دنیای اقتصاد/متن پیش رو در دنیای اقتصاد منتشر شده و بازنشرش در آخرین خبر به معنای تاییدش نیست

وزیر خارجه ایران که دیپلماسی فعال منطقه‌ای را برای همراه کردن همسایگان با یک رویکرد دیپلماتیک فراگیر در خصوص متوقف کردن جنگ اسرائیل در لبنان و غزه در دستور کار قرار داده، در تور منطقه‌ای خود به عربستان و قطر، تلاش کرد به این مهم دست یابد. سید‌عباس عراقچی پس از تبادل نظر مهم با ولیعهد و وزیرخارجه عربستان در عصر چهارشنبه ۱۸ مهر درخصوص توقف تجاوزات اسرائیل و همراه کردن ریاض با رویکرد دیپلماتیک حل منازعه، روز پنج‌شنبه در دیدار نخست‌وزیر و وزیرخارجه قطر در خصوص مسائل منطقه رایزنی‌های مهمی را انجام داد. دوحه همچنان نقش مهمی در مذاکرات آتش‌بس و میانجی‌گری میان اسرائیل و حماس دارد.
 
عراقچی در پیامی در شبکه ایکس درباره محتوای این دیدار نوشت: ایران و قطر نگرانی‌ها و منافع مشترک دارند و مصمم به همکاری هستند. منطقه ما با چالش‌‌‌های دشوار و تعیین‌‌‌کننده مواجه است که باید از طریق مشورت‌‌‌های نزدیک و تلاش‌‌‌های مشترک با آنها روبه‌رو شد. همزمان محمد بن‌‌‌عبدالرحمن آل‌‌‌ثانی نخست‌‌‌وزیر و وزیر خارجه قطر نیز با اشاره به روند مشورت‌‌‌های صورت‌گرفته بین طرفین در موضوع تحولات منطقه، خواستار همکاری‌‌‌های منطقه‌‌‌ای به منظور توقف جنگ و جنایات رژیم صهیونیستی، دستیابی به ثبات و امنیت پایدار در منطقه و کمک به مردم فلسطین و لبنان شد. وزیر امور خارجه در جریان این سفر در گفت‌وگو با شبکه ایتالیایی Tg۳ با بیان اینکه این ایران نیست که باعث تشدید تنش شده است، افزود: ما از جنگ هراسی نداریم، اما خواهان آن نیز نیستیم. امیدوارم که اروپا نقش فعال‌تری برای توقف تنش‌ها در منطقه ایفا کند. آنها گفتند: «ما ابزار کافی نداریم اما من این‌طور فکر نمی‌کنم.»

عراقچی در جمع‌بندی پایانی سفر در گفت‌وگو با الجزیره قطر در پاسخ به تهدیدهای رژیم صهیونیستی تاکید کرد «با اینکه به‌‌‌دنبال جنگ یا تشدید تنش نیستیم اما برای هرگونه سناریویی آماده هستیم. اسرائیلی‌‌‌ها می‌توانند عزم و اراده ما را محک بزنند.» عراقچی در ادامه گفت: خواهیم دید که حمله چگونه خواهد بود و بر این اساس چگونگی پاسخ خود را که با دقت تمام آن را بررسی خواهیم کرد، تعیین می‌‌‌کنیم. پس از بازگشت از قطر نیز وزیر خارجه ایران به دیپلماسی فعال خود ادامه داد و در نامه‌‌‌هایی جداگانه خطاب به برخی همتایان، دبیرکل سازمان همکاری اسلامی، کمیسر عالی پناهندگان سازمان ملل متحد و رئیس کمیته بین‌المللی صلیب سرخ، در خصوص تجاوزات و جنایات اخیر رژیم صهیونیستی و وخامت وضعیت بشردوستانه در غزه و لبنان هشدار داد.

تحلیل گاردین از تور منطقه‌ای عراقچی
روزنامه گاردین در تحلیلی از سفر عراقچی به منطقه و مذاکرات فشرده با عربستان نوشت: وزیر امور خارجه ایران با همتای خود در عربستان سعودی دیدار کرد تا در مورد تهدید فزاینده حمله اسرائیل به تهران و اینکه حزب‌الله لبنان تحت حمایت ایران چه اقداماتی را برای تضمین آتش‌بس در مواجهه با آن انجام دهد، گفت‌وگو کند. شواهد فزاینده‌ای مبنی بر حمایت ایالات متحده از تلاش‌های اسرائیل برای تضعیف حزب‌الله مشاهده می‌شود. گاردین در ادامه این گزارش می‌نویسد: در تنشی که در حال تبدیل شدن به یک منازعه چندجانبه است، ایران و عربستان سعودی دو بازیگر کلیدی منطقه به شمار می‌روند. عراقچی که قبلا به بیروت و دمشق رفته بود،  در حال بازی با کارت‌‌‌های خود است. تاکنون، حزب‌الله این موضوع را که از ترور رهبرانش توسط اسرائیل متزلزل شده، تکذیب کرده‌است. اگرچه گفته است که مایل است به بحث‌‌‌های آتش‌‌‌بس به رهبری متحدان سیاسی لبنان گوش دهد، اما به‌طور رسمی نگفته است که حاضر است از درخواست خود برای «آتش‌‌‌بس همزمان در غزه و لبنان» صرف نظر کند.

