دنیای اقتصاد/ بازدهی خودرو در نیمسال جاری روند نزولی را طی کرده است. مرور منحنی قیمت‌ها در ۶ماه امسال بیانگر آن است که بازده خودرو منفی شده و ۱۳.۵درصد افت کرده است. توفان افزایش قیمت‌ها در فروردین آغاز شد. حال آنکه همراه با نوسانات ماهانه، در شهریورماه به آرامش نسبی رسید. مرور منحنی قیمت‌ها بیانگر آن است که بازار تحت تاثیر عوامل مختلف خودرویی و اتفاقات و جریانات منطقه‌ای با نوسان همراه شده است. این در شرایطی است که از اواخر اردیبهشت‌ماه روند نزولی قیمت‌ها کلید خورده است.
 
بازار خودروی ایران نیمسال نخست امسال را تحت‌تاثیر عوامل مختلف که بیشتر آنها غیرخودرویی بود، با نوسان زیادی پشت‌سر گذاشت، به‌طوری‌که شروع توفانی بازار در فروردین بود حال آنکه به آرامش نسبی در شهریور رسید. مرور منحنی قیمت بازار خودرو (شامل خودروهای داخلی و مونتاژی) طی شش ماه نخست امسال، نشان می‌دهد بازدهی خودرو ۱۳.۵درصد افت کرده است. بر این اساس قیمت‌ها در میانه ماه نخست تحت‌تاثیر غیر‌مستقیم اتفاقات سیاسی منطقه، رشد سنگینی را تجربه کرده و قله قیمت در همین ماه شکل گرفته است.

از اواخر فروردین امسال به بعد (تا به امروز) هرچند بازار خودرو نوسان‌های زیادی را تجربه کرده، اما هرگز تجربه فروردین تکرار نشده است. از طرفی، میانگین قیمت در ماه‌های پس از فروردین تا مرداد نزولی بوده، اما در شهریور کمی صعود کرده است. در این شش ماه، اتفاقات مختلفی به صورت مستقیم و غیر‌مستقیم، بازار خودروی کشور را تحت‌تاثیر خود قرار دادند. از اتفاقات غیر‌خودرویی مانند «تنش ایران و اسرائیل» به‌خصوص در فروردین و ترور اسماعیل هنیه، رئیس دفتر سیاسی حماس در ایران، گرفته تا کمبود عرضه و ابلاغ آیین‌نامه واردات خودروهای کارکرده و فروش اخیر ایران‌خودرو، همه در تشکیل قله و دره‌های قیمتی بازار خودرو در نیمسال نخست نقش داشته‌اند. در این بین، به نظر می‌رسد اتفاقات غیرخودرویی، اتفاقاتی که در درجه نخست سبب رشد انتظارات تورمی و قیمت ارز شده‌اند، نقش اصلی را در خیز قیمتی بازار خودرو داشته‌اند. به عنوان مثال، تنش سنگین بین ایران و اسرائیل در فروردین‌ماه، سبب رشد انتظارات تورمی و بالا رفتن قیمت ارز شد، زیرا گمان می‌رفت کار به درگیری فراگیر و وسیع بین دو طرف بکشد. در این شرایط، بازار خودرو نیز که منحنی قیمت آن وابستگی زیادی به بازار ارز دارد، با رشد قیمت مواجه شد.

به گواه آمار و ارقام، قله قیمتی بازار خودروی ایران در فروردین ۱۴۰۳ شکل گرفته است، به نحوی که هیچ خودروی داخلی زیر ۴۵۰میلیون تومانی در آن مقطع (در بازار آزاد) وجود نداشت. محاسباتی که با بررسی قیمت ۱۲ خودروی داخلی و مونتاژی به دست آمده، نشان می‌دهد در انتهای فروردین میانگین قیمت در بازار آزاد بالغ بر یک‌میلیارد و ۱۰۴ میلیون تومان بوده است.
 
در صورتی که تنش بین ایران و اسرائیل ادامه می‌یافت، بازار خودرو مستعد افزایش قیمت بیشتری نیز بود، اما این تنش پس از پاسخ ایران به اقدام اسرائیل - حمله به کنسولگری ایران در دمشق - رو به کاهش رفت و تا زمان ترور اسماعیل هنیه در ایران، این روند ادامه داشت.

بنابراین، بازارها پس از اطمینان نسبی از اینکه ایران و اسرائیل قرار نیست وارد جنگی فراگیر و گسترده شوند، از قله پایین آمدند و بازار خودرو نیز از این قاعده مستثنی نبود. شاهد آن افت قیمت خودروها در اردیبهشت است.

طبق محاسبات «دنیای اقتصاد»، در انتهای اردیبهشت میانگین قیمت در بازار خودرو عدد یک‌میلیارد و 18میلیون تومان را ثبت کرده است. بنابراین میانگین قیمت خودرو در بازار آزاد، در انتهای اردیبهشت نسبت به انتهای فروردین حدودا هشت درصد افت را نشان می‌دهد.

