هم میهن/متن پیش رو در هم میهن منتشر شده و بازنشرش در آخرین خبر به معنای تاییدش نیست

آرمین منتظری| اقدام اسرائیل برای ترور سیدحسن نصرالله نشان می‌دهد که اسرائیل تصمیم گرفته به یکباره سطح تنش را به شکل بی‌سابقه‌ای افزایش دهد. ظاهراً اسرائیل در نظر دارد حملات ترور بلندپایه‌ترین شخصیت‌های سیاسی حزب‌الله لبنان را بیشتر کند. مسلماً این اقدام اسرائیل موجب خواهد شد تا حزب‌الله نیز دامنه و مقیاس حملات خود به اسرائیل را گسترش دهد. اینکه آیا این اقدام حزب‌الله اسرائیل را از ادامه کمپین نظامی‌اش منصرف خواهد کرد، مشخص نیست اما در صورت گسترش حملات اسرائیل به حزب‌الله، این احتمال وجود دارد که ایران نیز در نهایت مجبور به مداخله مستقیم در این درگیری شود. چه اینکه حزب‌الله مهمترین نیرو در ساختار شبکه مقاومتی است که ایران از آن حمایت می‌کند.

روز جمعه ارتش اسرائیل حملات متعددی را به یکی از محله‌ها در حومه بیروت انجام داد. هدف این حمله ترور سیدحسن نصرالله دبیرکل حزب‌الله لبنان بود. روز گذشته نیز ارتش اسرائیل در بیانیه‌ای مدعی شد که ترور نصرالله موفقیت‌آمیز بوده است. حمله اخیر اسرائیل نشان می‌دهد که رژیم نتانیاهو چرخشی بزرگ را در شکل عملیات‌های ترور علیه شخصیت‌های ارشد حزب‌الله صورت داده است.

این حمله در شرایطی انجام شد که اسرائیل طی هفته‌های گذشته به‌طور مستمر تعداد نیروهای زمینی خود را برای تهاجم زمینی احتمالی به جنوب لبنان افزایش داده است. اسرائیل همچنان اصرار دارد که حزب‌الله لبنان طبق قطعنامه ۱۷۰۱ باید به پشت رودخانه لیتانی عقب‌نشینی کند.

بنا بر گزارش‌ها، اسرائیلی‌ها چند دقیقه قبل از شروع حمله به ضاحیه بیروت، به دولت جو بایدن، رئیس‌جمهور ایالات متحده، اطلاع دادند، هرچند سخنگوی پنتاگون اعلام کرده که وزیر دفاع ایالات متحده تنها زمانی که حمله انجام شده بود، مطلع شد. هدف قرار دادن عمدی نصرالله شاهد دیگری است مبنی بر اینکه اسرائیل دیگر کارزار ترور خود را به فرماندهان نظامی یا مقامات سیاسی سطح پایین محدود نخواهد کرد.

در ماه‌های اخیر، اسرائیل به‌طور پیوسته کمپین ترور خود را علیه مقامات ارشد حزب‌الله و حماس تشدید کرده است و حملات اسرائیل از هدف قرار دادن رهبران سیاسی به هدف قرار دادن فرماندهان نظامی تبدیل شده است. اسرائیل در ۳۱ جولای، اسماعیل هنیه، رئیس دفتر سیاسی حماس را با یک حمله تروریستی در تهران از پای درآورد.

اسرائیل در طول درگیری‌های قبلی خود با حزب‌الله، از جمله جنگ ۲۰۰۶ و عملیات خوشه‌های خشم در سال ۱۹۹۶، از هدف قرار‌دادن نصرالله اجتناب کرده بود. در آن زمان برآورد اسرائیل این بود که چنانچه نصرالله را هدف قرار دهد، ممکن است حزب‌الله لبنان و ایران به‌عنوان حامی اصلی‌اش، حملات مستقیمی را علیه اسرائیل تدارک دیده و خسارات قابل توجهی به نیروهای مسلح و مراکز غیرنظامی اسرائیل وارد کنند.

اما از زمان آغاز جنگ با حماس در غزه در اکتبر سال ۲۰۲۳ و متعاقب آن درگیری مرزی با حزب‌الله، اسرائیل به‌طور پیوسته کمپین ترور خود را برای هدف قرار دادن فرماندهان عالی‌رتبه حزب‌الله گسترش و شدت داده است. برای مثال در ۳۰ جولای اسرائیل فواد شکر، فرمانده شماره دو حزب‌الله را ترور کرد. در تاریخ ۱۷ و ۱۸ سپتامبر نیز اسرائیل دامنه ترورها را به شکل عجیبی گسترش داده و یک حمله پیجری گسترده را در لبنان صورت داد.

