خراسان/ در روز جهانی سلامت روان به این سوال رایج پاسخ دادیم که از کجا بفهمیم از نظر روانی سالم هستیم؟سلامت‌روان، مانند سلامت جسمانی، یکی از مهم‌ترین ابعاد زندگی هر فرد است و تاثیر مستقیمی بر کیفیت زندگی، روابط اجتماعی و عملکرد روزمره دارد اما چگونه می‌توانیم بفهمیم که از سلامت روان برخورداریم یا خیر؟ آیا صرفاً حس خوشحالی یا نداشتن اضطراب کافی است؟ یا معیارهای علمی مشخصی برای ارزیابی سلامت روان وجود دارد؟ پیش از هرچیز باید این را بدانیم که سلامت روان بیش از صرفاً نبود بیماری‌های روانی است. در این مقاله به بررسی معیارهای علمی و شواهدی می‌پردازیم که به ما کمک می‌کند تا بفهمیم وضعیت سلامت روان ما چگونه است.
 ​​​​​​​۱ تعادل در عواطف
یکی از معیارهای اصلی سلامت روانی، توانایی تجربه و مدیریت عواطف در طیف وسیع آن‌هاست. افرادی که از سلامت روانی برخوردارند، قادرند عواطف مثبت و منفی را به درستی احساس کنند و واکنش‌های مناسبی به آن‌ها نشان دهند. این به معنای این نیست که هیچ‌وقت ناراحت یا مضطرب نشوند، بلکه به این معناست که می‌توانند این احساسات را بپذیرند و در موقعیت‌های مختلف آن‌ها را مدیریت کنند.
افرادی که تعادل در عواطف دارند، معمولاً با احساساتی مثل خشم، ترس و اضطراب کنار می‌آیند و نمی‌گذارند این احساسات بر کل زندگی‌شان سایه بیندازد و به رفتارهای مخرب تبدیل شود. همچنین، این افراد در مواقعی که نیاز به آرامش یا شادمانی دارند، توانایی لذت بردن از لحظات مثبت را دارند و به راحتی از تجربیات مثبت بهره می‌برند.
۲ توانایی مقابله با استرس
استرس بخشی طبیعی از زندگی است و همواره نمی‌توان از آن اجتناب کرد اما چگونگی مقابله با استرس یکی از مهم‌ترین معیارهای سلامت روانی است. افراد دارای سلامت روان توانایی این را دارند که با چالش‌ها و فشارهای زندگی روزمره کنار بیایند، بدون این که تحت تاثیر آن‌ها کاملاً متلاشی شوند. این توانایی، به معنای داشتن استراتژی‌هایی مؤثر برای مقابله با استرس است، از جمله مهارت‌های حل مسئله، استفاده از حمایت‌های اجتماعی و انجام فعالیت‌هایی است که موجب کاهش استرس می‌شود. از سوی دیگر، افراد با مشکلات سلامت روان ممکن است هنگام مواجهه با استرس به رفتارهای ناسالم مانند اعتیاد به اینترنت و بازی های رایانه ای، مصرف مواد مخدر یا الکل پناه ببرند که این می‌تواند نشانه‌ای از ضعف در سلامت روان باشد.
۳ روابط اجتماعی سالم
یکی دیگر از معیارهای سلامت روان، کیفیت روابط اجتماعی است. افراد سالم از لحاظ روانی، معمولاً روابطی مثبت و متقابل با دیگران دارند. آن‌ها قادرند به درستی ارتباط برقرار کنند، از دیگران حمایت دریافت کنند و در مواقع لزوم نیز به دیگران کمک کنند. این افراد در روابطشان احساس تعلق و حمایت می‌کنند و به دنبال ایجاد ارتباطات سالم و ماندگار هستند. افرادی که از مشکلات روانی رنج می‌برند، ممکن است در برقراری و حفظ روابط اجتماعی مشکل داشته باشند. آن‌ها ممکن است احساس انزوا کنند یا به‌طور مداوم در روابطشان با دیگران دچار تعارض شوند.
۴ احساس ارزشمندی و خودکارآمدی
داشتن احساس خودارزشمندی و خودکارآمدی از دیگر معیارهای مهم سلامت روان است. افراد سالم از لحاظ روانی، به خود و توانایی‌هایشان باور دارند و احساس می‌کنند که می‌توانند در زندگی خود تاثیرگذار باشند. آن‌ها به دنبال اهداف مشخص هستند و در تلاش برای دستیابی به آن‌ها احساس مثبتی دارند. این افراد معمولاً به جای تسلیم شدن در برابر چالش‌ها، به دنبال راه‌حل‌ها و یادگیری از اشتباهاتشان هستند.
در مقابل، افراد با مشکلات روانی ممکن است احساس بی‌ارزشی یا ناتوانی کنند و باور نداشته باشند که قادر به تغییر شرایطشان هستند.
۵ توانایی تنظیم خواب و خوراک
سلامت جسمانی و روانی به شدت با هم مرتبط هستند. افرادی که سلامت روانی دارند، معمولاً در خواب و خوراکشان نیز نظم دارند. آن‌ها به نیازهای بدنی خود اهمیت می‌دهند و تلاش می کنند که تغذیه سالم و استراحت کافی داشته باشند. ناهنجاری‌های خواب یا تغییرات شدید در الگوی غذا خوردن می‌تواند نشانه‌ای از مشکلات روانی باشد. به‌طور مثال، بی‌خوابی یا پرخوابی، بی‌اشتهایی یا پرخوری، می‌تواند از نشانه‌های افسردگی یا اضطراب باشد.
۶ انعطاف‌پذیری ذهنی
افراد دارای سلامت روان بالا، انعطاف‌پذیری ذهنی دارند؛ به این معنا که می‌توانند خود را با تغییرات و شرایط جدید سازگار کنند. آن‌ها توانایی این را دارند که در مواجهه با شرایط دشوار و پیش‌بینی‌نشده، راه‌های جدیدی برای حل مسائل پیدا کنند و به راحتی به تغییرات واکنش نشان دهند. انعطاف‌پذیری ذهنی به معنای آن است که فرد قادر به تغییر نگرش‌ها و باورهای خود در مواجهه با اطلاعات و تجربیات جدید است. افرادی که از مشکلات روانی رنج می‌برند، معمولاً دچار تفکرات سفت و سخت هستند و در مواجهه با تغییرات دچار استرس و اضطراب شدید می‌شوند.
۷ توانایی تحقق هدف‌ها و لذت بردن از زندگی
در نهایت، یکی از معیارهای سلامت روان این است که فرد بتواند اهداف خود را تعیین و برای رسیدن به آن‌ها تلاش کند. افراد سالم روانی احساس می‌کنند که زندگی‌شان معنادار است و اهدافی دارند که آن‌ها را دنبال می‌کنند. همچنین، آن‌ها می‌توانند از لحظات کوچک و بزرگ زندگی لذت ببرند و به‌طور کلی رضایت نسبی از زندگی خود دارند.
نویسنده: دکتر پرستو امیری | متخصص روان شناسی سلامت و روان‌درمانگر