فارس/ شهر تاریخی جرجان(گرگان) در سه‌کیلومتری گنبدکاووس و حدفاصل دو رودخانه گرگان‌رود و چهل‌چای در قرون گذشته، در زمینه‌های مختلف علوم، هنر و صنعت سرآمد بوده و باتوجه‌به کاوش و بررسی‌های انجام شده در بین شهرها و مناطق آن زمان در حوزه صنعت به‌ویژه سفال سرآمد و شهره عام و خاص بوده است.

شهر باستانی جرجان در میان برگه‌های کتاب تاریخی به نام ایالت طبرستان معرفی شده و این شهر تمدنی و باستانی، وسیع‌ترین شهر ایران در کنار شهرهای باستانی و تاریخی دیگر ایران مانند، تربت‌حیدریه، جندی‌شاپور و شهرری نام‌برده می‌شود.شهر تاریخی جرجان، در بین قرن‌های چهارم تا هفتم و در دوران ساسانیان، از آبادترین شهرهای آن زمان،  و نشانگر فرهنگ بااصالت شهرنشینی، در جنوب غربی حاشیه شهر گنبدکاووس به وسعت یک هزارو ۵۰۰ هکتار و در میان دو رودخانه چهل‌چای و گرگان رود قرار  گرفته است.

کارشناس باستان‌شناسی پایگاه ملی شهر باستانی گرگان(جرجان) گفت: شهر تاریخی جرجان، دارای باروی درونی و بیرونی بوده و خندقی در میان دیواره‌ها قرار داشته است.

زهرا اصغری اظهارکرد: مصالح ساخت دیوار آجر، خشت، گچ و سنگ است و ارگ شهر به‌صورت شش‌ضلعی در بخش مرکزی قرار داشته که در آن زمان دهستان نامیده می‌شد.

وی تصریح کرد: بناهای مذهبی، دولتی و کارگاه‌های صنعتی در میان  و اطراف ارگ متمرکز بوده و خیابان‌ها و گذرها، آجرفرش، دارای شبکه‌بندی شمالی، جنوبی، شرقی و غربی بوده است که تقریباً تمام شهر را در برمی‌گرفته است.

کارشناس باستان‌شناسی پایگاه ملی شهر باستانی گرگان(جرجان) ادامه داد: منازل این شهر تاریخی دارای حیاط مرکزی، اتاق‌های متعددی با تزیینات گچی و آجری بوده و همچنین دارای چاه آب و محل نگهداری آذوقه و شبکهٔ فاضلاب بوده که کانال‌های آب در وسط و یا کنار خیابان قرار گرفته و آب به‌وسیله تنبوشه‌های (لوله) سفالی به واحدهای مسکونی هدایت می‌شد. افزون بر این، شهر دارای کانال سرپوشیدهٔ فاضلاب شهری بوده و فاضلاب هر واحد مسکونی به این شبکه متصل و از شهر خارج می‌شد.

اصغری گفت: مدارس و مساجد شهر بسیار پرآوازه و شهر دارای مردان نامداری چون ابوسعید جرجانی، ریاضی‌دان و ستاره‌شناس قرن سوم، فخرالدین اسعد گرگانی، شاعر قرن پنجم، اسماعیل بن حسین جرجانی از پزشکان مشهور قرن ششم، می‌رسید شریف جرجانی عالم و متکلم و ادیب قرن هشتم و نهم بوده است. امامزاده یحیی بن زید(ع) و بخشی از محراب گچ‌بری متعلق به‌دور ایلخانی از جاذبه‌های گردشگری و مذهبی شهر باستانی جرجان محسوب می‌شود.

پژوهش و آموزش دانشجویان با راه‌اندازی بانک سفال در شهر تاریخی جرجان

وسعت بقایای این شهر باستانی گویای آن است که در زمان آبادانی حدود یک هزار و ۲۰۰ هکتار بوده و اکنون ۱۵۰ هکتار آن تحت حفاظت پایگاه ملی شهر باستانی جرجان قرار دارد.

سرپرست پایگاه ملی شهر تاریخی جرجان گفت: اولین بررسی و گمانه‌زنی در محدوده شهر باستانی جرجان و یا گرگان، توسط مهدی بهرامی در دهه ۱۳۴۰ خورشیدی بود که منجر به ثبت ملی این شهر در فهرست آثار ملی ایران شد.

قدرت شاکری اظهار کرد: در سال‌های بین ۱۳۵۰ تا ۱۳۵۶ نخستین کاوش‌های باستان‌شناسی انجام شد و در این سال‌ها، بسیاری از بخش‌های ناشناخته از این شهر پرآوازه باستانی شناسایی شد.

وی تصریح کرد: در سال ۱۳۶۱ نیز بررسی مقدماتی محدوده شهر قدیم جرجان، توسط کاوشگران و بر اساس مستندات تاریخی و شواهد باستان‌شناسی، در سال‌های ۱۳۶۳ و ۱۳۶۴، گمانه‌زنی تعیین عرصه و پیشنهاد حریم شهر باستانی و میله گذاری محدوده حریم انجام شد.

سرپرست پایگاه ملی شهر تاریخی جرجان در خصوص بانک سفال استان گلستان ابراز کرد: از سال ۱۳۹۰ تمام سفال‌های حاصل از بررسی و کاوش‌های باستان‌شناسی استان گلستان در سالنی در محوطه پایگاه پژوهشی میراث‌فرهنگی شهر باستانی جرجان(گرگان) نگهداری می‌شود که هدف از راه‌اندازی این بانک سفال، جمع‌آوری سفال‌های حاصل از بررسی‌ها و کاوش‌های باستان‌شناسی استان در یک فضای مشخص به‌صورت منسجم و سهولت در کار پژوهش و آموزش دانشجویان و پژوهشگران است، تا در این مجموعه بتوان به‌تمامی سفال‌های استان در یک فضا دسترسی پیدا کرد.

وی یادآور شد: این بانک سفال به دلیل حجم بالای سفال با روش سیستماتیک استاندارد مواجه است و بهتر است کارگاه مرمت آثار و اشیاء در نظر گرفته شود تا این پایگاه پژوهشی به یکی از مراکز پژوهشی سفال در شمال کشور تبدیل شود‌.

شاکری روباز بودن کارگاه کاوش شهر باستانی جرجان را از مشکلات موجود برشمرد و گفت: کارگاه‌های شهر تاریخی جرجان در محوطه روباز  قرار دارد و به همین دلیل این کارگاه‌ها در معرض عوامل طبیعی جوی، گیاهان خودرو بوده و هرساله شاهد تخریب آثار و بقایای معماری حاصل از کاوش‌های باستان‌شناسی هستیم.

وی افزود: تاکنون ساماندهی‌های متعددی در کارگاه‌های کاوش انجام شده اما به دلیل عدم پایداری و تداوم نداشتن حفاظت، این کارگاه‌ها از وضعیت مناسبی برخوردار نیستند.

سرپرست پایگاه ملی شهر تاریخی جرجان بیان کرد: برنامه‌های حفاظتی و ساماندهی در سال‌های گذشته در این محوطه انجام شده، اما اگر این محوطه به موزه باز شهری تبدیل شود، از هرگونه آسیب محافظت شده و باعث جذب گردشگران زیادی به این منطقه خواهد بود.

وی ابراز کرد: مهم‌ترین موضوع برای ساماندهی، کاوش و حفاظت، نگهداری و مرمت کارگاه‌ها  این شهر باستانی و تاریخی، تأمین اعتبار و بودجه مصوب و مستمر سالانه است.

آخرین خبر گلستان در اینستاگرام :