هم میهن/متن پیش رو در هم میهن منتشر شده و بازنشرش در آخرین خبر به معنای تاییدش نیست

محمدصالح صدقیان از جمله تحلیلگرانی است که سالیان دراز در دوران جنگ داخلی و اشغال جنوب لبنان توسط اسرائیل به‌عنوان خبرنگار در لبنان حضور داشت. او معتقد است که به دلیل ساختار تشکیلاتی حزب‌الله لبنان و فرماندهی غیرمتمرکز و غیرمنظم حزب‌الله، شهادت فرماندهان ارشد این گروه، از جمله سیدحسن نصرالله، دبیرکل حزب‌الله، هرچند آسیب شدیدی به این گروه وارد کرده‌است، اما باعث از بین رفتن توانمندی‌های میدانی حزب‌الله و توانایی مقاومت این گروه در مقابل تهاجم اسرائیل نمی‌شود.
 
در ادامه متن کامل گفت‌وگوی «هم‌میهن» را با محمدصالح صدقیان، رئیس مرکز عربی مطالعات ایران، می‌خوانید.

‌فکر می‌کنید شهادت سیدحسن نصرالله چه تاثیری بر روحیه و عملکرد حزب‌الله لبنان باقی می‌گذارد؟

بخشی از اهداف این کارزار ترورهای هدفمند که توسط اسرائیل علیه رهبران حزب‌الله آغاز شد، عملیاتی روانی برای تخریب روحیه و شکستن توان مقاومت مردم لبنان و به‌ویژه شیعیان است. اسرائیل علاوه بر میدان نظامی، جنگ تمام‌عیار روانی را نیز علیه مردم لبنان آغاز کرده‌است. اما واقعیت این است که این نخستین بار نیست که چنین رویدادی برای حزب‌الله رخ می‌دهد. نخستین دبیرکل حزب‌الله، یعنی سیدعباس موسوی هم توسط اسرائیل ترور شد. انتخاب سیدحسن نصرالله به‌عنوان دبیرکل حزب‌الله، نتیجه ترور سیدعباس موسوی بود. در دوران دبیرکلی سیدعباس موسوی، اساساً کسی چندان شناختی نسبت به سیدحسن نصرالله نداشت و کسی نمی‌دانست که او می‌تواند یک رهبر مقتدر و مدبر برای حزب‌الله لبنان باشد. قطعاً شهادت سیدحسن نصرالله هم تاثیر راهبردی و قوی بر حزب‌الله و نقش حزب‌الله در جنگ بر جا نمی‌گذارد.

‌اسرائیل در روزهای اخیر به صورت پیوسته در حال هدف قراردادن ارکان فرماندهی حزب‌الله لبنان است. فکر می‌کنید با این رویدادها و شهادت تعداد زیادی از فرماندهان ارشد این گروه، وضعیت حزب‌الله در ادامه نبرد جاری با اسرائیل چگونه خواهد بود؟

تشکیلات حزب‌الله تشکیلاتی غیرمتمرکز و غیرمنظم است. حزب‌الله مانند یک ارتش منظم رفتار نمی‌کند و برای عملیات غیرمتقارن تربیت و تشکیل شده‌است. تشکیلات حزب‌الله هم دقیقاً با ساختار عملیات غیرمنظم و غیرمتقارن ایجاد شده‌است. فرماندهان نظامی و ستادی حزب‌الله تا حدی از استقلال عمل و تصمیم‌گیری در میدان برخوردار هستند. من بعید می‌دانم عملیات ترور هدفمند اسرائیل تاثیر چشمگیری بر عملکرد حزب‌الله داشته‌باشد. البته من نمی‌گویم که این عملیات هیچ اخلالی در عملکرد حزب‌الله ایجاد نمی‌کند، قطعاً این ترورها اثرگذار هستند، اما بعید می‌دانم که تحول راهبردی در عملکرد حزب‌الله رخ دهد. من در دوران جنگ داخلی در لبنان زندگی می‌کردم و با بسیاری از هم‌نسلان خودم در میان کادرهای حزب‌الله آشنایی دارم.

