«نذری» بخشی از آیین‌های ما ایرانیان است که بدون استثنا همه با آن آشنا هستیم و خاطرات فراوانی از گرفتن و دادن نذری در ذهنمان هست یا دست کم از دوران کودکی این آیین حسنه و زیبا را دیده‌ایم. نذری بجز در اسلام در دیگر ادیان و فرهنگ‌ها نیز کم و بیش وجود دارد که بسته به شرایط فرهنگی جغرافیایی دارای تنوع است.

در احادیث فراوانی به نذری پرداخته شده که بیشتر مربوط به اطعام بوده و آن را پسندیده و مستحب می‌داند. این امر خیر معمولا در قالب سفره‌های نذری، پخت آش و حلوا، شله‌زرد و... و پیشکش آن به یکی از ائمه(ع) یا امام‌زادگان، سپس پخش آن بین مستمندان یا همه مردم صورت می‌گیرد. صورت‌های دیگری از نذری چون اهدای خون به بیمارانِ نیازمند، روشن کردن شمع در ایّام خاص مثل شام غریبانِ امام حسین(ع)، پخش کتاب‌های دینی و مذهبی، خدمت به زائران امامان معصوم(ع) با شستن لباس‌ آنها و تهیه‌ اسکان و... نیز گزارش شده است. اما بیشتر آیین‌های نذری به اطعام خلاصه و با آن شناخته می‌شود.

نذری‌ معمولا در ایام خاصی چون ماه مبارک رمضان، ولادت یا شهادت ائمه(ع)، ماه محرم و صفر، مراسم روضه‌خوانی، مساجد و حسینه‌ها و خانه‌ها انجام می‌پذیرد. در این میان پیاده روی اربعین، بزرگترین رویداد آیینی تاریخ است که هر ساله در کشور عراق برگزار و از آن به عنوان «بزرگترین سفره نذری جهان» یاد می‌شود.

سفره‌های نذری در ایران، گونه‌ای از آیین‌های نذری ایرانی است که بیشتر توسط زنان این کشور صورت می‌پذیرد و با نام‌های مقدّسی چون سفره امام زمان (عج)، سفره حضرت ابوالفضل(ع)، سفره ام‌البنین، سفره علی‌اصغر(ع) و سفره حضرت رقیه گره خورده و هر کدام آداب و مناسک ویژه‌ای دارد. آش زین‌العابدین،‌ آش ابودردا،‌ آش امّ‌البنین، از شمار آش‌های نذری رایج مردم ایران است و هرکدام شیوهٰ پخت جداگانه‌ای دارد.

تقویت ایمان در جنبهٰ فردی، هم‌بستگی اجتماعی و تقویتِ روحیهٰ مشارکت و فقرزدایی در جنبه اجتماعی از آثار آیین‌های نذری معرفی شده‌اند. و اما فقرزدایی که می‌توان آن را کلیدواژه نذری و اطعام در میان مسلمانان قلمداد کرد. اگر بخواهیم به تاریخچه گذشته نذری بپردازیم درمی‌یابیم که عموما در گذشته نذری را خانواده‌هایی می‌دادند که به شکرانه نعمتی یا فراغت از یک بیماری و حل مشکلی، نذر می‌کردند به اینکه در یک تاریخ مشخص و مکرر سهمی از اطعام را با مشخص کردن نوع و میزان نذری ادای دین کنند. در قدیم سطح امکانات مردم کم بود و اکثرا اطعامی را که به این منظور تهیه می‌کردند را به همسایگان می‌دادند. همسایگان نیز معمولا از نظر مالی و شرایط تغذیه‌ای به آن نذری احتیاج داشتند و وعده‌ای، شکمی از اهل یک خانه را سیر می‌کرد و ثوابش نصیب نذر کننده می‌شد.

امروزه اما با پیشرفت امکانات و ارتقاء سطح تغذیه‌ای جامعه، میزان خانوارهایی که نیازمند واقعی به آن وعده غذایی باشند تنها به مناطق و خانوارهای شدیدا محروم محدود شده است اما با این احوال بسیاری از نذر دهندگان، همچنان بر همان سنت قدیمی، نذری را به همسایگان می‌دهند. برای نمونه در مناطق بالای شهر، یک خانواده‌ای نذری خود را در سطحی بسیار گسترده، با اطعامی بسیار باکیفیت از چلوگوشت تا چلو مرغ و... را به همسایگانی می‌دهد که به هیچ عنوان محتاج آن وعده غذایی نیستند. این خانواده‌های نذر کننده در اصل و نیت، اقدامشان درست است اما در شیوه توزیع نذری، صد در صد اشتباه می‌کنند. در این خصوص بر مراکز فرهنگی فرض است که در این خصوص فرهنگ‌سازی و اطلاعرسانی کرده تا عمده نذری‌ها نه در محل‌های مرفه‌نشین بلکه در مناطق کمتر برخوردار و بی‌بضاعت توزیع شود.

البته بسیاری از نذری دهندگان در سالهای اخیر همین تغییر رویه را اعمال کرده و نذری خود را به دست مستمندان می‌رسانند.

نذری اطعام همواره می‌تواند به شکلی بهینه انجام پذیرد. برای نمونه در جامعه امروز اگر بخواهیم یک پرس چلو گوشت نذری تهیه کنیم، حداقل حدود 500 هزار تومان به نرخ امسال(1403) هزینه دربرخواهد داشت. این یک پرس تنها یک وعده غذایی خواهد بود. ما مثلا اگر بخواهیم به یک خانواده 4 نفره مستمند 4 پرس چلوگوشت بدهیم، تقریبا حدود 2 میلیون تومان برای این چهار پرس هزینه کرده‌ایم. در این شرایط پسندیده‌تر و خداپسندانه‌تر این است که معادل ریالی آن را به صورت خرید بسته‌های معیشتی به همان میزان دو میلیون تومان به صورت مواد اولیه و خشک تهیه کرده و به دست همان خانواده مستمند برسانیم.

ازاینرو امروز می‌توان با دو میلیون تومان، یک بسته معیشتی شامل اقلام، یک کیسه برنج، یک کیلو گوشت چرخی، دو عدد روغن مایع کوچک، دو کیلو لوبیا چیتی، دو کیلو عدس، دو عدد رب گوچه فرنگی و دو عدد پنیر تهیه کرد و به دست خانواده نیازمند واقعی رساند. حال این خانواده چهار نفره به جای دریافت و مصرف یک وعده چلو گوشت، می‌توانند با این بسته معیشتی بین یک تا سه ماه را سر کنند.

نتیجه بحث اینکه همواره حضرت رسول و ائمه اطهار تاکید کرده‌اند که رضایت خداوند بالاتر از تمام رضایت‌هاست. عقل سالم اینچنین حکم می‌کند که اگر ما خدا را بر اعمالمان ناظر و شاهد بدانیم، او که عقل کل و محیط به عالم هستی است، همین مسیر ثواب و عاقلانه و مفید و موثر را از ما بیشتر از نذری بر همان سبک و سیاق گذشته و بدون بهره‌مندی نیازمندان، از ما قبول می‌فرماید.