اعتماد/متن پیش رو در اعتماد منتشر شده و انتشارش در آخرین خبر به معنای تایید آن نیست

 توافقنامه ساخت راه‌آهن رشت-  آستارا توسط روسای جمهور ایران و روسیه امضا شد
  تقویت مسیر پاکستان، ایران و ترکیه، مسیر ریلی شلمچه- بصره و همچنین راه‌آهن چابهار- زاهدان و اتصال  دریای عمان و خلیج فارس به اروپا و ...   با جدیت پیگیری خواهد شد

روز گذشته توافقنامه احداث راه‌آهن رشت-آستارا به صورت ویدیوکنفرانس به امضای روسای جمهور ایران و روسیه رسید. راه‌آهن رشت به آستارا، بخش «روی زمین مانده» کریدور «شمال- جنوب» موسوم به INSTC (International North–South Transport Corridor) است که از مسیرهای راهبردی در نیمکره شرقی جهان محسوب می‌شود. تقریبا 22 سال پیش موافقتنامه اولیه برای ساخت کریدور «شمال-جنوب» به امضای وزیران حمل و نقل روسیه، ایران و هند رسید و از آن زمان، بخش بزرگی از زیرساخت‌های لازم برای حمل و نقل در این «راهگذار» بنا شده است. عمده این زیرساخت‌ها نیز در بخش ریلی است. 

کریدور شمال- جنوب چیست؟

کریدور شمال به جنوب، یکی از مسیرهای مهم ترانزیتی در آسیای میانه است که مسافت ۱۶ هزار کیلومتری حمل بار از طریق کانال سوئز را با یک مسیر ۷ هزار کیلومتری جایگزین کرده و در مقایسه با مسیرهای سنتی از نظر مسافت و زمان تا ۴۰ درصد کوتاه‌‌تر و از نظر هزینه تا ۳۰ درصد ارزان‌‌تر است. در این کریدور، اتصال خلیج عمان و بندر چابهار در ساحل شرق دریای مکران یا دریای عرب به عنوان بندری استراتژیک به این راهگذر در مبادله کالا به شرق کشور و همسایه‌های شرقی و آسیای میانه نقش مهمی ایفا خواهد کرد. این کریدور تحت یک پروژه ترانزیتی چند وجهی عمل می‌کند و دو حمل دریایی، یکی حمل دریایی خزر و دیگری حمل جنوب را شامل می‌شود و توسط یک بارنامه سراسری از طریق ترکیب خشکی و دریا انجام و کشتی به مقصد می‌رسد.
این کریدور از سه محور تشکیل شده است؛ محور میانی از طریق دریای خزر که مسیر زمینی از سن‌پترزبورگ در شمال غربی روسیه به منطقه آستاراخان در دریای خزر آغاز و سپس از طریق دریا توسط کشتی‌ها به بندر انزلی ایران منتقل می‌شود. در نهایت با حمل و نقل زمینی به بندر چابهار و سپس به بمبئی هند وصل می‌شود. محور شرقی، مسیری زمینی است که از روسیه به ایران شروع می‌شود و از قزاقستان، ترکمنستان و ازبکستان می‌گذرد. مسیر غربی از روسیه به ایران و از طریق آذربایجان است که مستلزم تکمیل ساخت خط ریلی رشت - آستارا در داخل ایران است.