باید توجه کنیم که تشکیلات مقاومت در لبنان، یک مفهوم جدید و خلق‌الساعه نیست، بلکه سابقه‌ای طولانی دارد. مقاومت در لبنان از زمان جنگ داخلی در این کشور، یعنی حدود سال ۱۹۷۵ میلادی شکل گرفت. یعنی سابقه مقاومت لبنان نزدیک به نیم قرن است. این نیرو در جنگ داخلی، در جنگ اول اسرائیل و جنگ دوم اسرائیل آب‌دیده شده‌است. در طول سال‌های اخیر قدرت نظامی حزب‌الله لبنان هم به شکل چشمگیری افزایش پیدا کرده‌است و به لحاظ نظامی اقتدار زیادی کسب کرده‌است.

اما در چهار روز اخیر اسرائیل به شکل گسترده‌ای رهبران حزب‌الله را هدف قرار داده و حملات گسترده‌ای را علیه شهرهای لبنان انجام داده‌است. این اقدام‌ها وضعیت را در جنوب لبنان بحرانی کرده‌است. شاید حزب‌الله لبنان چند روز فرصت نیاز داشته‌باشد تا دوباره خود را پیدا کند و وضعیت را مجدداً مورد ارزیابی قرار دهد و بفهمد که از لحاظ راهبردی و ژئواستراتژیک چه واکنشی باید به موج جدید حملات نشان دهد.

حزب‌الله از لحاظ تسلیحاتی، موشکی و بدنه نیروهای اصلی تاکنون با مشکل چشمگیری مواجه نشده‌است. اگر مشکلی ایجاد شده‌باشد در فرماندهان سطح یک است که بخش بزرگی از آنها در عملیات‌های اخیر اسرائیل شهید شده‌اند. حالا حزب‌الله به فرصتی نیاز دارد که فرماندهان شهیدش را با فرماندهان سطح دوم جایگزین کند و شرایط را مجدداً ارزیابی کند تا کنترل کافی بر روند شرایط در لبنان و میدان نبرد با اسرائیل پیدا کند.

‌فکر می‌کنید مردم عادی لبنان، از طوایف و مذاهب مختلف چه واکنشی به تحولات جاری نشان بدهند؟ شما فرمودید که در دوران جنگ داخلی و جنگ اول لبنان در این کشور حضور داشتید، فکر می‌کنید که وضعیت جاری با آن زمان تا چه اندازه قابل قیاس است؟

وضعیت جنگ نخست لبنان در سال ۱۹۸۲ بسیار مثال مهمی است. سال ۱۹۸۲ هنوز تشکیلات حزب‌الله لبنان شکل نگرفته‌بود. بعد از حمله اسرائیل به لبنان، آریل شارون، وزیر جنگ وقت اسرائیل شخصاً به بیروت رفت و با بشیر جمیل، رئیس‌جمهور وقت لبنان دیدار کرد. همان زمان کشتار صبرا و شتیلا هم رخ داد. وضعیت آن زمان این بود، اسرائیل تا این حد بر جبهه نبرد مسلط بود که هر کاری می‌خواست در لبنان انجام می‌داد، بخش وسیعی از جنوب لبنان را اشغال کرده‌بود و وزیر جنگ بدون مزاحمتی به پایتخت لبنان وارد می‌شد و با رئیس‌جمهور لبنان دیدار می‌کرد.

در همین دیدار آریل شارون به امین جمیل، برادر رئیس‌جمهور وقت یک اسلحه کلت هدیه داد و بعدها هم همین امین‌جمیل به ریاست‌جمهوری لبنان رسید. نزدیک به دو دهه بعد از این وقایع بود که مقاومت لبنان توانست اسرائیل را از لبنان بیرون کند. تجربه بعدی تجاوز اسرائیل سال ۲۰۰۶ بود. تجربه جنگ ۱۹۸۲ باعث شد تا همین بچه‌های حزب‌الله اجازه ندهند اسرائیل به هیچ یک از اهداف خود در جنگ برسد.