روند منحنی قیمت بازار خودرو در اردیبهشت تا اواخر ماه تحت‌بررسی، نزولی بوده اما پس از آن، تحت‌تاثیر سانحه سقوط بالگرد ریاست‌جمهوری و شهادت وی و همراهان، برای چند روزی صعودی شد. پس از عبور از دو سه روز ابتدایی خرداد و عبور بازارها از شوک سانحه بزرگ، بازار خودرو بار دیگر وارد ثباتی نسبی شد، روندی که تا پس از برگزاری دور نخست انتخابات ریاست‌جمهوری چهاردهم (در تاریخ هشتم تیرماه) ادامه داشت. با توجه به اینکه انتخابات ریاست‌جمهوری به دور دوم رفت، حدفاصل یک‌هفته‌ای بین این دو مرحله، رشد قیمت خودرو را پس از ثباتی چند‌هفته‌ای به دنبال داشت. با‌این‌حال، پس از مشخص شدن نتایج انتخابات و پیروزی مسعود پزشکیان بر سعید جلیلی، بازارها به‌نوعی آرام شدند و خودرو نیز جزو آنها بود. شرایط به شکلی پیش رفت که میانگین قیمت خودرو در انتهای تیر نسبت به انتهای خرداد، نزولی شد.

طبق محاسبات، میانگین قیمت خودرو در انتهای خرداد به 995میلیون تومان رسیده و در انتهای تیر رقم 985 میلیون تومان را ثبت می‌کند.

بنابراین میانگین قیمت خودرو در بازار آزاد، در خرداد نسبت به اردیبهشت بیش از 2درصد افت را نشان می‌دهد. در تیر نسبت به خرداد نیز افت میانگین قیمت خودرو در بازار آزاد، باز هم یک درصد بوده است.

اما در اواخر تیر‌ماه اتفاقی رخ داد که نمی‌توان آن را در کاهش قیمت (البته در مقطعی کوتاه بین اواخر تیر تا اوایل مرداد) بی‌تاثیر دانست. این اتفاق، ابلاغ آیین‌نامه واردات خودروی کارکرده بود که توانست اثری هرچند کوتاه بر بازار گذاشته و منحنی قیمت را چند روزی نزولی کند. این در حالی بود که حدودا دو هفته بعد، باز هم اتفاقی غیرخودرویی سبب رشد منحنی قیمت در بازار خودرو شد. دهم مرداد‌ماه بود که خبر رسید اسماعیل هنیه، رئیس دفتر سیاسی حماس، در ایران ترور شده است. ازآنجاکه گمان می‌رفت این اتفاق سبب تنش دوباره بین ایران و اسرائیل شود، بازارها بار دیگر صعودی شدند و خودرو نیز از این قاعده مستثنی نبود. با‌این‌حال، خویشتن‌داری ایران در این ماجرا اجازه نداد روند صعودی قیمت در بازارها خیلی طول بکشد و پس از چند روز، قیمت‌ها نزولی شد و ثباتی نسبی شکل گرفت. طبق محاسبات صورت‌گرفته، میانگین قیمت خودرو در انتهای مرداد نسبت به انتهای تیر، 3.5درصد افت را تجربه کرده است.

در شهریور‌ماه اما میانگین قیمت خودرو در حدی بسیار جزئی صعود کرده، به نحوی که می‌توان گفت ثباتی نسبی داشته است. طبق محاسبات صورت‌گرفته، میانگین قیمت از 950 میلیون تومان انتهای مرداد به 954میلیون‌تومان رسیده است.

مهم‌ترین اتفاق خودرویی اثرگذار بر بازار خودرو طی شهریور، فروش 115هزار دستگاهی ایران‌خودرو است که در مقطعی کوتاه از این ماه توانست سبب افت جزئی قیمت شود. پس از اعلام نتایج قرعه‌کشی و با توجه به اینکه از بالای سه میلیون نفر متقاضی تنها 115هزار نفر برنده شدند، روند نزولی نیز متوقف شد و قیمت تا حدی اندک بالا رفت. حالا باید منتظر ماند و دید قیمت خودرو در نیمه دوم سال چه شرایطی را به خود خواهد دید.

به اعتقاد فعالان بازار و کارشناسان، شرایط بازار خودرو در نیمسال دوم نیز می‌تواند متاثر از اتفاقات سیاسی باشد، اتفاقاتی که شاید بزرگ‌ترین آنها انتخابات ریاست‌جمهوری آمریکا باشد؛ برنده شدن احتمالی دونالد ترامپ در این انتخابات می‌تواند سبب رشد انتظارات تورمی و قیمت ارز و به تبع آن، افزایش قیمت خودرو باشد، اما برد کامالا هریس شرایط متفاوتی را ایجاد خواهد کرد.

در نیمسال دوم البته مسائلی مانند روند واردات خودرو، سرنوشت واردات کارکرده‌ها و افت‌و‌خیز تولید نیز به نوبه خود بر منحنی قیمت بازار اثرگذار خواهند بود.