لبنان در گذشته موضوع تنش بین تهران و ریاض بوده و عربستان سعودی خواهان کاهش نفوذ ایران و حزب‌الله بوده است. اما شاهزاده فیصل بن فرحان آل سعود، وزیر خارجه عربستان سعودی، با یک چالش مواجه است. او در مسیری بلندمدت برای بهبود روابط با ایران قرار دارد و از ایالات متحده می‌‌‌خواهد تا برای شناسایی خطرات دوگانه تشدید تنش اسرائیل، از جمله در لبنان و حمله بزرگ به ایران، اقدامات بیشتری انجام دهد. در عین حال، ریاض فکر می‌کند که حزب‌الله مانع شکل‌گیری یک دولت کارآمد در لبنان بوده است.

بن فرحان همچنین از امتناع اسرائیل از حمایت از یک کشور فلسطینی به شدت ناامید است. دیپلمات‌‌‌های سعودی به سخنان باسم نعیم، رئیس بخش سیاسی حماس اشاره کردند که گفت «اگر ما فرصتی برای داشتن یک کشور مستقل فلسطینی داشته باشیم، همکاری خواهیم کرد و بخشی از آن خواهیم بود.» گاردین مدعی است که این اظهارات نشانه قبلی مبنی بر اینکه حماس می‌تواند راه‌حل دو‌دولتی را بپذیرد، احیا می‌کند.

بیشتر مذاکرات ایران و عربستان بر چگونگی پاسخ به تهاجم اسرائیل به لبنان و اینکه آیا ایران مایل به احیای یک مسیر دیپلماتیک برای کاهش بحران است، متمرکز بود. عربستان سعودی در حمایت از درخواست برای آتش‌بس ۲۱ روزه که در ۲۵ سپتامبر در سازمان ملل مطرح شد، با حمایت ایالات متحده، فرانسه و بریتانیا، نقش اساسی داشت. این سه هفته به منظور ایجاد فضا برای سیاست لبنان برای انتخاب رئیس‌جمهور جدید و احتمالا حزب‌الله برای موافقت با جدا کردن بحران لبنان از غزه طراحی شد. حزب‌الله از ۸ اکتبر سال گذشته در حمایت از حماس در غزه از لبنان موشک‌هایی به اسرائیل شلیک کرده است.

سیاستمداران لبنانی مخالف حزب‌‌‌الله اکنون از یکسو در میان تهاجم اسرائیل برای توقف بمباران و موافقت با آتش‌‌‌بس و از سوی دیگر رویکرد سخت حزب‌الله درباره امتیاز ندادن گرفتار شده‌‌‌اند. سیاست لبنان از زمانی که انتخابات ۲۰۲۲ منجر به تشکیل پارلمان شد، به بن‌بست رسیده است که در واقع به حزب‌الله و متحدانش در انتخاب رئیس‌جمهور حق وتو می‌دهد. برای انتخاب رئیس‌جمهور برای یک دوره شش‌ساله، اکثریت دو‌سوم یا ۸۶ کرسی لازم است. دورهای پی‌در‌پی رای‌گیری در سال‌های ۲۰۲۲ و ۲۰۲۳ منجر به عدم‌توافق شد. ایالات متحده اکنون برای انتخاب جوزف عون، فرمانده کنونی ارتش لبنان تلاش می‌کند.

انتخاب عون اولین مرحله برای تقویت نیروهای مسلح رسمی دولت و کاهش نقش نظامی حزب‌‌‌الله بر اساس قطعنامه‌‌‌های سازمان ملل در سال‌های ۲۰۰۴ و ۲۰۰۶ به شمار می‌رود. بریتانیا و ایالات متحده هر دو مایل به تامین بودجه برای تقویت ارتش به عنوان بخشی از تلاش در راستای تضعیف حزب‌الله و کاهش نفوذ ایران هستند. بریتانیا قبلا برج‌های دیده‌بانی در مرز سوریه را تامین مالی کرده بود. طرح آتش‌‌‌بس ۴۸ ساعت پس از اجرای آن در نیویورک، زمانی که بنیامین نتانیاهو، نخست‌‌‌وزیر اسرائیل، مفاد آن را رد کرد و سپس بدون مشورت با آمریکا، سید‌حسن نصرالله را در بیروت ترور کرد، منتفی شد. به نظر می‌رسد که ایالات متحده در حال حاضر آتش‌بس را دفن کرده است، در حالی که سخنگوی وزارت امور خارجه ایالات متحده اقدامات اسرائیل را تایید کرد و گفت: «چیزی که تا به حال دیده‌ایم ما را به این نتیجه نمی‌رساند که آنها کاری غیر از هدف قرار دادن حزب‌الله انجام می‌دهند. حزب‌الله به حملات خود علیه اسرائیل از جمله در چند روز گذشته ادامه داده است.» این سخنگو افزود: ما در نهایت می‌خواهیم شاهد آتش‌بس و راه‌حل دیپلماتیک باشیم، اما فکر می‌کنیم مناسب است که اسرائیل در این مرحله حزب‌الله را از مرز عقب براند. وی اقدامات اسرائیل را «تهاجم محدود» توصیف کرد.