همزمان با این حمله پیجری، کابینه اسرائیل مجوز آغاز عملیات نظامی گسترده علیه حزب‌الله لبنان را صادر کرد و هدف این حمله عقب‌راندن حزب‌الله از مرزهای سرزمین‌های اشغالی و بازگرداندن شهرک‌نشینان آواره به شهرک‌های شمالی اسرائیل اعلام شد.

اقدام اسرائیل برای ترور سیدحسن نصرالله مسلماً حزب‌الله را وادار خواهد کرد تا دامنه عملیات خود علیه اسرائیل را گسترش دهد. احتمالاً در روزهای آینده شاهد حملات گسترده‌تری از سوی حزب‌الله به تل‌آویو باشیم. همچنین این احتمال وجود دارد که حزب‌الله حملات شدیدی را به نظامیان اسرائیلی مستقر در مرز صورت دهد.

اگر حزب‌الله در پاسخ به حملات مخفی و آشکار اسرائیل در روزهای گذشته، اقدامی شدید و قاطع صورت ندهد، تصوری که در ذهن حامیان حزب‌الله مبنی بر توان این گروه برای دفاع و بازدارندگی در مقابل اسرائیل نقش‌ بسته، خدشه‌دار خواهد شد. از سوی دیگر خودداری حزب‌الله از واکنش شدید به حملات حزب‌الله موجب خواهد شد که مخالفان داخلی این گروه در لبنان نیز جسارت بیشتری برای زیر سوال بردن مشروعیت و جایگاه این گروه به دست آورند.

تا به اینجای کار حزب‌الله سعی کرده آسیب‌های ناشی از حملات آشکار و مخفی اسرائیل را تحمل کند اما اقدام اسرائیل در ترور سیدحسن نصرالله که بانفوذترین چهره در ساختار حزب‌الله و کل جمعیت شیعیان لبنان محسوب می‌شود در کنار آمار بالای تلفات حمله روز جمعه اسرائیل در نزدیکی بیروت، موجب خواهد شد تا حزب‌الله لبنان دامنه حملاتش را به اسرائیل گسترش دهد تا هم پاسخی به اقدامات اسرائیل داده باشد و هم اسرائیل را از ادامه حملات ترور بازدارد.

هرچند حملات پیجری و ترورهای اسرائیل موجب بروز اختلال در فرماندهی و کنترلی نیروها در حزب‌الله شده است، اما حزب‌الله همچنان قادر است موشک‌های بالستیک میان‌برد را به سمت شهرهای بزرگ و تاسیسات نظامی اسرائیل شلیک کند. احتمالاً حزب‌الله در این حملات از موشک‌های بالستیک پیشرفته‌تر و دوربردتر و همچنین راکت‌ها و موشک‌هایی با سر جنگی سنگین‌تر و مخرب‌تر برای هدف قرار دادن شهرهای بزرگ اسرائیل نظیر حیفا و تل‌آویو استفاده خواهد کرد. حزب‌الله احتمالاً به بمباران مناطق الجلیل سفلی و علیا ادامه خواهد داد.

چراکه بمباران این مناطق می‌تواند هزینه‌های اقتصادی سنگینی بر اسرائیل تحمیل کند. حزب‌الله برای تحقق این هدف مجبور خواهد شد سامانه‌های پدافندی اسرائیل را ناکارآمد کند بنابراین چاره‌ای ندارد جز اینکه موشک‌ها و راکت‌‌ها را در تعداد بالا شلیک کند تا این حملات تلفاتی به بار آورند؛ به نوعی که تلافی اقدام اسرائیل در ترور سیدحسن نصرالله به حساب آید.

استراتژی اسرائیل و نتیجه‌ای که از حملات اخیر خود مد نظر دارد این است که حزب‌الله به پشت رودخانه لیتانی عقب‌نشینی کند. اگر این هدف اسرائیل محقق شود، تل‌آویو مجبور نخواهد شد هزینه سنگین تهاجم زمینی به جنوب لبنان را متحمل شود. به نظر می‌رسد اسرائیل در حال حاضر به این نتیجه رسیده است که با ادامه حملات ترور کادر رهبری و بمباران زیرساخت‌های حزب‌الله می‌تواند این هدف را محقق کند.

