خراسان/ دختر من شش ساله است، از وقتی یاد گرفت با دوستانش بازی کند، متوجه شدم که در بازی هایشان خیلی قلدری می کند، وسایلش را به هیچ وجه در اختیار کسی قرار نمی دهد، حتی دقت کرده ام و دیده ام با این که سنی ندارد، خوب بلد است بزرگ ترها را فریب بدهد! طوری وانمود می کند که انگار در بازی با دوستانش هیچ تقصیری ندارد. نگرانم این اخلاقش تا بزرگ سالی همراه او بماند!
پاسخ مشاور:
اولین واکنشی که در مقابل قلدری و پرخاشگری کودکتان از خود نشان داده اید، چه بوده است؟
واکنش های نامناسب همچون عصبانی شدن، تحقیر کودک و حمایت از کودک مقابل و گفتن جملاتی مانند «اگر باز این رفتار را تکرار کنی هیچ کس تو را دوست نخواهد داشت» رفتار نامطلوب را تقویت می کند.
توصیه هایی برای کاهش رفتارهای قلدرانه کودکان
برای کاهش رفتار قلدرانه کودکتان، رفتارهایی که در ادامه ذکر می شود موثر است:
    به او توضیح دهید که اصلا قلدری پذیرفتنی نیست. برای مقابله با قلدری آموزش مهارت های اجتماعی به منظور تعامل موثر و مناسب با دیگران مفید است، همچنین او یاد می گیرد احساساتش را با کلمات بیان کند و خودکنترلی را می آموزد.
    با اقتدار و عاطفه عمل کنید. برای این که این رفتار در فرزندتان نهادینه نشود باید با اقتدار و عاطفه عمل کنید. یعنی در حالی که از شما گرما و محبت دریافت می کند، بداند قوانینی که شما وضع کرده اید در مقابل رفتارهای نامناسب، تغییر نخواهد کرد.
    تغییر را از منزل شروع کنید. شما می توانید الگوی خوبی برای او باشید. در کنارش بنشینید و قواعد بازی را برایش توضیح دهید و به او کمک کنید تا متوجه شود هنگام بازی چه اتفاقی می افتد. رفتارهای مطلوب او را دنبال و به آن ها توجه کنید و این رفتارها را تحسین کنید. با این کار او یاد می گیرد چه رفتارهایی برای شما مقبول و مطلوب است. 
    زمانی که احتمال می دهید کودک تهاجمی رفتار خواهد کرد تنهایش نگذارید. کنارش بمانید و رفتارهایش را اصلاح کنید؛ مثلا اگر کودکی را هل داد، دستش را بگیرید و آرام روی دست کودک مقابل بکشید و نوازش کنید. اگر به رفتار تهاجمی ادامه داد به آرامی دست او را بگیرید و به طور موقت او را از دیگر بچه ها جدا کنید و پس از مدتی او را برگردانید و آموزش ها را ادامه دهید.
    امکان بازی گروهی برایش فراهم کنید. بازی هایی که به صورت گروهی انجام می شود هم موثر است؛ چون کودک در تعامل با دیگران است و هم این که مشارکت را می آموزد چون همه برای یک هدف تلاش می کنند.
    اگر او وسایلش را به دیگران نمی دهد، به خواسته اش احترام بگذارید. از طرفی حس دوستی و مشارکت را در او تقویت کنید. یک روش بسیار موثر مشاهده است، شما وسیله یا خوراکی خودتان را با او تقسیم کنید؛ مثلا شالتان را به او بدهید که هنگام بازی به عنوان لباس از آن استفاده کند یا سیبی را که می خورید، نصف کنید و به او بدهید  و در این هنگام بر موضوع استفاده مشترک تاکید کنید. او را در کارهای منزل شریک کنید مثلا در شستن میوه یا ظرف ها. اگر زمانی اجازه داد دیگران به وسایلش دست بزنند او را تشویق کنید، تحسین و ترغیب شما این رفتار او را تقویت می کند. سعی کنید او را از احساس کودک مقابل آگاه کنید؛ مثلا از او بپرسید دوستت الان چه احساسی دارد که این وسیله را در اختیار او 
نگذاشته ای؟ ممکن است بگوید: خیلی ناراحت شد یا از دستم عصبانی شد.
حالا که بزرگ ترها را فریب می دهد
درباره مسئله فریب دادن بزرگ ترها، ممکن است برای پیشگیری از سرزنش یا تنبیه شدن این کار را انجام می دهد. منشأ فریب دادن و صادق نبودن ترس از واکنش اطرافیان است. پس شرایطی فراهم کنید که بداند سرزنش نخواهد شد و شما او را خواهید بخشید. زمانی که می دانید او مقصر است از او نپرسید؛ چون شرایطی را ایجاد می کنید که شما را فریب دهد، در مقابل رفتار صحیح را بیان کنید؛ مثلا بگویید هل دادن اصلا کار خوبی نیست. از سرزنش و تنبیه بپرهیزید چون تاثیر منفی دارد ولی زمانی که صادقانه مطلبی را بیان می کند او را تشویق کنید و به او بگویید چقدر تو دختر راستگویی هستی، من به تو افتخار می کنم. هرگز در حضور او از این که بزرگ ترها را فریب می دهد، سخنی نگویید چون رفتار غلطش را قوی تر می کند.
با توجه به مسائلی که ذکر کردید، مراجعه به روان شناس کودک توصیه می شود.

نویسنده :  مریم آنجفی روان شناس بالینی از دانشگاه پونای هندوستان