امروز هم من تصور می‌کنم نیروهای شیعه حزب‌الله در لبنان هستند که می‌توانند قوای خود را جمع کنند و با بسیج کردن نیروها، اسرائیل را بار دیگر شکست دهند. تردیدی وجود ندارد که انفجار پیجرها و بیسیم‌ها، هدف قرار دادن فرماندهان و شهادت سیدحسن نصرالله، هزینه بسیار زیادی برای حزب‌الله برجای گذاشت، اما من معتقدم نیرویی که حزب‌الله در اختیار دارد، می‌تواند از این جنگ سربلند بیرون بیاید. فراموش نکنیم که حمله جمعه به بیروت همزمان با سخنرانی نتانیاهو در سازمان ملل متحد انجام شد. وی در این سخنرانی تاکید کرد که به دنبال جنگ گسترده و باز با حزب‌الله است که هدف آن نابودی حزب‌الله لبنان است.

‌فکر می‌کنید مردم لبنان از حزب‌الله در این جنگ حمایت می‌کنند؟

من دیشب با دوستانی که در بیروت دارم صحبت می‌کردم و از آنها شنیدم که مطالبات گسترده‌ای به‌ویژه از سوی شیعیان لبنان چه در بیروت و چه در جنوب لبنان وجود دارد. فشار افکار عمومی زیاد است که از حزب‌الله می‌خواهند که تا چه زمانی قرار است موشک‌های حزب‌الله در انبار باقی بماند؟ چه زمانی قرار است از آنها استفاده شود؟ دیگر چه اتفاقی باید بیفتد که حزب‌الله به استفاده از موشک‌هایش قانع شود؟ صدها هزار نفر از شهروندان جنوب لبنان آواره شده‌اند.

این آدم‌ها هستند که از حزب‌الله می‌خواهند که اسرائیل را بزند و می‌گویند که ما مشکلی نداریم و پشت مقاومت خواهیم بود. مطالبه مردم لبنان و به‌خصوص شیعیان از حزب‌الله این است. من بعید می‌دانم که بودن یا نبودن فرماندهان درجه یک حزب‌الله تاثیری در اراده مقاومت داشته‌باشد و تصور می‌کنم که دیر یا زود، مقاومت لبنان به اسرائیل پاسخ خواهد داد. شکی نیست که درگیری گسترده با اسرائیل باعث می‌شود حزب‌الله خسارت‌های زیادی ببیند و شهدای زیادی بدهد، اما بعید می‌دانم که این جنگ باعث شکست حزب‌الله شود؛ نتانیاهو به آن نتیجه‌ای که می‌خواهد نمی‌رسد.

‌دولت لبنان تاکنون از مقاومت حمایت کرده‌است، فکر می‌کنید از این به بعد هم از مقاومت حمایت خواهد کرد و برای جلب حمایت بین‌المللی با هدف متوقف کردن ماشین جنگی اسرائیل تلاش می‌کند؟

دولت لبنان شنبه یک جلسه اضطراری برگزار کرد. دولت لبنان راهی جز حمایت از مردم لبنان ندارد. رئیس مجلس لبنان، نبیه بری هم فردی مردمی است، شیعه‌مذهب است و از مقاومت دفاع می‌کند. نبیه بری روز جمعه خیلی واضح بیان کرد که آتش‌بس به شمول پایان جنگ علیه لبنان و پایان جنگ علیه غزه خواهد بود و بدون آتش‌بس در هر دو جبهه جنگ پایان نمی‌گیرد. من فکر نمی‌کنم که دولت لبنان راه دیگری جز حمایت از مقاومت داشته‌باشد.

حملات اسرائیل علیه مردم عادی و شهروندان غیرنظامی لبنان انجام می‌شود و خیلی از ساختمان‌هایی که هدف حملات هوایی قرار می‌گیرد، پایگاه‌های نظامی نیستند، بلکه ساختمان‌های مسکونی هستند و تعداد زیادی از شهروندان جنوب لبنان آواره شده‌اند. دولت لبنان غیر از دفاع از مردم و مقاومت، راه دیگری ندارد.