صبح نو/متن پیش رو در صبح نو منتشر شده و انتشارش در آخرین خبر به معنای تایید آن نیست

ابوالفضل ظهره‌وند، سفیر ایران در افغانستان در دولت اصلاحات در گفت‌وگو با «صبح نو» با اشاره به اختلاف ایران و طالبان در ماجرای حقابه رودخانه هیرمند، اظهار کرد: «آب هیرمند یا به‌زعم افغان‌ها هلمند، مسأله‌ای است که در دو دهه اخیر برای ما دردسرساز شده است. در دور اول که حکمرانی طالبان بر افغانستان سایه افکند، آمدند، آب را هم منحرف کردند و هم بستند.»
 وی افزود: «آن‌ها با ایجاد بندهای انحرافی در منطقه لشکرگاه (مرکز ولایت هلمند)، آب را برای کشت تریاک مورد استفاده قرار می‌دهند و اکنون با ساخت سدی انحرافی با عنوان «کجکی»، حقابه ایران را برای این کار اختصاص داده‌اند.»
ظهره‌وند با اشاره به اختلافات دو دهه اخیر درباره آب هیرمند با افغانستان افزود: «در آن زمان، دولت اصلاحات به دنبال تعامل سیاسی بود و این‌گونه موضوعات را رعایت می‌کرد؛ چراکه اهداف دیگری داشت. البته آن زمان که من به عنوان سفیر در کابل فعال بودم، نسبت به این موضوع اعتراض کردیم؛ اما دولتمردان ما گفتند که هیرمند خشک شده و طالبان مقصر نیست و با این تحلیل ساده‌انگارانه، از این مقوله عبور کردند.» سفیر سابق ایران در کابل، ادامه داد: «خشک بودن هیرمند و بیان آن از سوی دولت آن زمان، موجب شد تا این موضوع به یک رویه تکراری تبدیل شود و دولت اشرف غنی هم با این استدلال که هیرمند خشک شده است، سهم حقابه ایران را نداد. 
حتی آنها اقدام به ساخت سد انحرافی کمال‌خان کردند؛ سدی که مخزنی نیست و 50 میلیون مترمکعب آب را نگه می‌دارد، طرحی آمریکایی که افغانستانی‌ها به اجرا گذاشتند تا این آب در منطقه شوره‌زار افغانستان جاری شود؛ اما به سمت ایران نرود.» وی با اشاره به اینکه خشکی هیرمند محصول سیاستی است که نتوانستیم آب را به عنوان یک مسأله کلیدی در دست بگیریم، افزود: «اگرچه اعتراضات دیپلماسی ایران نسبت به این موضوع ادامه یافت؛ اما متأسفانه هیرمند و هامون در دولت روحانی خشک شد. تالابی که ده‌ها هزار گاومیش و چند هزار تن ماهی عاید مردم سیستان‌وبلوچستان از آن می‌شد، اکنون خشک شده است. نبود دولت قدرتمند در افغانستان، ساخت بند کجکی روی هیرمند، نصب و به‌‌کارگیری انواع پمپ در مسیر رود هیرمند برای کشاورزی در افغانستان و کشت تریاک موجب خشک شدن دریاچه هامون در شرق ایران شد.»

رودخانه پنجاب مؤلفه گفتمان افغانستان و پاکستان 

وی با تشابه و مقایسه رودخانه‌های مشترک افغانستان با دیگر همسایگانش همچون پاکستان و هند، گفت: «اگرچه ما رودخانه مشترکی با عنوان هیرمند یا هلمند با افغان‌ها داریم، رودخانه مشابه ما را پاکستانی‌ها هم دارند. رودخانه پنجاب که از افغانستان به سمت پاکستان ادامه دارد، این رودخانه، همچنان به سمت پاکستان در جریان است؛ چراکه آب، یکی از مؤلفه‌های اسلام‌آباد در برابر کابل است و اجازه نمی‌دهد منافعش در این مسیر آبی، نادیده گرفته شود.»

نیازمند اعمال سیاست هستیم نه اعمال موضع 
تحلیلگر مسائل افغانستان با اشاره به اینکه دولتمردان ایران باید به سمت اعمال سیاست بروند، نه اعمال موضع، گفت: «در مجموع، ما باید چند موضع و تصمیم صحیح در این‌باره برای حفظ اکوسیستم، پایداری جمعیت و ادامه زیست مردم در سیستان‌وبلوچستان بگیریم، چون اگر بخواهیم زمان را از دست بدهیم، طالبان وقیح‌تر می‌شود؛ چراکه، دولت درست و درمانی ندارد. اکنون که نیازمند آب هستیم، بهتر است با دانش و تکنولوژی‌ که داریم، ثروت آب را از سوی دریای عمان و خلیج فارس فعال سازیم و سپس در ماه‌ها و سال‌های پیش‌رو، با در دست گرفتن دیپلماسی صحیح با طالبان، مسأله آب را حل‌وفصل کنیم.» 
وی ادامه داد: «مقامات طالبان در دوره اول (20 سال پیش) و هم در دوره ثانی، درباره هیرمند اظهار کردند که آب موجود است. بر ‌اساس این معاهده، حقابه‌ ایران ۲۶ مترمکعب در ثانیه، آن ‌هم در سال‌های معمولی و نرمال آبی است. این معاهده، سال معمولی و نرمال آبی را نیز تعریف کرده است که بر اساس سنجش مرکز سنجش دهراوود، مشخص می‌شود و آن هم طوری است که یک سال نرمال آبی، در حوزه دریایی هیرمند، حدود 6 میلیارد و ۵۰۰ میلیون مترمکعب آب است.»
ظهره‌وند افزود: «بر اساس محاسبه، حقابه ایران سالانه به ۸۲۰ میلیون مترمکعب می‌رسد. در خردادماه ۱۳۵۲ هر دو مجلس قانون‌گذاری دو کشور، این توافق را تصویب کردند.»