط پزشک توصیه می‌شود. در این رابطه با خانم سمیه عابدینی کارشناس ارشد تغذیه به گفت و گو نشستیم که در ادامه می‌خوانید:

دلایل فقر آهن در خانم‌ها چیست؟

یک رژیم غذایی حاوی گوشت و سایر منابع حیوانی که محتوای آهن خوبی دارند، می‌تواند تنها 6 میلی‌گرم آهن به ازای هزار کیلو کالری را تامین می‌کند. زنان در سنین باروری حتی اگر دو هزار کیلو کالری هم دریافت کنند، نهایتا 12 میلی‌گرم آهن می‌گیرند، که این تنها 67 درصد میزان آهن توصیه شده، به خانم‌ها است. بانوان 14 تا 50 ساله بین 15 تا 18 میلی‌گرم آهن نیاز دارند، در خانم‌های باردار نیز میزان آهن مورد نیاز حدود 27 میلی‌گرم است. اما 12 میلی‌گرم را هم نمی‌توانیم، تامین کنیم.
پس مسلما این با غذا یا حتی با یک رژیم غذایی خوب هم تامین نمی‌شود و نیاز به مکمل آهن است، البته بدون آزمایش و بررسی نباید مکمل آهن مصرف شود، باید کم خونی ثابت شود، اگر ذخایر آهن پایین آمد، حتما باید تجویز مکمل آهن برای خانم‌ها شروع شود.

راهکارهایی برای درمان یا کاهش فقر آهن وجود دارد؟

اگر کم خونی ناشی از فقر آهن ثابت شد خصوصا فاکتورهای خونی و فریتین(این پروتئین با اتصال به آهن نقش ذخیره‌سازی آهن در درون سلول را برعهده دارد) بررسی شود، در صورت کمبود فریتین حتما باید مصرف مکمل آهن شروع شود. از زمان شروع مصرف مکمل حدود سه ماه زمان می‌برد که کم خونی رفع شود، البته گاهی اوقات بعد از یک ماه هم  برطرف می‌شود. در ضمن باید از منابع غنی آهن هم استفاده شود. مکمل آهن نباید با فاصله کم با وعده غذایی استفاده شود باید صبح‌ها یا میان وعده و یا آخر شب استفاده شود. در صورت مشکل گوارشی، مکمل آهن با وعده غذایی استفاده شود.

چه غذاهایی جزء منابع غنی آهن هستند؟

منابع آهن حیوانی شامل جگر، گوشت قرمز بدون چربی، ماکیان، ماهی‌های تن و سالمون، گوشت بره و تخم مرغ است. منابع گیاهی آهن را هم داریم که شامل میوه‌های خشک، نخود و لوبیای خشک، آجیل و خشکبار و سبزیجات برگ سبز تیره هستند، که زنان می‌توانند از این‌ منابع غنی آهن استفاده کنند.

چرا مصرف آهن در دوران بارداری و بعد از آن اهمیت دارد؟

در دوران بارداری حجم خون افزایش پیدا می‌کند، یعنی مادران آهن و ویتامین بیشتری برای ساخت گلبول‌های قرمز نیاز دارند اگر آهن کافی در بدن نباشد فرد دچار کم خونی می‌شود. که اثراتی چون خستگی، تنگی نفس، احساس سبکی سر  را برای مادران باردار به همراه دارد.
در دوران بارداری جنین از گلبول‌های قرمز برای رشد و نمو به خصوص در سه ماهه سوم بارداری استفاده می‌کند. اگر خانم باردار در مغز استخوان‌اش گلبول‌های قرمز اضافی داشته باشد جنین می‌تواند از این ذخایر در دوران بارداری استفاده کند. خانم‌هایی که ذخیره آهن کافی نداشته باشند دچار کم خونی می‌شوند، بنابراین دریافت آهن در دوران بارداری اهمیت ویژه‌ای دارد، خصوصا دریافت آهن کافی در سه ماهه سوم باعث می‌شود که نوزاد تا حدود چهار ماه  ذخایر کافی آهن را داشته باشد.

بعد از بارداری هم خانم‌ها به دلیل این که خون‌ریزی دارند، دریافت آهن باید مد نظر گرفته شود، به طور مداوم باید چک شوند تا دچار کم خونی نشوند. عوارض فقر آهن در خانم‌ها باعث ایجاد تغییرات عصبی و رفتاری، کاهش تمرکز، خستگی، تپش قلب و عوارض گسترده‌ دیگری می‌شود. همچنین کمبود آهن می‌تواند باعث کم کاری تیروئید شود. آنزیم‌های زیادی در بدن هستند که آهن در آن‌ها وجود دارد، خون‌رسانی توسط هموگلوبین‌ها صورت می‌گیرد که یک عنصر مهم در ساختار هموگلوبین‌ها آهن است. به خاطر همین اهمیت ویژه‌ای دارد که دریافت آهن به اندازه کافی در خانم‌ها حتما در دوران بارداری و بعد از آن مورد توجه قرار گیرد.

مهم‌ترین نشانه‌های کمبود آهن در بدن چیست؟

خستگی زیاد، ضعف، رنگ پریدگی پوست، تنگی نفس، ضربان قلب سریع، درد در قفسه سینه، شکنندگی ناخن‌ها، سرد شدن دست و پا، سرگیجه، کاهش تمرکز، تغییرات خلق و خو، التهاب زبان  و ریزش مو شود.