چرا راه‌آهن رشت- آستارا مهم است؟
خط آهن رشت - آستارا در شمال ایران حلقه مفقوده این کریدور است و در صورت احداث این قطعه ریلی، می‌توان گفت که بندر بمبئی در هند تا هلسینکی فنلاند به طول ۱۳ هزار کیلومتر، با اتصال مستقیم ریلی و با عبور از خاک ایران به یکدیگر متصل خواهند شد. مسیر ریلی رشت- آستارا حتی به راهگذر «شرق- غرب» نیز معنا می‌بخشد و قطار کانتینری شانگهای- تهران را می‌توان از مسیر رشت - آستارا - تفلیس، راهی اروپا کرد. اگر این بخش از کریدور ریلی تکمیل شود، کشورهایی مثل آذربایجان و روسیه می‌توانند از کوتاه‌ترین مسیر به خلیج فارس و آب‌های آزاد متصل شوند و در هزینه‌های خود نیز صرفه‌جویی کنند. هزینه حمل کالاهای ترانزیتی از این مسیر، ۳۰ درصد نسبت به سایر مسیرهای منطقه ارزان‌تر است و زمان حمل‌ونقل کالاهای هندی به روسیه هم از طریق کانال سوئز به نصف کاهش می‌یابد.
برای ایران، این کریدور دسترسی به ۱۰ شهر روسیه با یک میلیون مصرف‌کننده یا بیشتر در امتداد رودخانه ولگا را باز می‌کند، اما همچنین به عنوان یک مسیر اتصال به آسیای مرکزی و منطقه دریای سیاه گسترده‌تر است. کالاهای ایرانی می‌توانند از طریق آذربایجان به سمت شرق به بندر آکتائو قزاقستان بروند. با این حال، یک احتمال دیگر، نگاه به سمت غرب به سمت بنادر دریای سیاه گرجستان و بازار اروپاست. این احتمال با لغو تحریم‌های امریکا واقعی‌تر خواهد بود.

راه‌آهن رشت- آستارا چقدر کار دارد؟
راه‌آهن رشت- آستارا به طول ۱۶۲.۵ کیلومتر در دو قطعه طراحی شده و شامل ۹ ایستگاه صومعه‌سرا، ماسال، رضوانشهر، پره‌سر، اسالم، لیسار، حویق، لوندویل و آستارا می‌شود. ظرفیت حمل بار این راه‌آهن در سال نخست بهره‌برداری ۱۰ میلیون تن برآورد شده که در حال حاضر به میزان ۹.۶ میلیون تن تقاضای حمل بار دارد. همچنین راه‌آهن رشت- آستارا ظرفیت جابه‌جایی حدود ۹۹۰ هزار نفر مسافر را در سال بیستم بهره‌برداری خواهد داشت.
برای ساخت این پروژه ریلی، احداث ۶۳ دستگاه پل به طول حداکثر ۴۰ کیلومتر و یک دستگاه تونل در نظر گرفته شده است. عملیات زیرسازی ۱۰ کیلومتر ابتدایی مسیر به صورت دوخطه در قالب راه‌آهن قزوین - رشت - بندر کاسپین در مرحله پایانی و آماده ریل‌گذاری است. راه‌آهن رشت - آستارا به بیش از ۲۱ هزار تن ریل نیاز دارد. 

چه مشکلاتی وجود دارد؟
ایران با چالش‌هایی مانند فرسودگی زیرساخت‌های داخلی و ضعف در جذب سرمایه‌گذاری خارجی یا تامین منابع مالی لازم برای تکمیل کریدور به ویژه تامین مالی ساخت «راه‌آهن رشت - آستارا » مواجه است. همچنین تامین مالی ساخت ۲۲ تونل و ۱۵ پل در امتداد کریدور در خاک ایران است که روسیه اخیرا متعهد به حل آنها با ارایه کمک‌های فنی و مالی شده است. همچنین، افزایش تنش در روابط ایران و آذربایجان پس از جنگ ۲۰۲۰ قره‌باغ، مسیر غربی کریدور را نیز تحت تاثیر قرار می‌دهد که کم هزینه‌ترین و آسان‌ترین مسیر برای عبور است که احتمالا اجرای پروژه را به تاخیر بیندازد. یکی دیگر از چالش‌ها، کوچک بودن ناوگان ایرانی در دریای خزر است، زیرا تعداد محدودی از کشتی‌های رورو بین ایران و روسیه وجود دارد. بحران دیگر این واقعیت است که بندر آستاراخان در جنوب روسیه در زمستان یخ می‌زند و دسترسی را به ‌شدت محدود می‌کند. عدم گسترش در مسیر رودخانه ولگا نیز منجر به کاهش ظرفیت بارگیری کشتی‌ها از طریق آنها شد.