اسرائیل برای تحقق این هدف بیشتر بر نیروی هوایی خود تکیه کرده است و احتمالاً همین رویه را نیز ادامه خواهد داد. اما بعید است که حزب‌الله به زودی در مقابل اسرائیل کوتاه بیاید، بلکه ترجیح حزب‌الله این است که اسرائیل را وارد یک جنگ فرسایشی زمینی در جنوب لبنان کند. در نتیجه با ادامه مقاومت حزب‌الله در مقابل فشار نظامی اسرائیل، احتمالاً اسرائیل نیز در آینده گزینه تهاجم زمینی محدود و یا حتی تهاجم زمینی تمام‌عیار به جنوب لبنان جهت اشغال این منطقه و ایجاد یک نوار حائل بین شمال اسرائیل و نیروهای حزب‌الله را در نظر خواهد داشت.

اسرائیل برای انجام چنین عملیاتی از منابع لازم نیز برخوردار است. دو روز پیش، ایالات متحده یک بسته ۸ میلیارد و ۷۰۰ میلیون دلاری کمک نظامی به اسرائیل را تصویب کرد که اغلب اقلام آن را مهمات سامانه‌های پدافند هوایی اسرائیل تشکیل می‌دهند.

ایران چه خواهد کرد؟
سوال مهم در این میان این است که ایران به‌عنوان کشوری که روابط بسیار نزدیک و استراتژیکی با حزب‌الله لبنان دارد، چه واکنشی به اقدامات اخیر اسرائیل نشان خواهد داد؟ طبیعی است که با ادامه ترور و حملات هدفمند اسرائیل علیه حزب‌الله، ایران مقیاس کمک‌های خود را به حزب‌الله افزایش دهد تا اطمینان حاصل کند که حزب‌الله لبنان همچنان قدرتش را حفظ خواهد کرد.

با ادامه کمپین نظامی اسرائیل علیه حزب‌الله حتی این احتمال نیز وجود دارد که ایران در نهایت مجبور به مداخله مستقیم شود. مسلم است که اگر ایران تصمیم به مداخله بگیرد، با توجه به تجاوزات فزاینده اسرائیل، در ابتدا ایران سایر اعضای محور مقاومت را فعال خواهد کرد تا طی حملاتی به اسرائیل، حزب‌الله را تا حدی از زیر فشار اسرائیل بیرون آورند.

اعضای محور مقاومت نظیر حوثی‌ها در یمن و کتائب حزب‌الله در عراق از پیش متعهد شده‌اند در صورت وقوع جنگ گسترده‌تر بین اسرائیل و حزب‌الله، زیرساخت‌های غیرنظامی و نظامی اسرائیل را با هواپیماهای بدون سرنشین و موشک‌های بالستیک هدف قرار دهند تا پدافند اسرائیل ناکارآمد شود. اما ایران به‌رغم تحریک‌های متعدد و مکرر اسرائیل تاکنون از انجام حمله مستقیم به اسرائیل، خودداری کرده است.

صبر ایران در پاسخ به ترور اسماعیل هنیه در تهران گواه این مدعا است. ایران در عوض، ترجیح داده است به‌عنوان حامی و هماهنگ‌کننده حملات اعضای محور مقاومت علیه اسرائیل نقش‌آفرینی کند؛ به‌گونه‌ای که اسرائیل توجیهی برای حمله به ایران و یا کشاندن پای آمریکا به درگیری نداشته باشد. با این حال، باید پذیرفت که این موضع ایران در درازمدت نمی‌تواند ادامه یابد.

اگر ایران در بحران فعلی به راهکاری دیپلماتیک و یا عملیاتی که عملی باشد نرسد، جایگاهش به‌عنوان رهبر بلوک ضداسرائیلی در منطقه تضعیف خواهد شد. بنابراین باید گفت که به لحاظ انگیزه‌ای، ایران انگیزه سیاسی و استراتژیکی برای انجام عملیات‌های مستقیم علیه اسرائیل را با هدف تقویت موقعیت خود به عنوان یک متحد و شریک قابل اعتماد برای گروه‌های مقاومت منطقه دارد.

اما این انگیزه ممکن است به واسطه پارامترهایی نظیر توان عملیاتی علیه اسرائیل و یا تبعاتی که این عملیات‌ها به واسطه پاسخ احتمالی می‌تواند داشته باشد، محدود شود. البته ممکن است ایران حمله‌ای مشابه حمله قبلی‌اش به اسرائیل صورت دهد. همچنین سفارتخانه‌ها و منافع اسرائیل در سراسر جهان نیز ممکن است هدف حملات مخفیانه ایران قرار گیرند.