خیس‌کردن تخت‌خواب یا شب ادراری کودک، صحنه آشنا برای بسیاری از والدین است. بسیاری از کودکان به دلایل مختلفی شب‌ها نمی‌توانند ادرار خود را کنترل کنند و رختخواب را خیس می‌کنند. شاید این موضوع برای والدین بسیار آزار دهنده باشد. برخی از والدین در مقابل این رفتار شروع به سرزنش یا تنبیه کودک می‌کنند که این نشان از ناآگاهی محض والدین دارد.
دلایل این اختلال در کودکان چیست؟ آیا راهی برای کنترل آن وجود دارد؟ به این بهانه با دکتر « مهسا ساداتی» روانشناس کودک و نوجوان به گفتگو نشستیم که در ادامه می‌خوانید:

در ابتدا بفرمایید شب ادراری در کودکان چه دلایلی دارد؟

بسیاری از کودکان تا حدود پنج‌سالگی رختخواب خود را خیس می‌کنند که درصد زیادی از آن‌ها با افزایش سن بهبود پیدا می‌کنند. به طور کلی شب ادراری در پسران بیشتر از دختران مشاهده می‌شود. والدین باید بدانند که در اکثر موارد شب ادراری تا هفت‌سالگی ادامه پیدا می‌کند، البته مواردی هم وجود دارد که تا ۱۲-۱۳ سالگی یا حتی بیشتر درگیر شب ادراری هستند.

بهتر است بدانید که شب ادراری در برخی از کودکان در سن بسیار پایین وجود دارد و کودک به طور کلی نمی‌تواند شب‌ها ادرار خود را کنترل کند. البته این نوع شب ادراری معمولا با افزایش سن کودک رفع می‌شود. اما نوع دیگری از شب ادراری آن است که کودک به‌طور ناگهانی دچار آن می‌شود، یعنی او بلد بوده ادرار خود را کنترل کند، اما به‌ناگهان می‌بینید که به شب ادراری مبتلا شده است.

درمان شب‌ادراری به صبوری والدین نیاز دارد و معمولا پروسه‌ای زمان‌بر است. هرگز کودک را تنبیه نکنید، زیرا این کار می‌تواند اضطراب فرزندتان را افزایش داده و بهبود را به تعویق بیندازد.روانشناسان کودک می‌گویند که تا وقتی ریشه و دلیل اصلی مشکلی را پیدا نکرده‌ایم، نمی‌توانیم درمان قطعی آن را انتظار داشته باشیم. بنابراین مهم‌ترین قدم برای والدین این است که علت شب ادراری کودک را با کمک متخصصان مربوطه پیدا کنند تا با توجه به دلیل آن بتوانند درمان مناسب فرزند خود را آغاز کنند. عوامل مختلفی می‌تواند در شب ادراری کودک تاثیر داشته باشد که یکی از آن‌ها ژنتیک فرد است. برخی از بچه‌ها ریشه ژنتیکی شب ادراری دارند و ممکن است یکی از اعضای خانواده نیز به این اختلال دچار بوده است. 

یکی دیگر از مهم‌ترین عواملی که در شب ادراری کودک نقش دارد، اضطراب و استرس است. وقتی کودک با تغییرات شدیدی روبه‌رو می‌شود، ممکن است به شب ادراری دچار شود. کودکی که تولد یک فرزند جدید را در خانواده تجربه می‌کند، یا کودکی که مرگ نزدیکان را می‌بیند ممکن است شب ادراری را تجربه کنند. همچنین برخی از کودکان به دلیل مهاجرت یا جابه‌جایی، تجربه جنگ یا مواردی از این قبلی ممکن است دچار شب ادراری شوند. همچنین اگر در خانه پدر و مادر مدام مشاجره و تنش داشته باشند و کودک فضای حمایتگر و احساس امنیت نداشته باشد، ممکن است شب ادراری را تجربه کند.

البته نباید فراموش کنیم که شب ادراری ممکن است دلایل پزشکی هم داشته باشد که باید از طریق متخصص مشکل اصلی را پیدا کنید. کوچک‌بودن مثانه، ضعیف بودن اعصاب کنترل‌کننده مثانه و ادرار، عدم تعادل هورمونی در کودکان و عفونت مجاری ادرار نیز از مهم‌ترین دلایل جسمی و پزشکی است که ممکن است کودک را به شب ادراری مبتلا کند. موارد دیگری مانند آپنه یا وقفه تنفسی در خواب، دیابت و یبوست مزمن و شدید هم می‌تواند این مشکل را تشدید کند.

برای درمان شب ادراری کودکان والدین از چه راهکارهایی استفاده کنند؟

همان‌طور که اشاره کردیم، درمان درست و اصولی شب‌ادراری زمانی اتفاق می‌افتد که شما بتوانید دلایل و ریشه‌های آن را پیدا کنید و تا حد ممکن آن‌ها را بهبود دهید. اما مواردی هستند که به کاهش شب ادراری و بهبود کنترل ادرار کودک کمک می‌کنند. برای مثال حتما مصرف مایعات را از غروب به بعد محدودتر کنید. کودک را تشویق کنید در طول روز زیاد آب بنوشد، اما عصر و شب بهتر است محدودیت داشته باشد. همچنین نوشیدنی‌های دارای قند و کافئین را در شب کاهش دهید.

مورد دیگر اینکه حتما رفتن به دستشویی را به طور منظم وارد روتین خواب کودک کنید. او را عادت دهید تا شب‌ها قبل از خواب حتما به دستشویی برود. همچنین با مشورت متخصص می‌توانید از آلارم شبانه استفاده کنید و نیمه‌های شب کودک را به دستشویی ببرید. با تخلیه مثانه در نیمه شب، احتمال شب ادراری کودک کاهش پیدا می‌کند. در کنار این راهکارها اگر متخصص تشخیص دهد، کودک باید دارو مصرف کند. دارو درمانی زیر نظر متخصص باعث می‌شود که روند کاهش شب ادراری بهتر و سریع‌تر پیش برود. همچنین پیشنهاد می‌کنیم که فضای امن و راحتی را برای کودک فراهم کنید تا بتواند ترس‌ها و نگرانی‌های خود را بروز دهد. این کار باعث می‌شود که اگر کودک درگیر مشکلی باشد یا از چیزی رنج ببرد، بتوانید زودتر متوجه شده و برای درمان اقدام کنید.

یادتان باشد که هرگز کودک را سرزنش و تحقیر نکنید. درمان شب‌ ادراری به صبوری والدین نیاز دارد و معمولا پروسه‌ای زمان‌بر است. هرگز کودک را تنبیه نکنید، زیرا این کار می‌تواند اضطراب فرزندتان را افزایش داده و بهبود را به تعویق بیندازد. از مسخره‌کردن و صحبت درباره شب ادراری او پرهیز کنید و اعضای دیگر خانواده را هم از این کار منع کنید. بهترین کاری که می‌توانید انجام دهید این است که علت شب ادراری را پیدا کرده و فرایند درمان را زیر نظر متخصص و مشاور کودک شروع کنید.